ترامپ در تازهترین اظهارنظر خود گفته است قتل خاشقجی نباید به مناسبات آمریکا و عربستان خدشهای وارد کند. او عربستان را شریک ثابتقدم متعهد آمریکا در خاورمیانه دانسته و گفته لغو قراردادهای تسلیحاتی با این کشور به نفع روسیه و چین تمام میشود. علیرغم اسناد سازمان CIA که بر اساس آن قتل جمال خاشقجی، روزنامهنگار منتقد عربستان سعودی به فرمان ولیعهد عربستان، محمد بنسلمان انجام گرفته، دونالد ترامپ در واشنگتن اعلام کرد که حتی اگر محمد بن سلمان از طراحی قتل جمال خاشقجی مطلع بوده باشد، باز عربستان متحد اصلی آمریکا باقی میماند. به گفته او لغو معاملات میلیاردی اسلحه با عربستان اقدامی ابلهانه است که تنها روسیه و چین از آن منفعت میبرند.
واکنش ظریف
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان موضعگیری ترامپ را شرمآور دانست و در توییتر خود نوشت: «ترامپ در اقدامی عجیب اولین بند بیانیه شرمآورش درباره جنایتهای سعودی را به متهم کردن ایران به انواع شرارتهایی اختصاص داده که در تصورش میگنجد. شاید مقصر آتشسوزی کالیفرنیا هم ما هستیم، چون به جارو کردن جنگل کمک نکردیم، همان کاری که فنلاندیها انجام میدهند؟». اشاره ظریف به حرفهایی است که ترامپ درباره علت آتشسوزی جنگلهای کالیفرنیا گفته بود. ترامپ گفته بود که اگر ما هم مانند فنلاندیها جنگلهایمان را جارو میکردیم آتشسوزی رخ نمیداد. حرفی که با تمسخر بسیار در شبکههای اجتماعی آمریکا روبرو شد. نمایندگان حزب دمکرات آمریکا خواستار تحریم عربستان شدهاند و میگویند ترامپ میخواهد نتایجی که CIA به دست آورده را کتمان کند. گروهی از نمایندگان جمهوریخواه نیز این واکنش ترامپ را به باد انتقاد گرفته و گفتند که این اعتبار اخلاقی آمریکا را در جهان زیر سؤال میبرد. دولت آلمان در واکنش به قتل خاشقجی کلیه مبادلات تسلیحاتی خود با عربستان را متوقف کرده است و حتی سلاحهایی را که قبلاً قرارداد آنها بسته شده به عربستان تحویل نخواهد داد.
موج اعتراضات به ترامپ
ترکیه با خندهدار خواندن سخنان ترامپ، آمریکا را به تلاش برای نادیده گرفتن قتل جمال خاشقجی متهم کرد. به نقل از خبرگزاری رویترز، نومان کورتولموش، معاون دبیرکل حزب عدالت و توسعه با رد اظهارات دونالد ترامپ، گفت: بیانیه ترامپ یک بیانیه خندهدار بود. وی ادامه داد: امکان ندارد که یک آژانس اطلاعاتی همانند سازمان سیا نداند که دستور قتل را چه کسی داده است. روزنامه نیویورکتایمز در سرمقالهای درباره اظهارات اخیر ترامپ درباره قتل خاشقجی مینویسد: دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا روز سهشنبه انتقادهای تند از سوی منتقدان بدبین برجسته آمریکایی را تأیید کرد. ترامپ با رد یافتههای سیا، در بیانیهای گیج کننده که از سوی کاخ سفید منتشر شد، گفت که نادرست بودن قتل جمال خاشقجی، روزنامهنگار مخالف سعودی و اینکه مسئولیت اصلی بر گردن کیست، اصلاً مهم نیست چون او در مقابل عربستان نمیایستد. او گفت که شانس تأمین مالی، نفت و کمک در خاورمیانه از سوی عربستان را با مسئول دانستن محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در قتل خاشقجی به خطر نمیاندازد. نیویورکتایمز در ادامه مینویسد: ترامپ در این بیانیه اعلام کرده جهان مکانی بسیار خطرناک است. او با تحسین از حاکمان مستبد در جایجای جهان و عربستان، جهان را خطرناکتر هم کرده است. قتل خاشقجی به نظر بازتاب غرور رو به رشد نژادی از حاکمان خودکامه غیرقابل نفوذ در مقابل شرم یا قضاوت اخلاقی است. ترامپ معافیت آنها از مجازات را تأیید میکند. در شرایط ساده و اغلب نادرست، بیانیه ترامپ بازتاب دیدگاه اوست که تمامی روابط، معاملاتی هستند و ملاحظات حقوق بشری یا اخلاقی باید قربانی درک اولیه منافع ملی آمریکا شوند یا همان عبارت معروفی که خودش میگوید: «نخست آمریکا». نخستین واکنش ترامپ به مسئله خاشقجی تنها پس از اظهارات بلندش درباره ایران بود که به عقیده ترامپ تنها مسئول جنگ یمن است. رئیسجمهوری آمریکا بدون توجه به شواهد و مدارک موجود درباره اینکه عربستان دست به کمپین هوایی تبعیضآمیز در یمن میزند و مسئول فاجعه بشری در این کشور است، مدعی شد که اگر ایران از جنگ یمن عقبنشینی کند، عربستان نیز با خشنودی این کار را میکند و به تأمین کمکهای بشری میپردازد. این مطلب در پی انتقال دهها میلیارد دلار از فروش سلاح و سرمایهگذاری مطرح شد که ترامپ مدعی است از عربستان به چنگ آورده، ادعایی که به شدت اغراقآمیز و دور از واقعیت است. زمانی که رئیسجمهوری آمریکا به صورت خلاصهای به قتل خاشقجی اشاره کرد و از عبارت یک قتل وحشتناک استفاده کرد، از واژگان سعودیها بهره برد که گفته بودند این خبرنگار دشمن کشور و یک اسلامگراست و بیتردید اضافه کرد که این مسئله بر تفکراتش اثری نمیگذارد. این نخستین باری نیست که ترامپ گفته کسی نیست که به خاطرش آمریکا منافعش را به خطر بیندازد. در صورت نبود رهبری از سوی رئیسجمهوری، کنگره باید اقدام کند و از موضع آمریکا در جهان دفاع به عمل بیاورد. ترامپ میداند که با کنگره برخورد دارد.
تحریم عربستان
نحوهای که ترامپ به درخواست مطرح شده از سوی هر دو حزب برای استفاده از اهرم فروش تسلیحات به منظور مجازات عربستان اشاره کرده بیش از هر چیز چالشی برای لیندسی گراهام بود؛ سناتور جمهوریخواه کارولینای جنوبی که در میان مخالفت اصولمحور با ترامپ و حمایت از روی ناچاری از وی حرکت میکند. گراهام کمی پس از انتشار صحبتهای ترامپ توسط کاخ سفید، به مخالفت برخاست و نوشت: مطمئنم که حمایت دو حزبی از تحریمهای جدی علیه عربستان شامل افرادی در خانواده سلطنتی و به خاطر این اقدام وحشیانه خارج از هر عرف مدنی وجود دارد. با وجود آنکه عربستان یک متحد استراتژیک است، اما این روند از سوی ولیعهد نشان دهنده بیاحترامی به روابط است و او از نظر من بسیار خطرناک است.