سرویس بین الملل جوان آنلاین: عراقچی در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI. IR، در تأیید موضع رهبر انقلاب درباره اینکه «چنانچه امریکایی‌ها بدون رفع تحریم‌ها بخواهند به برجام برگردند، ممکن است، این اقدام برای ما ضرر هم داشته باشد»، بازگشت امریکا به توافق هسته‌ای بدون لغو تحریم‌ها را اقدامی بی‌فایده خواند. معاون وزیر خارجه می‌گوید: «برجامی که رفع تحریم‌ها در آن نباشد، اصلاً برای ما هیچ ارزشی ندارد که امریکا برگردد یا برنگردد. به‌طور طبیعی اگر امریکا می‌خواهد دوباره عضوی از برجام باشد، این عضویت باید با همه تعهداتش باشد، یعنی وقتی عضویتش معنا پیدا می‌کند که به تعهدات خودش به عنوان یک عضو عمل بکند. اگر قرار باشد برگردد و به تعهداتش عمل نکند، از نظر ما اساساً برنگشته است و عضویتش محقق نشده است.» پیش از عراقچی، محمدجواد ظریف هم گفته بود که بازگشت امریکا به برجام بدون برداشتن تحریم‌ها فقط به‌نفع امریکاست. به این ترتیب به نظر می‌رسد، عراقچی و ظریف، اگرچه رفع تحریم‌ها را حرکتی در چارچوب تعهدات برجامی امریکا می‌دانند، ولی تلویحاً قبول دارند که در صورت بازگشت امریکا به برجام، این توافق سازو کاری برای وادار کردن واشنگتن به لغو تحریم‌ها یا حتی ارزیابی اجرای آن‌ها ندارد.
رفع تحریم‌ها یک امضا روی کاغذ است
از همان روز اولی که برجام امضا شد، این بحث مطرح بود که جنس تعهدات دو طرف، متفاوت است. طبق برجام، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئول راستی‌آزمایی تعهدات ایران بود، تعهداتی که اکثراً جنبه‌ای فنی، عددی و قابل اندازه‌گیری هستند. صرف‌نظر از کمیسیون مشترک برجام که مسئول رسیدگی به حل اختلافات است، در مقابل هیچ مرجعی برای راستی‌آزمایی برداشته شدن تحریم‌ها مشخص نشد. همین باعث شده بوده که تیم هسته‌ای دولت، ارزیابی رفع تحریم‌ها را منوط به گذشت زمان بداند. عراقچی در گفت‌وگویی که ۲۳ تیر ۱۳۹۵ در یک سالگی برجام انجام داد، گفته بود: «باید به این موضوع توجه داشت که آثار رفع تحریم‌ها و مشخص شدن اثرات آن به زمان نیاز دارد. انعقاد قرارداد‌های اقتصادی، ایجاد روابط بانکی و پیدا کردن مشتریان جدید برای فروش نفت ایران یک شبه صورت نمی‌گیرد و زمانبر است.» حالا پس از ۵۵ ماه به نظر می‌رسد، عراقچی باز هم به نقطه صفر برگشته و باز هم همان سناریو را مطرح می‌کند. او در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری در پاسخ به این سؤال که چطور می‌شود برداشته شدن تحریم‌ها را راستی‌آزمایی کرد، باز هم راه‌حلی ارائه نمی‌کند و می‌گوید: «راستی آزمایی به لحاظ فنی، حقوقی، سیاسی و اقتصادی، کار آسانی نیست و ویژگی‌های خودش را دارد. بعضی از موارد احتیاج به زمان دارد و بعضی از موارد سریع‌تر انجام می‌شود.» البته سخنان معاون ظریف از این جهت که می‌گوید «آنچه که برای ما اهمیت دارد، تأثیر رفع تحریم هاست نه لزوماً رفع تحریم ها» صحیح و البته اعترافی دیرهنگام به شمار می‌آید. او می‌گوید: «رفع تحریم‌ها یک امضا روی کاغذ است، ولی تأثیر رفع تحریم‌ها در میدان اتفاق می‌افتد. برای ما مهم نیست که امریکا امضا می‌کند که ایران بتواند نفت بفروشد یا تحریم خودش را بر نفت ایران برمی دارد یا متوقف می‌کند، بلکه مهم این است که نفت ما فروش برود و مشکلات مربوط به حمل و نقل، بیمه و همه مسائل جانبی اش حل شود. در واقع نفت ما به دست خریدار برسد و مبلغش از طریق بانک به دست ما برسد.»
