ریحانه جولایی
ماجرای دعوت زوج اینستاگرامی به تلویزیون، حاشیه‌های ایجادشده برای پخش برنامه نود، دستکاری در آرای مردمی، ... و حالا هتاکی یک مداح به بزرگان اهل سنت در صداوسیما خبرساز شده است. این روز‌ها تلویزیون پرشده از حاشیه‌ها و اتفاقات عجیب‌وغریب و به‌عبارتی تلویزیون در رهاشده‌ترین وضعیت ممکن قرار دارد.
مروز فعالیت‌های اخیر صداوسیما نشان می‌دهد که برنامه‌ها بدون هیچ تحقیق و اطلاعاتی ساخته می‌شوند و تنها نکته‌ای که برای مدیران اهمیت دارد پر شدن زمان برنامه‌هاست. چند سالی می‌شود که برنامه‌های رسانه‌های ملی مثل گذشته با اقبال عمومی مواجه نمی‌شود و مردم ترجیح می‌دهند کمتر پای تلویزیون بنشینند.
آخرین شاهکار پاشیدن بذر اختلاف و تفرقه
صداوسیما در آخرین شاهکارش بذر تفرقه و نفاق را میان شیعه و اهل سنت پاشید. روز ولادت امام حسن (ع) بود که یکی از مداحان به‌واسطه برنامه زنده‌ای که روی آنتن شبکه تهران رفت به اهل تسنن توهین و هتاکی کرد. پس‌ازآن شبکه‌های مجازی پر شد از برشی از فیلم مولودی‌خوانی این مداح و توهینی که به اهل تسنن کرده بود. این مداح در قسمتی از برنامه نه‌تنها به سه خلیفه اول اهل سنت ناسزا گفت، بلکه با بدترین لفظ ممکن از عایشه، یکی از همسران پیامبر و از شخصیت‌های مورداحترام اهل سنت یاد کرده است.
ساعاتی پس از پخش؛ صداوسیما اطلاعیه‌ای منتشر کرد که در آن آمده بود: «متأسفانه یک مداح برخلاف سیاست‌های وحدت‌آفرین رسانه ملی عمل کرده که این رفتار به‌هیچ‌وجه مورد تأیید شبکه نبوده و ضمن محکوم کردن آن شبکه پنج سیما از همه برادران و خواهران اهل سنت عذرخواهی می‌کند. لازم به ذکر است برخورد قاطع با تمامی افرادی که در این اتفاق نقش داشته‌اند، حتماً صورت می‌گیرد.»
بعد از اعتراض نمایندگان و واکنش‌های متعدد دیگر در فضای مجازی؛ صداوسیما اعلام کرد با دستور رئیس رسانه ملی، مدیر شبکه پنج سیما و مدیر پخش شبکه پنج سیما به دلیل پخش مداحی طی آن به بزرگان اهل سنت هتک حرمت شده است، برکنار شدند
رفتاری تکراری، مثل همیشه صداوسیما ماجرا را با یک عذرخواهی ساده جمع کرد و هیچ اتفاقی که نشانی از تحول واقعی باشد، نیفتاد.
در پی آن، موج واکنش‌ها به مداح هتاک و برنامه‌های صداوسیما شکل گرفت. اولین واکنش‌ها از طرف یک نماینده اهل سنت مجلس به عسگری رئیس سازمان صداوسیما بود. شهاب نادری در تذکر شفاهی در جلسه علنی روز شنبه مجلس خطاب به رئیس سازمان صداوسیما متذکر شد: قرار بود صداوسیما دانشگاه باشد نه مروج ادبیاتی که باعث افتراق و اختلاف می‌شود.
این نماینده اهل سنت مجلس در بخش دیگری از تذکر خود گفت: اهانت به هرکدام از زوجات پیامبر (ص) اهانت به خود پیامبر بوده و زوجات پیامبر محترم هستند و نباید به ایشان توهین شود. کشور از اقوام و مذاهب مختلفی تشکیل‌شده و قدرت ما در وحدت ماست و اختلافات خلاف حقوق مذهبی است و هر کس دانسته یا ندانسته به برخی تفاوت‌ها اهانت کند باید با او برخورد شود.
