علی رضایی
خبرنگار
«وقتی یک ایرانی و یک ایتالیایی دور یک میز در حال مذاکره باشند، اصلاً بعید نیست که سر هم داد بزنند.» با این توضیح کوتاه بود که فدریکا موگرینی تأیید کرد محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در خلال مذاکرات هستهای بر سر او فریاد کشیده است. ماجرا از این قرار بود که مذاکرات در هتل کوبورگ جایی به بنبست میخورد و فدریکا موگرینی مذاکره کنندگان علی الخصوص طرف ایرانی را تهدید میکند که محل مذاکرات را ترک میکند و ظریف در پاسخ به تهدید او آن جواب معروف را میدهد: «هرگز یک ایرانی را تهدید نکن.» اما این خاطره که از پوسته سخت و محرمانه مذاکرات بیرون آمد، اصلاً نماینده واقعیت رابطه میان هماهنگ کننده سیاست خارجی اروپا با ایران نبود؛ چه بسیاری معتقدند نمیتوان از تأثیر سازنده رابطه خوب ایران با موگرینی که حال باید از او به عنوان نماینده سابق اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی یاد کرد، غافل شد. چه او در کوران گفتوگوهای ایران و 1+5، به عنوان یکی از پیگیرترین مذاکره کنندگان ایفای نقش کرد. فدریکا موگرینی که مادر دو دختر 5 و 10 ساله است، روزها در محل مذاکرات ماند تا به نمایندگی از 28 کشور اروپایی، گفتوگو با ایران را به سرانجام برساند. او اگرچه سرانجام ماحصل تلاشهای خود را دید و بیانیه برجام را قرائت کرد، اما با خروج امریکا از برجام راه ناهمواری مقابل خود دید؛ حفظ طرفهای برجام در این توافق. راهی که علیالظاهر از مذاکرات برجامی دشوار تر بود. او روز شنبه در حالی به مأموریت خود پایان داد که هم ایران گامهایی در راستای کاهش تعهداتش برداشته است و هم تکلیف اینستکس روشن نیست. شاید اگر برجام چنین سرنوشتی نمییافت، او خداحافظی باشکوهتری داشت.
با پایان مأموریت موگرینی، «جوسپ بورل» 72 ساله مواضع اتحادیه اروپا در سیاست خارجی را نمایندگی خواهد کرد.
آنچه حضور این سیاستمدار 72 ساله که تجربه پرباری از رهبری حزب سوسیالیست اسپانیا و وزارت خارجه این کشور گرفته تا ریاست پارلمان اروپا را در کارنامه خود دارد، برای ایران حائز اهمیت میکند، به دست گرفتن نقش رهبری کشورهای اروپایی در روند مذاکرات اجرای برجام و جلوگیری از فروپاشی این توافق در برابر اقدامات یکجانبه امریکا است. بورل از معدود سیاستمداران اروپایی است که گرچه سیاست خارجی کشورش به رسم مألوف این کشور در مسیر همگرایی با امریکا قرار داشته است اما او شخصاً به عنوان سکاندار دیپلماسی اسپانیا توانسته درخصوص موضوعاتی همچون برجام که نگرش اتحادیه اروپایی و امریکا پیرامون آن دچار شکاف فاحشی شده، نقطه تعادل ایجاد کند و کشورش را در زمین اروپایی و کنار آلمان، فرانسه و انگلیس بنشاند.
شاید از حالا قضاوت درباره عملکرد او به عنوان مسئول عالی رتبه سیاست خارجی اتحادیه اروپا زود باشد اما آنچه پیداست، اینکه با رفتن موگرینی دستکم میتوان امیدوار به حضور چهرهای بود که با ویژگیهای خاص خود نقشآفرینی مؤثری برای نجات برجام و جلب حمایت شرکای غیر اروپایی این توافق در مواجهه با طوفان تحریمهای امریکایی داشته باشد.
