سعیده علیپور
«دیگر خسته شدیم و نایی برایمان نمانده. خیلی از ما مدت طولانی است که خانواده‌هایمان را ندیده‌ایم و ترس از ابتلا به کرونا هر روز همراه ماست». این بخشی از صحبت‌های یکی از اعضای کادر درمان فعال در بیمارستانی در تهران است.
این روزها پوشیدن لباس‌های مخصوص، استفاده طولانی مدت از ماسک، دوری از خانواده، افزایش قابل‌توجه مرگ و میر افراد در بیمارستان‌ها، بیش از هر زمان دیگری پزشکان و پرستاران و کادر بیمارستانی را کلافه، خسته و افسرده کرده است؛ به طوری که بسیاری از آنها نگرانند با ادامه و تشدید وضعیت بیماری در کشور توان ادامه خدمت در این سیستم را نداشته باشند. گرچه بر اساس آمار هر روزه سخنگوی وزارت بهداشت، میزان ابتلا به کرونا در کشور رو به کاهش است و حتی دیروز بعد از مدت‌ها میزان ابتلا در 24 ساعت گذشته به کمتر از هزار نفر رسیده، اما بسیاری از فعالان بهداشتی این آمار را دقیق نمی‌دانند و معتقدند این نمودار رو به افول می‌تواند، با سیاست عادی شدن شرایط و افزایش ترددها به راحتی سربالا برود. در این میان نگرانی اصلی از افزایش شمار بیماران پس از دو ماه سخت و جانکاه در اغلب بیمارستان‌ها، فرسودگی بیش از پیش کادر درمانی کشور است؛ سطحی از فرسودگی که می‌تواند سبب کاهش شمار افراد فعال در این شغل شود و کیفیت خدمات را در بیمارستان‌ها کاهش دهد.
کادر درمان قربانیان نخست کرونا
این روزها، تقریبا هیچ صنفی به اندازه پرستاران، پزشکان و کادر بهداشتی و درمانی در معرض ابتلا به کرونا نیست. افزایش تعداد مبتلایان و کمبود تجهیزات بار سنگین‌تری هم بر دوش آنها گذاشته است.
کادری که برخی از آمارهای غیررسمی از ابتلای 2200 نفر و جان باختن بیش از 122 نفر در آنها بر اثر کرونا خبر می‌دهد. گرچه مقامات رسمی کشور از این افراد با نام‌های «مدافعان سلامت»، «شهدای خدمت» و ... یاد می‌کنند؛ با این حال، بسیاری همچنان از فشار به کادر درمانی در جریان کرونا ناراضی هستند و معتقدند، نتیجه این فشارها فرسودگی است و دودش به چشم جامعه خواهد رفت.
کمتر از یک هفته پس از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، نرجس خانعلی‌زاده پرستار ۲۵ ساله در بیمارستان میلاد لاهیجان بر اثر بیماری کرونا فوت کرد. انتشار تصویر مضطرب او هنگام انتقال به آی‌سی‌یو، قلب بسیاری را به درد آورد و توجه‌ها را به سمت کمبود امکانات کادر درمانی معطوف کرد.
مدت کوتاهی بعد نام افراد دیگری هم از پزشکان و پرستاران و سایر کارکنان بیمارستانی در این لیست قرار گرفت و نگرانی‌ها را تشدید کرد.
کمبود پرستار
در حالی بار خدماتی به بیمارستان‌ها پس از شیوع گسترده کرونا در کشور به صورت قابل توجهی افزایش یافت که پیشتر نیز سیستم درمان درگیر کمبود تخت و پرستار تقریبا در تمامی بیمارستان‌ها و پزشک در برخی مناطق کشور بود.
بر اساس آمار اعلام شده، در حال حاضر به ازای هر هزار نفر، در ایران تنها سه پرستار مشغول به کارند. این در حالی است که برای رسیدن به استاندارد جهانی باید۲۹۰ هزار پرستار به سیستم درمانی کشور اضافه شود.
