انفجار‌های اخیر بیروت یک‌بار ناتوان‌کننده بر دوش کشوری است که مردمش با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند و درگیر مشکلات اقتصادی هستند. حتی قبل از انفجار‌ها هم لبنان در آستانه‌ی شکست قرار داشت. بحران پناهندگان ناشی از جنگ در کشور‌های همسایه‌ی سوریه تقریباً وارد دهمین سال خود می‌شود. در حال حاضر لبنان در تلاش است تا نیاز‌های ۳۰ درصد از جمعیت خود را که از جنگ سوریه آواره شده‌اند و به این کشور پناه آورده‌اند، برآورده کند. اما واقعیت این است که فقط پناهندگان در لبنان برای رفع نیاز‌های خود تلاش نمی‌کنند، بلکه بر اساس گزارش‌های سازمان برنامه جهانی غذا، تقریباً نیمی از مردم لبنان در تلاش برای رفع نیاز‌های اساسی غذایی خود هستند. در ماه ژوئن مارتین کولِرتز، استادیار دانشگاه آمریکایی بیروت اظهار داشت: تا پایان سال، ۷۵ درصد از جمعیت لبنان نیاز به بسته‌های کمکی مواد غذایی خواهند داشت، اما سؤال اینجاست که آیا این مواد غذایی در دسترس آن‌ها خواهد بود یا نه.
کشور شکست‌خورده
واقعیت این است که بیماری کرونا، بیمارستان‌های لبنان را به‌زانو درآورد و کووید-۱۹ هم‌زمان با دوره‌ای از بی‌ثباتی اقتصادی بی‌سابقه در لبنان بروز کرد، در شرایطی که مردم به‌شدت درگیر بدهی و مشکلات اقتصادی هستند. مهم اینکه، قیمت مواد غذایی در حال حاضر ۲۴۷ درصد در لبنان افزایش‌یافته است و با انفجار‌هایی که موجب انهدام مواد غذایی باقیمانده در بندر بیروت شدند و زیرساخت‌های کشور را ویران کردند، وضعیت به‌سرعت رو به وخامت می‌رود. گفتنی است، حتی قبل از انفجار‌ها نیز برخی از معترضین لبنانی تا حد خودسوزی پیش رفته بودند. ناصف هیتی، وزیر امور خارجه لبنان نیز یک روز قبل از انفجار‌ها استعفا و هشدار داد که لبنان، امروز به سمت تبدیل‌شدن به یک کشور شکست‌خورده حرکت می‌کند.
خشونت نه؛ فساد
با توجه به تاریخچه لبنان، بسیاری از مردم ازجمله دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعتقاددارند که تروریسم عامل ایجاد این شرایط در لبنان است، اما باید گفت که دلیل اصلی بروز بحران فعلی در این کشور، خشونت نیست بلکه فساد است. درحالی‌که جزئیات انفجار‌های بندر بیروت هنوز به‌طور کامل آشکارنشده‌اند، اما آنچه مقامات رسمی اعلام کرده‌اند این است که آتش‌سوزی براثر انفجار یک محموله توقیفی نیترات آمونیوم ایجاد شد. گفتنی است، این مواد از سال ۲۰۱۳ تا الان در بندر انبارشده و حالا باعث بروز چنین حادثه‌ای شدند. مهم اینکه، نیترات آمونیوم توسط تروریست‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. مثلاً تروریست ملی‌گرای سفیدپوست به نام تیموتی مک وی در سال ۱۹۹۵، ۲ تن از مواد شیمیایی صنعتی را در شهر اوکلاهما منفجر کرد و باعث کشته شدن ۱۶۸ نفر و آسیب رساندن به ۳۰۰ ساختمان شد. اما به یاد داشته باشید که حالا در سال ۲۰۲۰ شاهد شرارت فردی مانند مک وی در بیروت نبودیم، بلکه سهل‌انگاری کشنده‌ای را از سوی مقامات لبنان شاهد هستیم که اجازه داده است، ۲ هزار و ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم به میزان بیش از هزار برابر مقدار استفاده‌شده توسط مک وی بیشتر از ۶ سال در قلب بیروت انبار شود.
سیستم فاسد
حال این سؤال پیش می‌آید که آیا ممکن است مسئولان در برابر رشوه حاضرشده باشند که این مواد خطرناک انفجاری در این بندر انبار شود؟ برخی روزنامه‌نگاران لبنانی پس از کشف اسناد مربوط به توقیف محموله‌ای که منفجر شد، این سؤال را مطرح کرده‌اند. عکسی که در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته‌شده و گفته می‌شود انبار موردنظر است، کارگران را در مقابل یک انبار مملو از کیسه‌های ۱۰۰۰ کیلوگرمی نیترات آمونیوم با مهر
«Nitroprill HD» نشان می‌دهد. گفتنی است، نیتروپریل موادی بسیار خطرناک هستند که از آن‌ها در ساخت بمب استفاده می‌شود. مهم اینکه، میزان استاندارد برای ذخیره ایمن نیتروپریل طبق گفته سازنده‌ی آن، فقط ۴۰۰ تن است. ممکن است هرگز متوجه نشویم که فساد یا سهل‌انگاری یا ترکیب آن‌ها موجب این انفجار شده است. اما آنچه مسلم است اینکه مطمئناً این انفجار براثر ناتوانی کارگران بندری در انجام کنترل‌های اساسی یا رشوه گرفتن آن‌ها رخ نداده است. این مشکل مربوط به کارفرما‌های آنان و سیستم فاسدی است که ساخته‌اند.
بی‌کفایتی مداوم
باید اذعان کرد، درحالی‌که جنگ داخلی لبنان به‌طور رسمی در سال ۱۹۹۰ به پایان رسید، بسیاری از جنگ‌سالاران باقیمانده که از زیر بار مسئولیت قساوت‌هایی که طی ده‌ها سال اعمال کردند، گریخته بودند، به‌سادگی تغییر چهره دادند و کنترل دولت شکننده‌ی لبنان را پس از جنگ عهده‌دار شدند. طبقات حاکم لبنان، با مصونیت کامل طی سال‌های متمادی کشور را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرده‌اند. فساد و حرص آن‌ها بار‌ها و بار‌ها لبنان را به بحران کشانده است و فرقه‌گرایی شایع در میان نخبگان حاکم را هم باید به این موارد اضافه کرد. به‌طورکلی، لبنان درگیر عدم نظارت و بی‌کفایتی مداوم حاکمان است. لبنان امروز، درگیر بحران‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به بحران بهداشتی اشاره کرد که طی آن زباله‌های انباشته‌شده به آلودگی هوا منجر شده‌اند، اقتصاد نفت‌کش نیز دیگر بحران پیش روی لبنانی‌ها است. این شرایط بر فقر شهروندان این کشور افزوده و آن‌ها را تا مرز گرسنگی پیش برده است. با توجه به این مسائل، بروز یک قحطی در این کشور پیش‌بینی می‌شود. گفتنی است، تمام این موضوعات شهروندان لبنان را طی ماه‌های گذشته به خیابان‌ها کشاند تا علیه کل طبقه‌ی حاکم و فرقه‌گرایی میان نخبگان سیاسی اعتراض کنند.