گروه سیاسی: سیدابراهیم رییسی شاید جدی‌ترین گزینه اصولگرایان برای رسیدن به کرسی ریاست‌جمهوری باشد. چهره‌ای که به نظر می‌رسد از موقعیت بهتری نسبت به سایر کاندیداهای احتمالی اصولگرای انتخابات ریاست‌جمهوری برخوردار است. هرچند او تاکنون به شیوه‌های مختلف اعلام کرده که تمایلی به کاندیداتوری ندارد اما پیگیری‌های خبرنگار «اعتماد» از برخی نزدیکان او نشان می‌دهد که او آنچنان هم که گفته می‌شود نسبت به ریاست‌جمهوری بی‌میل نیست اما درصدد فرصت و شرایطی مناسب است تا وارد گود شود. همزمان زمزمه‌هایی از اخبار جانشینی او در ریاست قوه قضاییه به گوش می‌رسد و برخی منابع می‌گویند چانه‌زنی برای تعیین رییس آینده قوه قضاییه شروع شده است. در همین حال بخش چشمگیری از اصولگرایان می‌گویند چنانچه رییسی وارد میدان شود، دیگر نگران وحدت اصولگرایان نخواهند بود؛ چراکه می‌گویند در این صورت، تمامی این ده‌ها کاندیدای اصولگرا به نفع او کنار رفته و پشت رییسی می‌ایستند تا او را به عنوان نامزد نهایی این جریان سیاسی به جامعه معرفی کنند. اما ماجرا به این سادگی هم نیست؛ چراکه افرادی که تاکنون از آنان برای کاندیداتوری در انتخابات پیش‌رو شنیده و خوانده‌ایم، چندان مشتاق نیستند این اتفاق رخ دهد. طیف‌هایی از جریان اصولگرا که شاید سرآمدشان جریان محمدباقر قالیباف باشد، اما به هر حال تاکنون آنچه از شواهد و قرائن پیداست، این است که شرایط برای رییسی از دیگر کاندیدای احتمالی محافظه‌کاران مهیاتر است.
از رئیسی انکار، از اصولگرایان اصرار
از ماه‌ها پیش که بحث تعیین مصادیق کاندیداتوری در جبهه اصولگرایی مطرح شده خبرهای ضد و نقیض فراوانی از احتمال کاندیداتوری سیدابراهیم رییسی منتشر شده است. هر روز یکی از چهره‌های اصولگرا مدعی می‌شود که رییسی می‌آید و روز بعد، اصولگرایی دیگر این احتمال را تکذیب می‌کند. گاهی هم در این میان وابستگان به جریان‌های مختلف بر اساس منافع خود در این باره اخباری را منتشر می‌کنند. چنانکه در مقاطعی برخی گفته‌اند که بعید است رییسی به میدان بیاید؛ چراکه اقدامات و برنامه‌های مهمی را در قوه قضاییه آغاز کرده است. با این حال رییسی تاکنون دو نوبت در این باره موضع‌گیری رسمی و عمومی داشته که این مهم یک نوبت راسا توسط او و نوبت دیگر از زبان سخنگوی قوه قضاییه مطرح شد. رییسی یک بار در روزهای نخست آذرماه امسال و در جمع دانشجویان عدالتخواه و اصولگرا در این باره صحبت کرده و با رد احتمال کاندیداتوری خود تاکید کرده بود که تمرکزش بر قوه قضاییه است. بار دوم هم اواخر بهمن‌ماه بود که سخنگوی قوه قضاییه گفت که فعلا پاسخ رییسی به درخواست‌های مکرر منفی است. جمع‌بندی اظهارات رسمی در این باره نشان می‌دهد که پاسخ منفی رییسی می‌تواند قطعی نباشد و از آنچه عالم سیاست، عالم کنش و واکنش‌های سیاسی است، طبیعتا امکان دارد در ادامه این مسیر نظر رییسی تغییر کند. این در حالی است که فشارهای اصولگرایان هم برای کاندیداتوری او بیشتر شده است. چنانکه در مقطعی نمایندگان مجلس دست به کار جمع‌آوری امضا شده و همزمان چهره‌های حزبی اصولگرا گاه و بی‌گاه به دیدار رییسی رفتند؛ به خصوص اصولگرایانی که در فضای رسانه‌ای تاکید کرده و می‌کنند که با آمدن رییسی اختلافی میان اصولگرایان باقی نمی‌ماند و همه از او حمایت می‌کنند.
