محبوبه ولی
«هراس»، «انزجار» یا «کینه»؛ اسمش را هرچه می‌خواهید بگذارید، مهم این است که عربستان به یکی از این دلایل یا اصلا هر سه، شمشیرش را برابر ایران غلاف نمی‌کند و آن عناد قدیمی و سنتی خود در قبال ایران را دو دستی چسبیده است.
اکنون که ترامپ، حامی بزرگ عربستان در آستانه خروج از قدرت است و بایدن قرار است بر سر کار آید، نگرانی صعودی از رویکرد بایدنِ دموکرات نسبت به تهران و ریاض، گریبان آل سعود را گرفته است.
شبکه عبری «کان» دیروز در مورد «یک رابطه عاشقانه بین اسرائیل و عربستان سعودی» صحبت و تأکید کرد که «مقامات ارشد اسرائیلی هم‌اکنون در ریاض حضور دارند.»
شبکه هفت تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد که یکشنبه پرواز محرمانه‌ای از فرودگاه بن گوریون به عربستان صورت گرفت که حامل بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و یوسی کوهن، رئیس موساد بود.
رادیو ارتش اسرائیل نیز خبر داد که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در این دیدار در شهر نیوم عربستان حضور داشته است. به گزارش رسانه‌های اسرائیلی این سفر حدود پنج ساعت طول کشیده است؛ سفری که فصلی تازه در مناسبات منطقه است.
چطور این روابط «عاشقانه» علنی شد؟
بی‌تردید مقامات ریاض و تلآویو پیش از این نیز دیدارهای بسیاری داشته‌اند که اجازه علنی شدن پیدا نکرده‌اند. درباره این سفر اخیر اما ظاهرا موساد اجازه انتشار داده است؛ تا جایی که «یوآف گالانت»، وزیر آموزش اسرائیل و عضو حزب لیکود نیز روز گذشته این دیدار در خاک عربستان را تایید کرد. این اعلام رسمی نشانه چیست؟
مدتی پیش زمانی که بحرین و امارات تحت «توافق‌نامه ابراهیم» به عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل پرداختند، ریاض چنان محتاطانه پیش رفت که درباره آن سکوت کرد. بسیاری معذوریت‌ها ریاض را بر آن داشت که در فعلا در صف عادی‌سازی روابط با اسرائیل قرار نگیرد. حالا اما به نظر می‌رسد نگرانی‌ها درباره ایران و بایدن تا آن جا پیش رفته که ریاض چشم بر آن معذوریت‌ها بسته است و میزبانی خود از مقامات اسرائیلی را علنی می‌کند.
دو روز پیش فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در حاشیه نشست «G20» به رویترز گفت که «کشورش همیشه از عادی‌سازی کامل روابط با رژیم صهیونیستی حمایت کرده است.»
در پی علنی شدن سفر نتانیاهو و کوهن به عربستان، شبکه عبری «کان» دیروز در مورد «یک رابطه عاشقانه بین اسرائیل و عربستان سعودی» صحبت کرد. به نظر می‌رسد سعودی‌ها با آمدن بایدن، در تدارک یک سایه امن صهیونستی برای خود هستند
بیم و امیدهای سعودی از انتقال قدرت در آمریکا
او همچنین اذعان کرده که «هیچ تهدیدی برای امنیت منطقه در دوره انتقال قدرت در آمریکا نمی‌بیند.» منظور او از انتقال قدرت، رفتن ترامپ و آمدن بایدن است. اما این گفته او در حالی است که دموکرات‌ها در ادوار گذشته نیز روی خوشی به سعودی نشان نداده‌اند. شخص بایدن نیز در قضیه قتل جمال خاشقچی، تعابیر تندی را علیه بن سلمان سعودی به کار برده بود.
با این حال وزیر خارجه عربستان می‌گوید «اطمینان دارد دولت جدید ایالات متحده همان سیاست‌ها را ادامه خواهد داد و سیاست‌هایی را که به ثبات منطقه کمک می‌کند دنبال خواهد کرد.»
علی‌رغم این اظهارات به نظر می‌رسد اتفاقا نگرانی عربستان از همین تغییر رویکرد و سیاست‌هاست که منجر به یک میزبانی علنی از مقامات تلآویو شده است. اسرائیل همواره مورد حمایت روسای جمهور آمریکا چه دموکرات باشند و جمهوری‌خواه بوده است. حال پناه گرفتن پشت سر اسرائیل، عربستان را از سیاست‌های ناخوشایند بایدن علیه ریاض تاحدودی زیادی مصون خواهد داشت.
برجام به علاوه عربستان مساوی «برجام2»!
