نخستین دور از مذاکرات هسته ای میان ایران و 1+5 در سال 1394 ، از شامگاه چهارشنبه آغاز شد. مذاکراتی که روز جمعه گذشته در لوزان و در آخرین روز سال 1393 متوقف شده بود با همان چینش قبلی دوباره از سر گرفته شد. نخستین دیدار هسته ای نیز به سنت دورهای پیشین با دیدار میان معاونان وزرای امور خارجه ایران و امریکا در لوزان آغاز شد و گفته می شود که قرار است امروز محمد جواد ظریف ، وزیر امور خارجه کشورمان ساعت ده و نیم صبح به وقت لوزان نخستین دیدار خود با جان کری همتای امریکایی را آغاز کند.

به گزارش «تابناک»، در این دیدار به سنت سه دور گذشته از مذاکرات هسته یی میان ایران و امریکا، علی اکبر صالحی ، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و ارنست مونیز ، وزیر انرژی ایالات متحده هم حضور خواهند داشت.تا لحظه تنظیم این خبر، حضور سرگئی لاوروف ، وزیر امور خارجه روسیه در لوزان در روز جمعه ظاهرا قطعی به نظر می رسد و گفته می شود که در روزهای آتی وزرای امور خارجه سایر اعضای حاضر در مذاکرات 1+5 با ایران نیز به لوزان سفر خواهند کرد. 

دیداری که گفته می شود قرار بود در نشست دور گذشته میان روسای دستگاه های دیپلماسی ایران و شش کشور مقابل آن در مذاکرات برگزار شود ، احتمالا این دور محقق خواهد شد. دیداری که می تواند معنای تلویحی بسیاری برای زنجیره یک سال و نیمه ی مذاکرات میان ایران و 1+5 داشته باشد.

لوزان، گردنه ی مذاکرات هسته ای

 ایران و 1+5 به بیست و ششمین روز از ماه مارس رسیده اند. ماه طلایی که در نوامبر 2014 قرار بود در آن دو طرف رسیدن به یک اجماع سیاسی برای ادامه مذاکرات تا پایان ماه ژوئن ( 10 تیر ماه ) را رسما اعلام کنند. از آن نوامبر در وین تا این مارس در لوزان تصمیم های طرفین برای شکل و شمایل دستاوردی که قرار است در آخر مارس اعلام شود تغییرات اساسی کرده است.

پیش از این برداشت عمومی از توافق طرفین در نوامبر 2014 این بود که ایران و شش کشور مقابل آن در پایان ماه مارس اعلام خواهند کرد که بر سر کلیاتی در خصوص برنامه هسته ای ایران به عنوان تعهد تهران در این مذاکرات و رفع تحریم های ایران توسط غرب و شورای امنیت به عنوان تعهد طرف مقابل به دستاوردهایی ملموسی رسیده اند. با اینهمه با توجه به ریزه کاری های موجود در مباحث فنی و همچنین عدم اطمینان به رویه ای که طرف مقابل در مذاکرات در پیش گرفته بود بنا شد دو طرف توافق بر سر کلیات و جزئیات را به یک مرحله موکول کنند. مرحله ای که ثمره ی آن امضای توافقنامه ای به نام برنامه جامع مشترک اقدام خواهد بود. توافقنامه ای که در سایه آن تمام حقوق هسته ای ایران از جانب طرف مقابل به رسمیت شناخته خواهد شد و تحریم های اقتصادی که در چند سال گذشته به نوعی اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار داده است نیز برداشته خواهد شد.

نگاه ها به لوزان دوخته شده است. این دور از مذاکرات در شرایطی که ایران در یک سال و نیم گذشته به جدال تن به تن با شش کشور ابر قدرت در سطح بین المللی پرداخته است از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دور از مذاکرات هسته ای میان ایران و 1+5 ظاهرا دور آخر از این مرحله از مذاکرات است. دور مذاکراتی که هرچند در سایه آن رسیدن به توافق در قالب کلیات عملا مساله قابل ادعایی نیست اما می تواند به رسیدن به راه حل ها منتهی شود. ایران می تواند در صورت خوب پیش رفتن مذاکرات زنجیره ای در چند روز آتی ادعا کند که گردنه ی اصلی مذاکرات در یک سال و نیم اخیر را رد کرده است و در تمام موضوعات مطرح با 1+5 به راه حل هایی رسیده است.

در گام بعدی پس از مذاکرات لوزان ، دو طرف می توانند راه حل های به دست آمده را روی میز قرار داده و با ورود به جزئیات اجرایی شدن این راه حل ها در حقیقت وارد مرحله نگارش شوند. آنچه که در خصوص مذاکرات هسته یی میان ایران و طرف مقابل در لوزان باید بر آن تاکید داشت این است که این دور آخرین مرحله برای رسیدن به توافق جامع هسته ای که قرار است تا تاریخ ده تیر به دست آید ، نخواهد بود و البته نمی توان عناوینی چون توافق و یا تفاهم سیاسی را هم به آن داد. در پایان این دور در شرایطی می توان مذاکرات را موفق خواند که طرفین به نقطه ای رسیده باشند که در تمام مسائل به راه حل هایی رسیده باشند.