∎
خبرنگار
«وقتی یک ایرانی و یک ایتالیایی دور یک میز در حال مذاکره باشند، اصلاً بعید نیست که سر هم داد بزنند.» با این توضیح کوتاه بود که فدریکا موگرینی تأیید کرد محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در خلال مذاکرات هستهای بر سر او فریاد کشیده است. ماجرا از این قرار بود که مذاکرات در هتل کوبورگ جایی به بنبست میخورد و فدریکا موگرینی مذاکره کنندگان علی الخصوص طرف ایرانی را تهدید میکند که محل مذاکرات را ترک میکند و ظریف در پاسخ به تهدید او آن جواب معروف را میدهد: «هرگز یک ایرانی را تهدید نکن.» اما این خاطره که از پوسته سخت و محرمانه مذاکرات بیرون آمد، اصلاً نماینده واقعیت رابطه میان هماهنگ کننده سیاست خارجی اروپا با ایران نبود؛ چه بسیاری معتقدند نمیتوان از تأثیر سازنده رابطه خوب ایران با موگرینی که حال باید از او به عنوان نماینده سابق اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی یاد کرد، غافل شد. چه او در کوران گفتوگوهای ایران و 1+5، به عنوان یکی از پیگیرترین مذاکره کنندگان ایفای نقش کرد. فدریکا موگرینی که مادر دو دختر 5 و 10 ساله است، روزها در محل مذاکرات ماند تا به نمایندگی از 28 کشور اروپایی، گفتوگو با ایران را به سرانجام برساند. او اگرچه سرانجام ماحصل تلاشهای خود را دید و بیانیه برجام را قرائت کرد، اما با خروج امریکا از برجام راه ناهمواری مقابل خود دید؛ حفظ طرفهای برجام در این توافق. راهی که علیالظاهر از مذاکرات برجامی دشوار تر بود. او روز شنبه در حالی به مأموریت خود پایان داد که هم ایران گامهایی در راستای کاهش تعهداتش برداشته است و هم تکلیف اینستکس روشن نیست. شاید اگر برجام چنین سرنوشتی نمییافت، او خداحافظی باشکوهتری داشت.
با پایان مأموریت موگرینی، «جوسپ بورل» 72 ساله مواضع اتحادیه اروپا در سیاست خارجی را نمایندگی خواهد کرد.
آنچه حضور این سیاستمدار 72 ساله که تجربه پرباری از رهبری حزب سوسیالیست اسپانیا و وزارت خارجه این کشور گرفته تا ریاست پارلمان اروپا را در کارنامه خود دارد، برای ایران حائز اهمیت میکند، به دست گرفتن نقش رهبری کشورهای اروپایی در روند مذاکرات اجرای برجام و جلوگیری از فروپاشی این توافق در برابر اقدامات یکجانبه امریکا است. بورل از معدود سیاستمداران اروپایی است که گرچه سیاست خارجی کشورش به رسم مألوف این کشور در مسیر همگرایی با امریکا قرار داشته است اما او شخصاً به عنوان سکاندار دیپلماسی اسپانیا توانسته درخصوص موضوعاتی همچون برجام که نگرش اتحادیه اروپایی و امریکا پیرامون آن دچار شکاف فاحشی شده، نقطه تعادل ایجاد کند و کشورش را در زمین اروپایی و کنار آلمان، فرانسه و انگلیس بنشاند.
شاید از حالا قضاوت درباره عملکرد او به عنوان مسئول عالی رتبه سیاست خارجی اتحادیه اروپا زود باشد اما آنچه پیداست، اینکه با رفتن موگرینی دستکم میتوان امیدوار به حضور چهرهای بود که با ویژگیهای خاص خود نقشآفرینی مؤثری برای نجات برجام و جلب حمایت شرکای غیر اروپایی این توافق در مواجهه با طوفان تحریمهای امریکایی داشته باشد.