موضوع دیگر ایران است. در واقع «ایران» پای ثابت نگرانی‌های ریاض است. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا دیروز در حساب توئیتر خود در مورد دیدار با ولیعهد عربستان سعودی نوشت: «از دیدار با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی خرسندم. همکاری امنیتی و اقتصادی ما قوی و پایدار است و ما آن را برای اقداماتی در راستای مقابله با نفوذ مخرب ایران در خلیج فارس، اهداف اقتصادی ذیل برنامه ۲۰۳۰ و احیای حقوق بشر مورد استفاده قرار خواهیم داد.»
این حد از حمایت دولت ترامپ از سعودی‌ها، به آنها این اعتماد به نفس را داده است که خود را برای مشارکت در گفتگوهای بعدی تهران و واشنگتن محق بدانند! روز گذشته عبدالله المعلمی، نماینده دائم عربستان سعودی در سازمان ملل متحد مدعی شد که «عربستان باید در مذاکره بعدی آمریکا و ایران مشارکت داشته باشد!» او که به داشتن مواضع ضد ایرانی در سازمان ملل شناخته می‌شود، گفت: «دولت بایدن خواهد فهمید که باید با ایران توافق جدیدی امضا کند؛ چراکه توافق فعلی مرده است.» فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی نیز در گفت‌وگویی با شبکه خبری «ان‌بی‌سی» در اظهارات مشابهی خواستار مشارکت کشورهای عربی از جمله عربستان در هر گونه توافق احتمالی آمریکا با ایران شد. یعنی اگر برجام حاصل گفتگوهای ایران و پنج به علاوه یک به عبارتی اعضای دائم شورای امنیت به علاوه آلمان بود، آنطور که عربستان می‌خواهد گفتگوهای بعدی باید مذاکرات «ایران با پنج به علاوه یک به علاوه عربستان» باشد!
وزیر خارجه سعودی خواستار مشارکت کشورهای عربی از جمله عربستان در هر گونه توافق احتمالی آمریکا با ایران شده است. او عنوان برجام2 را مطرح کرده و افزوده است که این مذاکرات باید برنامه موشکی ایران را نیز شامل شود
سعودی در تدارک یک سایه امن صهیونیستی
فرحان گفته است: «عربستان باید در هرگونه مذاکره بالقوه بین دولت بعدی آمریکا و ایران در زمینه هسته‌ای مشارکت داشته باشد که نه تنها فعالیت‌های هسته‌ای ایران را محدود کند، بلکه در پی آنچه که وی رفع رفتارهای خصمانه ایران در منطقه خواند، باشد.»
وزیر سعودی عنوان «برجام 2» را روی این مذاکرات احتمالی گذاشته و بعد هم ادامه داده که این مذاکرات باید برنامه موشکی ایران و دیگر برنامه‌های تسلیحاتی که در اطراف منطقه استفاده می‌شود را نیز شامل شود.
او گفته که «برجام2» می‌تواند در پی رفع نگرانی‌ها از جانب ایران در زمینه ارسال سلاح به شبه‌نظامیانی چون حوثی‌ها در یمن باشد. روز گذشته حوثی‌های یمن اعلام کردند که تاسیسات سعودی آرامکو در جده را هدف حمله موشکی قرار داده‌اند. حملاتی از این دست از سوی حوثی‌ها که عربستان ادعا می‌کند سلاح خود را از ایران تامین می‌کنند نیز تاثیر بسیاری در هراس فزاینده ریاض از تهران دارد.
حال ارتباط معناداری میان نزدیکی با اسرائیل و طرح ضرورت مشارکت در گفتگوها میان ایران و آمریکا وجود دارد و آن ارتباط معنادار این است که در صورت دوستی با تلآویو، اسرائیلی‌ها با ارتباطات نزدیکی که با آمریکای دموکرات نیز دارند، منافع ریاض را نیز تامین خواهند کرد؛ من جمله درباره ایران. در واقع سعودی‌ها در تدارک یک سایه امن صهیونستی برای خود هستند.
البته تعامل با بایدن برای اسرائیلی‌ها به راحتی ارتباطشان با ترامپ نخواهد بود. بنی‌گانتس، وزیر جنگ آنها دیروز با بیان اینکه مرحله انتقال دولت آمریکا مرحله حساسی است گفت: نمی‌دانم که سیاست جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا پس از روی کار آمدن چگونه خواهد بود اما ما به اندازه توان خود برای دور کردن خطر هسته‌ای ایران تلاش خواهیم کرد.
برخی رسانه‌های اسرائیل اعلام کرده‌اند که دولت نتانیاهو در حال ایجاد راهبردی برای تاثیرگذاری بر توافق با ایران در زمان ریاست‌جمهوری بایدن هستند و وزارت خارجه رژیم صهیونیستی یک تیم ویژه برای این ماموریت به ریاست گابی اشکنازی، وزیر خارجه اسرائیل تشکیل داده است. در صورت ایجاد ارتباطی مستحکم میان ریاض و تلآویو، اسرائیل قطعا در این راهبرد، منافع عربستان را لحاظ خواهد کرد.