راستی‌آزمایی کار ساده‌ای نیست
عراقچی در بخش دیگری از سخنان خود درباره راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها می‌گوید: ما باید آثار رفع تحریم‌ها را در عمل مشاهده کنیم تا مطمئن شویم که تحریم‌ها برداشته شده است.»معاون وزارت امور خارجه در این گفتگو یک بار دیگر تأکید می‌کند: «بعضی‌ها فکر می‌کنند که ما به دنبال بازگشت امریکا بدون رفع تحریم هستیم، اصلاً نمی‌شود این‌چنین تصور کرد. وقتی بازگشت امریکا معنی پیدا می‌کند که تعهدات خودش را در برجام انجام داده باشد. همان تعهداتی که رفع تحریم هاست و باید انجام بدهد.»
عراقچی در گفت‌وگوی تیرماه ۹۵ خود هم آنچه امروز می‌گوید را به شیوه‌ای دیگر بیان کرده بود: «برجام در صحنه تثبیت برنامه هسته‌ای ایران و حقوق ملت ایران کاملاً موفق بوده، ولی در حوزه مشخص شدن آثار رفع تحریم‌ها با چالش‌هایی مواجه است که این چالش‌ها به تدریج در حال برطرف شدن هستند.»
وی در این گفت‌وگوی رادیویی درباره اثرات رفع تحریم‌ها گفته بود: «اینکه رفع تحریم‌ها در صحنه عمل تأثیرات خود را به آن مقداری که ما انتظار داشته‌ایم نشان داده است یا نه، موضوعی است که مقداری محل بحث و گفتگو دارد. به دلیل شرایطی که وجود داشته است از جمله برخی از بدعهدی‌ها و فشار‌هایی که از سوی جناح‌های مخالف توافق هسته‌ای در امریکا ایجاد شده است و همچنین تداخل برخی از تحریم‌های هسته‌ای با تحریم‌های اولیه، این‌ها همه باعث شده است که موضوع رفع تحریم‌های هسته‌ای اثر عملیاتی خود را به صورت کامل نگذارد.»
واشنگتن روی دور تکرار، تل‌آویو در مدار انکار
مقامات امریکایی همچنان بدون برداشتن گام مؤثری در بازگشت به توافق هسته‌ای، توپ را به زمین ایران می‌اندازند. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه در تکرار موضع امریکا گفت: «اگر ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای بازگردد، واشنگتن نیز اقدام مشابه را انجام خواهد داد.» یک مقام وزارت خارجه امریکا نیز در گفتگو با پایگاه واشنگتن فری بیکن، اقدامات جبرانی ایران در واکنش به خروج یکجانبه امریکا از برجام را با تعبیر گام‌های خطرناک توصیف کرد و گفت که ایران باید آن‌ها را به عقب برگرداند.
صهیونیست‌ها نیز که تمایلی به بازگشت امریکا به برجام ندارند، فریاد انتقاد از اقدام احتمالی دولت امریکا در بازگشت به برجام را سر داده‌اند. بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی شامگاه روز جمعه، در مصاحبه با شبکه کان، از روش مقابله بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم با پرونده هسته‌ای ایران انتقاد کرد. اقدام نتانیاهو در تعیین مئیر بن شبات به عنوان مسئول مذاکره با دولت بایدن بدون سهیم کردن دیگر سازمان‌های ذی‌ربط این رژیم خشم گانتس را برانگیخته است. مایکل اُرِن، سفیر سابق رژیم صهیونیستی در امریکا هم روز پنج شنبه با توصیف برجام به «توافق فاجعه»، خواستار تشکیل «جبهه متحد» علیه بازگشت به توافق هسته‌ای ایران شد و گفت: «باید به واشنگتن بگوییم، اگر برجام را احیا کند، اسرائیل و خاورمیانه را در آستانه جنگ قرار می‌دهید. ایران از طریق برجام به سلاح اتمی می‌رسد و ما در اسرائیل باید تلاش کنیم مانع این اتفاق شویم.»