او خواستار برخورد با فرد خاطی شد. پس‌ازآن نوبت به علیرضا سلیمی، نماینده محلات بود که متذکر شود صداوسیما در پخش زنده خود دقت لازم را داشته باشد؛ افرادی که دعوت می‌کند باید عاقل و دوراندیش باشند و مصالح ملی را رعایت کنند. گاهی ادبیات مجریان کوچه و بازاری است و گاهی مسائل اختلاف‌برانگیز مذهبی از آنتن زنده پخش می‌کنند که به مصلحت نیست.
برکناری شیوه‌ای قدیمی و بی‌اثر
بعد از واکنش‌های نمایندگان و واکنش‌های متعدد دیگری که در فضای مجازی شاهد بودیم؛ مداح هتاک به بزرگان اهل سنت به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار و بازداشت شد. از سوی دیگر صداوسیما اعلام کرد: در پی قصور صورت گرفته در پخش صحبت‌های مداح هتاک در یکی از ضیافت‌های مذهبی از شبکه پنج سیما با دستور رئیس رسانه ملی، مدیر شبکه پنج سیما و مدیر پخش این شبکه برکنار شدند. جواد رمضان‌نژاد، کمتر از یک سال پیش از مدیریت شبکه افق، به مدیریت شبکه پنج سیما رسیده بود.
پخش مداحی پرحاشیه از صداوسیما یک اتفاق نیست، بلکه حاصل ساختار و سیستم غلطی است که در هر زمینه‌ای مبتذل‌ترین محصول ممکن را تولید می‌کند و تصور رایج بر این است که هر مشکلی با بخشنامه و دستور و برکناری به‌سادگی حل می‌شود
کار تنها به برکناری مدیر شبکه پنج سیما ختم نشد و معاون سیما با تأکید بر اینکه پخش زنده سخنان نامربوط مداح حاضر در هیئتی که مراسم آن از شبکه پنج سیما پخش می‌شده خارج از اراده مدیران شبکه بوده است، گفت: با عذرخواهی از برادران و خواهران و علمای بزرگوار اهل سنت اعلام می‌کنم، هم تهیه‌کننده و مدیر این برنامه اخراج شدند و هم شخص مدیر شبکه پنج سیما به دلیل این کوتاهی توبیخ شده است. بر اساس گفته‌های سید مرتضی میرباقری بنا بر تأکید رهبر معظم انقلاب همواره رسانه ملی در مسیر احترام به مقدسات اهل سنت به‌ویژه احترام به خلفای راشدین و ام‌المؤمنین عایشه حرکت کرده است و متأسفانه این اتفاق تأسف‌بار نیز از اراده شبکه و مدیران آن خارج بوده و عاملش فردی است که بدون هیچ‌گونه هماهنگی و به‌صورت ناگهانی از آنتن زنده سوءاستفاده کرده و مطالبی نامربوط و خلاف محور وحدت اسلامی بیان کرده است.
اشتباه همیشه رخ می‌دهد، اما...
واقعیت این است که اشتباه در کار رسانه گریزناپذیر است و در این مورد هم برنامه زنده بود و در لحظه کاری نمی‌شد کرد، اما مشکل اینجا است که این دست اشتباهات صداوسیما حاصل یک اتفاق نیست، بلکه حاصل ساختار و سیستم غلطی است که در هر زمینه‌ای مبتذل‌ترین محصول ممکن را تولید می‌کند و مسئولان برنامه‌ها فکر می‌کنند هر مشکلی با بخشنامه و دستور به‌سادگی حل می‌شود. در دنیایی که کوچک‌ترین بحثی می‌تواند به‌سرعت در شبکه‌های مجازی بازتولید شود چنین اشتباهی دیگر یک اشتباه ساده نیست بلکه اقدامی خلاف امنیت ملی، اتحاد و همدلی ایرانیان است و باید تغییر رویه‌ای جدی صورت پذیرد.
این اشتباهات مسبوق به سابقه است
حاشیه‌سازی و بحث‌برانگیز شدن برنامه‌های صداوسیما محدود به حضور این مداح در پخش زنده نمی‌شود. در هفته‌های اخیر برنامه‌های مختلفی به روی آنتن رفته که حاشیه‌های بسیاری ایجاد کرده است. نمونه‌ای از این دست دعوت از زوج اینفلوئنسر بود که مثلاً توبه کردند و برخلاف گذشته‌شان آدم‌های معتقد، باحجاب و... شدند. پست‌های قدیمی و جدید اینستاگرام این دو نفر حداقل شباهتی به ادعاهای مطرح‌شده در این برنامه ندارد؛ و بلافاصله بعد از برنامه از پارتی مختلطشان در اینستاگرام استوری و ویدئو گذاشتند تا نشان دهند که این برنامه تلویزیونی بیش نبوده و صرفاً جنبه تبلیغاتی برایشان داشته است.