هرچند ایران و 1+5 تا پایان ماه ژوئن برای رسیدن به توافق جامع هسته یی فرصت دارند اما در پایان این دور که احتمالا مصادف با پایان ماه مارس میلادی هم خواهد بود مشخص خواهد شد که آیا دو طرف می توانند به آن آمال نهایی یعنی توافق جامع دست پیدا کنند یا خیر؟ البته عدم رسیدن به این موفقیت در این دور از مذاکرات را هم نمی توان به معنای شکست صد در صدی مذاکرات دانست اما بی شک ادامه ی کار سخت تر خواهد شد.

به گفته یک منبع نزدیک به تیم مذاکره کننده ، ایران و 1+5 در پایان این دور از مذاکرات بر روی سکویی قرار خواهند گرفت که یا می توانند اعلام نوعی موفقیت در این مرحله را بکنند و یا ناکامی در رسیدن به راه حل های مشترک را علنی خواهند کرد. ایران از ابتدایی ترین روزهای آغاز مذاکرات در دولت یازدهم و به ریاست محمد جواد ظریف به صراحت اعلام کرده است که به دنبال استراتژی برد – برد در این مذاکرات است. بر این اساس راه حل هایی هم که در پایان این دور اعلام خواهد شد در حقیقت همان ماهیت 50 – 50 خود را حفظ خواهند کرد.

این بدان معنا است که در برخی از مسائل مورد توافق طرفین به شکل برابر منتفع شده اند و در برخی از مسائل به عنوان مثال یک معادله مثلا 60 به 40 به نفع یکی از طرف های حاضر در مذاکرات و در زنجیره بعدی همین معادله به سود طرف دیگر حاکم است. بر این اساس آن جمله طلایی تا بر سر همه چیز توافق نشود بر سر هیچ چیز توافق نخواهد شد هم در این زنجیره معنا پیدا خواهد کرد. بنابراین در بهترین حالت ایران و 1+5 به توافقی خواهند رسید که 50 – 50 خواهد بود.

1+5 از عدم وحدت کلام رنج می برد

این دور از مذاکرات هسته یی میان ایران و 1+5 در حالی برگزار می شود که در دور پیشین در لوزان هم ظاهر امر حاکی از این بود که میزان اختلاف ها میان ایران و امریکا به عنوان دو قطب اصلی این مذاکرات کاهش فاحشی یافته است اما اختلاف های داخلی میان اعضای 1+5 مانع از اعلام موفقیت در مرحله پیشین شد. در شرایطی که ایران در سال های 2003 تا 2005 مذاکرات هسته یی خود را با سه کشور اروپایی آغاز کرد در این 13 سال گذشته تعداد کشورهای مقابل ایران به شش کشور رسیده است که 5 عضو دائم شورای امنیت را در برمی گیرد.

هرچند ایران تاکید می کند که با مجموعه ی 1+5 در حال مذاکره است و طرف مقابل هم در شیپور اتحاد میان تمام اعضا می دمد اما به نظر می رسد که هرکدام از شش کشور مقابل ایران در این مذاکرات در برخی از مسائل چه از بعد فنی و چه از منظر سیاسی ملاحضات خاص خود را دنبال می کنند و بر همین اساس در چند دور اخیر که مذاکرات به فصل پایانی خود نزدیک شده است ما شاهد افزایش اختلاف های داخلی میان امریکا و سه کشور اروپایی یا اروپایی ها با روسیه هستیم.

به نظر می رسد که سناریوی مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو در سال 2013 میلادی موسوم به مذاکرات ژنو 2 بار قبل هم در لوزان تکرار شد. در ژنو 2013 گفته شد که به توافق رسیدن ایران و امریکا بر سر کلیات توافقنامه موقت ژنو در حقیقت به خشم اروپایی ها  بخصوص فرانسه منتهی شده است و کارشکنی فرانسه در دقیقه نود بود که منجر به عدم امضای توافقنامه موقت در آن زمان شد. در آخرین دور از مذاکرات هسته ای در سال 93 هم همین سناریو در لوزان تکرار شد و رسانه هایی چون گاردین از کارشکنی های فرانسه به عنوان اصلی ترین مانع در راه رسیدن به موفقیت یاد کردند.

ایران و 1+5 در حالی تلاش می کنند از گردنه های مذاکراتی در مارس به سلامت عبور کنند که فشارهای جانبی چون تقلاهای لابی صهیونیستی در امریکا برای متوقف کردن مذاکرات و فشارهای سیاسی کنگره بر کاخ سفید برای محدود کردن دست رئیس جمهور در گفت و گوهای هسته ای عملا ادامه کار را تنها به آنچه در پشت میز مذاکره میان ایران و شش کشور مقابل آن می گذرد ، منوط نکرده است. در برخی از تحلیل های رسانه های غربی حتی از فرانسه به عنوان بازوی نیابتی اسرائیل در مذاکرات هم یاد می شود.