به گفته مریم. ی، پرستار فعال در بیمارستانی در تهران، اغلب بیمارستان‌های کشور کمبود پرستار دارد. البته این بدان معنی نیست که فارغ‌التحصیلان این رشته کم باشند. بلکه اغلب پرستاران به دلیل حقوق پایین و کار سنگین یا به خدمت نظام سلامت در نمی‌آیند یا خیلی زود از آن خارج می‌شوند. او می‌گوید: «این کمبود پرستار سبب شده که با شیوع کرونا شمار زیادی از مراکز درمانی مرخصی کادر درمانی و بهداشتی خود را لغو کنند و در نتیجه فشار روی پرستاران فعال بیش از پیش شد و به نظر می‌رسد با توجه به سیاست‌هایی که در قبال کرونا در کشور پیاده می‌شود نمی‌توان امیدی هم به برگشت به اوضاع قبل داشت».
در این میان گرچه وزارت بهداشت برای جبران کمبود پرستار، از پرستاران بیکار، بازنشسته و حتی دانشجویان سال آخر این رشته خواسته برای کار داوطلب شوند و فراخوان جذب با قراردادهای ۸۹ روزه داده، اما خانه پرستار معتقد است این قراردادها «استثمار نیروی کار» است.
مردم کمک کنند
با سیر صعودی ترددها در روزهای اخیر، کارشناسان نگران بالا رفتن آمار ابتلا و فرسودگی و خستگی بیش از پیش کادر درمان هستند. در این میان، پزشکان و پرستاران معتقدند داروی این خستگی علاوه بر دولت به دست مردم نیز هست. برخی از شاغلان در بخش‌های کرونا می‌گویند که کادر درمان با افزایش تردد در سطح شهر و خیابان‌ها دلسردتر می‌شوند، چرا که می‌دانند فردا در بیمارستان محل کارشان چه خبر است.
با اینکه آمارهای رسمی از کاهش ابتلا خبر می‌دهد، معاون بهداشت وزیر بهداشت از وضعیت قرمز 60 شهر در کشور خبر داده و گزارش‌های جدید از آمار صعودی بیماران در برخی از استان‌ها مخابره می‌شود. چند روز پش علی‌اکبری، نماینده مردم شیراز از بازگشت سیر صعودی بیماری در شیراز بعد از آزاد شدن رفت‌وآمدها سخن گفته است. علیم یارمحمدی نماینده مردم زاهدان هم با اشاره به رو به افزایش بودن آمار مبتلایان گفته است که به‌دلیل پراکندگی جمعیت در استان، تعداد مبتلایان و جان‌باختگان کرونا محدود بود، اما پس از اینکه مجوز شروع به کار و فعالیت از سوی دولت داده شد، آمار مبتلایان صعودی شد و همین موضوع موجب نگرانی مسئولان دانشگاه علوم پزشکی شده است. خبرها روند ابتلا به بیماری کرونا در آذربایجان غربی را هم رو به افزایش نشان می‌دهند. هادی بهادری یکی از نمایندگان این استان با اعلام این مطلب گفته است که آذربایجان غربی در حال حاضر یکی از پنج استانی است که ویروس کرونا در آن وضعیت خطرناکی دارد. محمدرضا قدیر رئیس دانشگاه علم پزشکی قم هم گفته اگر فاصله‌گذاری اجتماعی جدی گرفته نشود از نظر اپیدمی با پیک دومی مواجه می‌شویم که ممکن است شدیدتر باشد.
در حالی بار خدماتی به بیمارستان‌ها پس از شیوع گسترده کرونا در کشور به صورت قابل توجهی افزایش یافت که پیشتر نیز سیستم درمان درگیر کمبود تخت و پرستار تقریبا در تمامی بیمارستان‌ها و پزشک در برخی از مناطق کشور بود
سلامت روان کادر درمان
در این میان علاوه بر فشارهای کاری بر کادر درمان کارشناسان معتقدند یافتن راه‌هایی برای حمایت از سلامت روانی کارکنان بیمارستان‌ها می‌تواند یکی از مؤلفه‌های اصلی مبارزه با کرونا است.