پس از گذشت چند روز از این اتفاق نه‌تنها برنامه‌ای که این زوج را دعوت کرده بودند هیچ توضیحی نداد بلکه صداوسیما هم در رابطه با دعوت از این افراد سخنی به میان نیاورد، درصورتی‌که رسانه ملی باید با توجه به مقتضیات جامعه اقدام به دعوت از مهمانان کند. از گذشته تا به امروز تلویزیون فرصتی خوب برای کسب شهرت برخی افراد بوده و این واقعیتی غیرقابل کتمان است. این دختر و پسر جوان اولین‌هایی نیستند که فرصت یافتند تا روی آنتن زنده از خود هویتی متفاوت از آنچه هستند، نشان دهند. برنامه‌های سوژه محوری که از دل سوژه‌های شبکه‌های اجتماعی می‌خواهند دست به انتخاب مهمان بزنند، به‌شدت در معرض قهرمان‌های غیرواقعی هستند.
ترویج کودک‌همسری روی آنتن
احتمالاً زوج جوانی که در اینستاگرام تبلیغ ازدواج زودهنگام را می‌کردند یادتان نرفته است. این زوج که پس از انتشار کلیپی گفتند در 14 و 16 سالگی ازدواج‌کرده‌اند و برای ازدواج باید محدودیت‌های سنی را کنار گذاشت هم در صداوسیما ظاهر شدند، ولی در این برنامه حرف‌های دیگری زدند و باعث شدند که مخاطبان به این باور برسند که گفت‌وگوی آن‌ها در صداوسیما ساختگی است. این زن و شوهر در این برنامه تلویزیونی، توضیحاتی درباره آشنایی خود در فضای مجازی، فراز و نشیب‌های زندگی و سنشان گفتند که با آن کلیپ «کودک همسری» تفاوت‌های زیادی داشت.
تأیید رفتار خشونت‌آمیز علیه زنان
یکی دیگر از برنامه‌هایی که به‌شدت در رسانه‌ها و فضای مجازی نقد شد برنامه‌ای بود که در آن از یک زوج دعوت‌شده بود تا در رابطه با جدایی و بازگشت دوباره به زندگی مشترک صحبت کنند. در این برنامه از مردی دعوت‌شده بود که بارها همسرش را کتک زده بود و زن چندین بار تقاضای طلاق کرده بود. برنامه با هیجان درباره کتک خوردن زن توسط همسر، آن‌هم روبه روی فرزندان روایت می‌کرد، این داستان هم به‌کلی فضای جامعه را ملتهب کرد و دایره انتقادات تا مجلس کشیده شد و ته قصه این بود که هیچ اتفاقی رخ نداد.
مدل عروس یا پوزر قلابی؟
هنوز هم یک جست‌وجوی ساده در گوگل نشان می‌دهد که آمدن یک مدل به برنامه تلویزیونی، چه جنجالی می‌تواند به پا کند. وقتی موضوع بررسی شد و احسان علیخانی توبیخ؛ مشخص شد مهمان اصلی برنامه نیامده بوده و آن‌ها دنبال یک مهمان می‌گشتند و خیلی شتاب‌زده فردی را به اسم پوزر آوردند که در حقیقت کارش مدلینگ عروس بود. او تمام پست‌های اینستاگرامی‌اش را پاک کرد و در برنامه خیلی پوشیده نشست اما کمی بعد عکس‌های این مدل عروس معروف در دوبی منتشر شد و اعلام کرد برای همیشه از ایران خارج شده است تا بتواند فعالیت‌هایش را جهانی کند اما مسئله مهم در این برنامه هم اعتباری بود که از رسانه ملی رفت.
گاف‌ها و حاشیه‌سازی‌های صداوسیما به چند مورد فوق‌الذکر ختم نمی‌شود. هنوز پسری که در برنامه صدا سیما ظاهر شد و بعد ادعای امام زمان بودن کرد را فراموش نکردیم. تعطیلی برنامه نود، دستکاری آرای مردمی جشنواره جام جم به نفع برنامه «برنده باش» و حواشی تعطیل شدن برنامه «برنده باش» ازجمله حواشی دیگر تلویزیون در ماه‌های اخیر به شمار می‌آید.