همزمان برخی نهادهای بالادستی و به اصطلاح اجماع‌ساز جناح راست از جمله شورای وحدت نیز رسما اعلام کرده که از کاندیداتوری رییسی حمایت می‌کند. همچنین به نظر می‌رسد جریان موسوم به اصولگرایان سنتی نیز حامی رییسی هستند؛ چنانکه جز اظهارنظرهای متعدد بادامچیان دبیرکل حزب موتلفه، حمیدرضا ترقی، از دیگر اعضای ارشد این تشکل اصولگرا نیز به تازگی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا اجماع نهایی اصولگرایان روی رییسی خواهد بود، گفت: «روی آقای رییسی اتفاق‌نظر کامل است، یعنی آمدن ایشان وحدت را محقق می‌کند، اما دعوا‌ها سر این است که ایشان نپذیرد و بعد بخواهیم نفر بعد را انتخاب کنیم که در این مورد باید دقت و جوانب‌نگری بیشتری صورت گیرد.»
گمانه‌زنی درباره جانشین رییسی
حالا با این حمایت این سوال پیش می‌آید که ممکن است رییسی از پذیرش دعوت‌ها سرباز بزند؟! پیگیری‌های خبرنگار «اعتماد» نشان می‌دهد که رییسی نه‌تنها چندان هم مخالف نام‌نویسی در انتخابات ریاست‌جمهوری نیست، بلکه منتظر است تا مگر شرایطی فراهم شود و دعوت و اجماعی سراسری برای حضور او در انتخابات شکل بگیرد تا وارد گود شود. به خصوص آنکه او منصوب رهبری در قوه قضاییه است و نمی‌خواهد بدون چنین پشتوانه‌ای از ریاست بر قوه قضاییه کناره‌گیری کند. از این‌رو ترجیح می‌دهد گروه‌های مختلف دیگری این مساله را از رهبری درخواست کنند. در همین حال هم شنیده‌ها حاکی از این است که گمانه‌زنی‌هایی درباره جانشینی او در قوه قضاییه شروع شده است. چنانکه برخی ناظران از آیت‌الله علیرضا اعرافی، از فقهای شورای نگهبان به این عنوان نام می‌برند. اما به هر حال هنوز هیچ چیز نه درباره کاندیداتوری رییسی قطعی است و نه طبیعتا درباره جانشینی او در راس دستگاه قضایی و طی ماه‌های پیش‌رو احتمال هر رخدادی وجود دارد.
تعیین تکلیف محافظه‌کاران
با این حال تاکنون بسیاری از اصولگرایان تاکید دارند که اگر رییسی بیاید، تکلیف اصولگرایان روشن می‌شود. محمد مهاجری، روزنامه‌نگار اصولگرا دیروز در این باره به خبرگزاری برنا گفته است: «در جریان اصولگرا با کاندیدا شدن رییسی اجماعی نسبی به وجود می‌آید حتی در مورد جبهه پایداری تکلیف کاملا مشخص است و جبهه پایداری کاندیدایی معرفی نمی‌کند. بخشی از جناح سنتی اصولگرا از جمله حزب موتلفه و بخش‌های قدیمی‌تر جامعه روحانیت نیز از رییسی حمایت خواهند کرد و با آمدن او، تکلیف اصولگرایان روشن‌تر از سایر جریانات است.»