هرچند وزرای امور خارجه ایران و شش کشور در این مذاکرات همواره از اراده سیاسی به عنوان اصلی ترین فاکتور برای رسیدن به توافق یاد می کنند اما به نظر می رسد که شاید اراده سیاسی در تک تک اعضا وجود داشته باشد اما اراده سیاسی جمعی که باید در طرف مقابل به عنوان یک جبهه مذاکراتی واحد وجود داشته باشد در حال حاضر هنوز میان امریکا و شرکای اروپایی و همچنین اروپا و روسیه و چین شکل نگرفته است. به عنوان مثال گفته می شود که روسیه با اروپایی ها در خصوص مسائلی چون از میان برداشته شدن تحریم ها اختلاف دارند.

نتیجه مذاکرات همچنان محرمانه تا پایان ژوئن

در شرایطی که نگاه ها برای به ثمر نشستن یک سال مذاکرات میان ایران و 1+5 به لوزان دوخته شده است به نظر می رسد که نباید در پایان این دور از مذاکرات انتظار انتشار توافقنامه ملموسی را داشت. گاردین در این خصوص می نویسد : فکت شیتی که در آن کلیاتی مبهم از راهکار جامع مشخص شده باشد، آنطور که یک مقام ارشد غربی می گوید احتمالا خروجی مذاکراتی خواهد بود که از امروز در شهر لوزان سوئیس آغاز می‌شود.

این روزنامه  روز گذشته به نقل از «یک مقام ارشد غربی» گزارش داد که طرفین در مرحله کنونی از مذاکرات به دنبال «تفاهم» بر سر «مولفه‌های اصلی» راهکار جامع هستند، اما کار توافق در پایان این دور به سرانجام نمی‌رسد و ضرب‌الاجل اصلی همچنان 9 تیر ماه خواهد بود.

این هفته، پایان کار نیست. در پایان این هفته، توافقنامه‌ای در کار نخواهد بود، چراکه توافقنامه تنها زمانی به دست می‌آید که تمام جزئیات فنی مشخص شود، که تا رسیدن به این مرحله کار زیادی باقی مانده است.در مقابل، جان کری وزیر خارجه آمریکا باید به نمایندگان کنگره، که تهدید کرده‌اند طرح نظارت بر توافق را ماه آینده به رأی می‌گذارند، نشان دهد که مذاکرات پیشرفت کرده است.

گاردین در این رابطه نوشته است: «یکی از احتمالات این است که یک "فکت‌ شیت" (بیانیه‌ای شامل اطلاعات مربوط به مذاکرات) مبهم به صورت عمومی منتشر شود و کری جزئیات بیشتری را در مورد آن، در یک نشست پشت درهای بسته، به کنگره ارائه دهد. انتظار می‌رود در صورتی که در روزهای آتی توافق چارچوب به دست آید، وزیران خارجه دیگر طرف‌های مذاکره‌کننده (انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) هم برای اعلام رسمی و دست دادن (در برابر دوربین‌ها)، در لوزان گرد هم آیند. اما برگزاری چنین مراسمی بدون آنکه جزئیاتی منتشر شود، دشوار خواهد بود.»

خوش بینی امریکایی ها

جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده که در دور پیشین مذاکرات ، 5 روز در لوزان به همراه محمد جواد ظریف به مذاکره و رایزنی پرداخت دوباره در مسیر لوزان است. در حالی که سه شنبه هفته آینده در قالب آخرین روز از ماه مارس به عنوان ضرب الاجل زمانی میان ایران و امریکا اعلام شده است ، برخی منابع نزدیک به مذاکرات تاکید می کنند که احتمالا روز شنبه ، روز طلایی این دور از مذاکرات خواهد بود. به نظر می رسد که دیپلمات های امریکایی با نوعی خوش بینی وارد لوزان شده اند.

به گزارش سی بی اس ، امریکایی ها خوش بین هستند که راهی ملموسی برای رسیدن به آنچه که یک توافقنامه هسته ای میان ایران و 1+5 خواهد بود در پیش رو است . هرچند گفته می شود که اعلام موفقیت در این دور از مذاکرات هسته ای نمی تواند ضامنی برای امضای قطعی توافقنامه جامع هسته ای در پایان ماه ژوئن باشد اما این دستاورد می تواند به نوعی مسیر رسیدن به آن توافق را شفاف تر سازد. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه امریکا در راه لوزان به رسانه های امریکایی در خصوص این دور از مذاکرات می گوید: ما اعتقاد داریم که می توانیم تا 31 مارس به هدف تعیین شده برسیم. البته نمی دانیم که این دستاورد چه شکل و شمایلی خواهد داشت. گفته می شود که امریکایی ها خواهان شفافیت هرچه بیشتر موضوعات در مذاکرات لوزان هستند.

-  گزارش از سارا معصومی، گزارشگر مستقر در لوزان سوئیس