رضا هاتفی، سرپرستار بخش بیماران کرونایی بیمارستان دولتی شهدای کارگر یزد درباره فشار روانی که بر او در ایام شیوع بیماری کروناست به ایرنا گفت: «متاسفانه بسیاری از مردم وقتی ما را می‌بینند از ما دوری می‌کنند و می‌ترسند که به کرونا مبتلا شوند. این از آن جهت که از بیماری فاصله می‌گیرند خوب است، اما از سوی دیگر هم حس ناخوشایندی به ما می‌دهد».
به گفته او یکی از مهمترین مشکلات کادر درمان، استرس‌های ناشی از درگیری با بیماری کرونا است. این پرستار گفت: «بسیاری از همکاران ما دو ماه است که پدر و مادر خود را ندیده‌اند. این علاوه بر ایجاد مشکلات عاطفی برای همکاران، موجب دلخوری والدین نیز شده است. خود من وقتی به منزل می‌روم از فرزندم دوری می‌کنم. دو ماه است که او را در آغوش نگرفته‌ام و این برای من رنج‌آور است».
شرایط یکسان در همه دنیا
البته چنین وضعیتی تنها مربوط به کشور ما نیست. در بیمارستان‌های سراسر جهان، پزشکان، پرستاران و دیگر کارمندان مراقبت‌های بهداشتی در حال جنگ با دشمنی هستند که تاکنون جان بیش از ۲5۰ هزار نفر را گرفته است. مطالعه‌ای که در ۲۳ مارس در مجله پزشکی JAMA منتشر شد، نشان داد از بین ۱۲۵۷ کارمند مراقبت‌های بهداشتی که با بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در چین کار می‌کنند، ۵۰.۴ درصد علائم افسردگی، ۴۴.۶ درصد علائم اضطراب، ۳۴ درصد بی‌خوابی و ۷۱.۵ درصد گزارش پریشانی داده‌اند. پرستاران و دیگر کارکنان خط مقدم دارای علائم شدید گزارش شدند.
مشاوره به کادر درمانی به دنبال شیوع کرونا
در پی بالا گرفتن نگرانی‌ها در مورد فشارهای روانی به کادر درمان در راستای روزهای سخت مبارزه با کرونا و در آستانه روز روانشناس دیروز معاون توسعه پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی کشور از راه‌اندازی بخش ویژه مشاوره برای کادر درمانی کشور در سامانه تلفنی ۱۴۸۰ به دنبال شیوع کروناویروس خبر داد.
دیروز معاون توسعه پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی کشور از راه‌اندازی بخش ویژه مشاوره برای کادر درمانی کشور در سامانه تلفنی ۱۴۸۰ به دنبال شیوع کروناویروس خبر داد
مجید رضازاده، با بیان اینکه گزینه‌ای در خط ۱۴۸۰ همزمان با شیوع کروناویروس در کشور از سوی سازمان بهزیستی کشور ایجاد شده است که افراد می‌توانند در صورت احساس اضطراب و نگرانی ناشی از شیوع این بیماری از آن استفاده کنند، به ایسنا گفت: «در عین حال کادر درمان نیز در خط مقدم مبارزه با بیماری کرونا قرار دارند و اضطراب ناشی از احتمال ابتلا به بیماری و انتقال آن به خانواده، پوشیدن ماسک و عینک و گان و سایر تجهیزات در زمان طولانی، ساعت کار طاقت‌فرسا و موارد دیگر سبب اضطراب، افسردگی و فرسودگی شغلی کادر درمان شامل پزشک، پرستار، بهیار و سایر کارکنان واحد درمانی می‌شود. برای این منظور مشاوران و روانشناسان خط ۱۴۸۰ سازمان بهزیستی آمادگی ارائه خدمات روانشناختی به این عزیزان را از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب دارند».
به گفته او این خدمات ابتدا در اختیار همه گروه‌های مردم قرار داشت و به شکل عمومی به خدمت‌رسانی مشغول بود، اما بعد از مشاهده نیاز کادر درمان به دریافت مشاوره‌های روانشناسی به دلیل ارتباط مستقیم با افراد درگیر این بیماری، کد ویژه‌ای نیز برای این افراد در خط ۱۴۸۰ درنظر گرفته شد. به این ترتیب درمانگران می‌توانند با استفاده از کد ویژه خودشان مشاوره مخصوصی را دریافت کنند.