عقب‌نشینی کاندیداهای راست و چپ
اما به نظر می‌رسد آمدن رییسی تنها تکلیف اصولگرایان را روشن نخواهد کرد؛ بلکه در این صورت، دیگر کاندیداها نیز تکلیف خود را می‌دانند و ممکن است برخی کاندیداهای غیراصولگرا نیز به دلایل مختلف میدان را ترک کنند. در این باره غلامعلی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی از نمایندگان پیشین مجلس و از چهره‌های نزدیک به علی لاریجانی اظهارنظر کرده و همزمان درباره احتمال کاندیداتوری علی لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به پایگاه خبری-تحلیلی نامه‌نیوز گفته است: «آقای لاریجانی بهترین گزینه محسوب می‌شود اما آمدن او بستگی به تصمیم آقای رییسی دارد. آقای رییسی مورد اقبال حاکمیت است و اگر نامزد شود، شاید کس دیگری نیاید. البته در این حالت یک انتخابات نیمه‌سردی را تجربه خواهیم کرد. اگر آقای رییسی بیاید، به نظر من آقای لاریجانی نخواهد آمد و خودش را هزینه نمی‌کند؛ چون بالاخره نهادهای تاثیرگذار در بحث انتخابات سوگیری‌شان خیلی بیشتر به آقای رییسی است تا آقای لاریجانی. به عبارت دیگر آنها به آقای لاریجانی انتقادهایی دارند اما به آقای رییسی هیچ انتقادی ندارند. آقای رییسی الان ۸۰ درصد رییس‌جمهوری است و راه سختی پیش‌روی او وجود ندارد. اینکه الان ایشان می‌گوید «برنامه‌ای ندارد»، بیشتر تاکتیکی است؛ در واقع وقتی اینقدر اقبال برای او فراهم است، ضرورتی ندارد که خودش را هزینه کند.» او گفته است: «این امری طبیعی محسوب می‌شود و هر کس دیگری هم جای آقای رییسی بود، همین صحبت را انجام می‌داد. اگر آقای رییسی نیاید، تنور انتخابات گرم است؛ یعنی شور و هیجانی اتفاق می‌افتد. آقای لاریجانی و آقای قالیباف سعی می‌کنند به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری ورود کنند.»
یک انتظار سه ماهه
هنوز بیش از ۳ ماه تا روز سرنوشت و موعد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری باقی است و این یعنی باید همچنان منتظر تغییر و تحولات انتخاباتی در مواضع کاندیداها، ورود یا امتناع‌شان از ورود به عرصه رقابت و مواردی از این دست باشیم. رییسی دیروز در حاشیه سفری به استان مازندران و در جریان بازدید از کارخانه قدیمی نساجی مازندران از مدت ۲ ماه و نیم برای تعیین تکلیف مالکیت این کارخانه ضرب‌الاجل تعیین کرد؛ یعنی چیزی در حدود ۱۵ روز مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری و زمانی که علی‌القاعده دیگر خبری از این گمانه‌زنی‌ها نخواهد بود و رییسی آن زمان یا در قامت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دستور روزهای پایانی اسفندماه ۹۹ خود را پیگیری خواهد کرد یا از جایگاهی که هم‌اکنون در اختیار دارد.
∎
از رئیسی انکار، از اصولگرایان اصرار
از ماه‌ها پیش که بحث تعیین مصادیق کاندیداتوری در جبهه اصولگرایی مطرح شده خبرهای ضد و نقیض فراوانی از احتمال کاندیداتوری سیدابراهیم رییسی منتشر شده است. هر روز یکی از چهره‌های اصولگرا مدعی می‌شود که رییسی می‌آید و روز بعد، اصولگرایی دیگر این احتمال را تکذیب می‌کند. گاهی هم در این میان وابستگان به جریان‌های مختلف بر اساس منافع خود در این باره اخباری را منتشر می‌کنند. چنانکه در مقاطعی برخی گفته‌اند که بعید است رییسی به میدان بیاید؛ چراکه اقدامات و برنامه‌های مهمی را در قوه قضاییه آغاز کرده است. با این حال رییسی تاکنون دو نوبت در این باره موضع‌گیری رسمی و عمومی داشته که این مهم یک نوبت راسا توسط او و نوبت دیگر از زبان سخنگوی قوه قضاییه مطرح شد. رییسی یک بار در روزهای نخست آذرماه امسال و در جمع دانشجویان عدالتخواه و اصولگرا در این باره صحبت کرده و با رد احتمال کاندیداتوری خود تاکید کرده بود که تمرکزش بر قوه قضاییه است. بار دوم هم اواخر بهمن‌ماه بود که سخنگوی قوه قضاییه گفت که فعلا پاسخ رییسی به درخواست‌های مکرر منفی است. جمع‌بندی اظهارات رسمی در این باره نشان می‌دهد که پاسخ منفی رییسی می‌تواند قطعی نباشد و از آنچه عالم سیاست، عالم کنش و واکنش‌های سیاسی است، طبیعتا امکان دارد در ادامه این مسیر نظر رییسی تغییر کند. این در حالی است که فشارهای اصولگرایان هم برای کاندیداتوری او بیشتر شده است. چنانکه در مقطعی نمایندگان مجلس دست به کار جمع‌آوری امضا شده و همزمان چهره‌های حزبی اصولگرا گاه و بی‌گاه به دیدار رییسی رفتند؛ به خصوص اصولگرایانی که در فضای رسانه‌ای تاکید کرده و می‌کنند که با آمدن رییسی اختلافی میان اصولگرایان باقی نمی‌ماند و همه از او حمایت می‌کنند.
همزمان برخی نهادهای بالادستی و به اصطلاح اجماع‌ساز جناح راست از جمله شورای وحدت نیز رسما اعلام کرده که از کاندیداتوری رییسی حمایت می‌کند. همچنین به نظر می‌رسد جریان موسوم به اصولگرایان سنتی نیز حامی رییسی هستند؛ چنانکه جز اظهارنظرهای متعدد بادامچیان دبیرکل حزب موتلفه، حمیدرضا ترقی، از دیگر اعضای ارشد این تشکل اصولگرا نیز به تازگی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا اجماع نهایی اصولگرایان روی رییسی خواهد بود، گفت: «روی آقای رییسی اتفاق‌نظر کامل است، یعنی آمدن ایشان وحدت را محقق می‌کند، اما دعوا‌ها سر این است که ایشان نپذیرد و بعد بخواهیم نفر بعد را انتخاب کنیم که در این مورد باید دقت و جوانب‌نگری بیشتری صورت گیرد.»
گمانه‌زنی درباره جانشین رییسی
حالا با این حمایت این سوال پیش می‌آید که ممکن است رییسی از پذیرش دعوت‌ها سرباز بزند؟! پیگیری‌های خبرنگار «اعتماد» نشان می‌دهد که رییسی نه‌تنها چندان هم مخالف نام‌نویسی در انتخابات ریاست‌جمهوری نیست، بلکه منتظر است تا مگر شرایطی فراهم شود و دعوت و اجماعی سراسری برای حضور او در انتخابات شکل بگیرد تا وارد گود شود. به خصوص آنکه او منصوب رهبری در قوه قضاییه است و نمی‌خواهد بدون چنین پشتوانه‌ای از ریاست بر قوه قضاییه کناره‌گیری کند. از این‌رو ترجیح می‌دهد گروه‌های مختلف دیگری این مساله را از رهبری درخواست کنند. در همین حال هم شنیده‌ها حاکی از این است که گمانه‌زنی‌هایی درباره جانشینی او در قوه قضاییه شروع شده است. چنانکه برخی ناظران از آیت‌الله علیرضا اعرافی، از فقهای شورای نگهبان به این عنوان نام می‌برند. اما به هر حال هنوز هیچ چیز نه درباره کاندیداتوری رییسی قطعی است و نه طبیعتا درباره جانشینی او در راس دستگاه قضایی و طی ماه‌های پیش‌رو احتمال هر رخدادی وجود دارد.
تعیین تکلیف محافظه‌کاران
با این حال تاکنون بسیاری از اصولگرایان تاکید دارند که اگر رییسی بیاید، تکلیف اصولگرایان روشن می‌شود. محمد مهاجری، روزنامه‌نگار اصولگرا دیروز در این باره به خبرگزاری برنا گفته است: «در جریان اصولگرا با کاندیدا شدن رییسی اجماعی نسبی به وجود می‌آید حتی در مورد جبهه پایداری تکلیف کاملا مشخص است و جبهه پایداری کاندیدایی معرفی نمی‌کند. بخشی از جناح سنتی اصولگرا از جمله حزب موتلفه و بخش‌های قدیمی‌تر جامعه روحانیت نیز از رییسی حمایت خواهند کرد و با آمدن او، تکلیف اصولگرایان روشن‌تر از سایر جریانات است.»
عقب‌نشینی کاندیداهای راست و چپ
اما به نظر می‌رسد آمدن رییسی تنها تکلیف اصولگرایان را روشن نخواهد کرد؛ بلکه در این صورت، دیگر کاندیداها نیز تکلیف خود را می‌دانند و ممکن است برخی کاندیداهای غیراصولگرا نیز به دلایل مختلف میدان را ترک کنند. در این باره غلامعلی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی از نمایندگان پیشین مجلس و از چهره‌های نزدیک به علی لاریجانی اظهارنظر کرده و همزمان درباره احتمال کاندیداتوری علی لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به پایگاه خبری-تحلیلی نامه‌نیوز گفته است: «آقای لاریجانی بهترین گزینه محسوب می‌شود اما آمدن او بستگی به تصمیم آقای رییسی دارد. آقای رییسی مورد اقبال حاکمیت است و اگر نامزد شود، شاید کس دیگری نیاید. البته در این حالت یک انتخابات نیمه‌سردی را تجربه خواهیم کرد. اگر آقای رییسی بیاید، به نظر من آقای لاریجانی نخواهد آمد و خودش را هزینه نمی‌کند؛ چون بالاخره نهادهای تاثیرگذار در بحث انتخابات سوگیری‌شان خیلی بیشتر به آقای رییسی است تا آقای لاریجانی. به عبارت دیگر آنها به آقای لاریجانی انتقادهایی دارند اما به آقای رییسی هیچ انتقادی ندارند. آقای رییسی الان ۸۰ درصد رییس‌جمهوری است و راه سختی پیش‌روی او وجود ندارد. اینکه الان ایشان می‌گوید «برنامه‌ای ندارد»، بیشتر تاکتیکی است؛ در واقع وقتی اینقدر اقبال برای او فراهم است، ضرورتی ندارد که خودش را هزینه کند.» او گفته است: «این امری طبیعی محسوب می‌شود و هر کس دیگری هم جای آقای رییسی بود، همین صحبت را انجام می‌داد. اگر آقای رییسی نیاید، تنور انتخابات گرم است؛ یعنی شور و هیجانی اتفاق می‌افتد. آقای لاریجانی و آقای قالیباف سعی می‌کنند به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری ورود کنند.»
یک انتظار سه ماهه
هنوز بیش از ۳ ماه تا روز سرنوشت و موعد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری باقی است و این یعنی باید همچنان منتظر تغییر و تحولات انتخاباتی در مواضع کاندیداها، ورود یا امتناع‌شان از ورود به عرصه رقابت و مواردی از این دست باشیم. رییسی دیروز در حاشیه سفری به استان مازندران و در جریان بازدید از کارخانه قدیمی نساجی مازندران از مدت ۲ ماه و نیم برای تعیین تکلیف مالکیت این کارخانه ضرب‌الاجل تعیین کرد؛ یعنی چیزی در حدود ۱۵ روز مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری و زمانی که علی‌القاعده دیگر خبری از این گمانه‌زنی‌ها نخواهد بود و رییسی آن زمان یا در قامت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دستور روزهای پایانی اسفندماه ۹۹ خود را پیگیری خواهد کرد یا از جایگاهی که هم‌اکنون در اختیار دارد.