فرحناز دهقی
خبرنگار
روز گذشته، کمتر از 24 ساعت پس از آنکه رئیسجمهوری ترکیه اعلام کرد جزئیاتی را درباره قتل روزنامه نگار منتقد عربستانی در کنسولگری استانبول افشا خواهد کرد، ویدیویی منتشر شد که نشان میداد یک نفر از اعضای تیم 15 نفره که مظنون به قتل جمال خاشقجی هستند، با لباسی آبی رنگ وارد کنسولگری عربستان در استانبول میشود و سپس با لباسهای خاشقجی از کنسولگری خارج میشود. انتشار این ویدیو اعتبار روایتهای متعدد آل سعود از این پرونده را که در ابتدای این پرونده مدعی شده بود خاشقجی از کنسولگری خارج شده است، به باد فنا داد.
پس از هفتهها انکار، در نهایت پذیرش و سرانجام ارائه چند نوع روایت متفاوت با یکدیگر، اکنون با فشار رسانهها و پیگیری مقامهای ترکیه رج به رج گره معمای خاشقجی در حال گشایش است. گرهی که پس از حملات 11 سپتامبر، بزرگترین مخمصه آل سعود محسوب میشود و شاید به همین سادگیها محمد بن سلمان ولیعهد جوان آن، نتواند خود را از گزندش رها سازد. رجب طیب اردوغان یکشنبه شب اعلام کرد، روز سهشنبه جزئیات قتل خاشقجی را رسانهای خواهد کرد اما یک روز قبل، ویدیویی بر خروجی رسانههای جهان قرار گرفت که سند محکمی علیه روایت آل سعود از قتل خاشقجی ارائه میکرد. در این ویدیو مردی که از لحاظ ظاهری به خاشقجی شباهت دارد، با ریش مصنوعی و عینک و تمام لباسهای خاشقجی بجز کفشهایش از کنسولگری خارج شده است. یکی از مقامهای ترکیه در گفتوگو با سیانان صحت این تصاویر را که با دوربینهای مداربسته ثبت شده، تأیید کرده است. براساس تحقیقات ترکیه، ساعاتی پس از ورود خاشقجی به کنسولگری، این مرد در مسجد سلطان احمد نیز دیده شد. این مرد که نامش مصطفی المدنی است، یکی از کسانی است که از ریاض به ترکیه آمده بود تا در قتل خاشقجی مشارکت کند. مقام ترکیهای در این باره میگوید: «برای گفت وگو یا حتی بازجویی کسی، نیازی به آوردن بدل او نیست. به گزارش سیانان، عربستان سعودی از لحظه ناپدید شدن خاشقجی، روزنامهنگاری که بارها سیاستهایش را در رسانههای جهانی به چالش کشانده است، روایتهای مختلفی به رسانههای جهان خورانده است. پس از هفتهها انکار کردن قتل خاشقجی، آل سعود چند روز پیش اعلام کرد او در اثر درگیری فیزیکی و غیرعمد کشته شده و حتی یکی از مقامهای نزدیک به این خاندان مدعی شد او بر اثر خفگی کشته شده است. عادل الجبیر وزیر خارجه این کشور پا را یک قدم فراتر گذاشت و در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز از قتل خاشقجی به دست عوامل خودسر سخن گفت و آن را اشتباه بزرگی دانست. او در ادامه افزود، هیچ اطلاعی از جسد مقتول ندارد. الجبیر در ادامه گفت: «ما تصمیم داریم تمام ابعاد مبهم این پرونده را روشن کنیم. ما میخواهیم تمام حقایق را بدانیم و تصمیم گرفتهایم تمام کسانی را که در این قتل مشارکت کردهاند به سزای اعمالشان برسانیم».
مقام ترکیهای میگوید: «المدنی 57 ساله که همقد خاشقجی 59 ساله است برای گمراه کردن دوربینهای مداربسته به داخل کنسولگری رفته و سپس با پوشیدن لباسهای او خارج شده است. برآوردهای ما از 6 اکتبر تغییر نکرده است. برای قتل خاشقجی از پیش برنامهریزی شده بود و جسد از کنسولگری خارج شده است». آنطور که تصاویر دوربینهای مداربسته نشان میدهند، المدنی ساعاتی قبل از خروج، با پیراهنی آبی رنگ و بدون ریش وارد کنسولگری شده است. با وجود آنکه هنگام خروج به ریش مصنوعی و پوشیدن لباسهای خاشقجی متوسل میشود اما همچنان کفشهایی را به پا دارد که موقع ورود به کنسولگری به پا داشت. این مقام ترکیهای میگوید: «احتمالا هنگامی که او داشته لباسهای خاشقجی را بر تن میکرده، لباسها همچنان گرم بودهاند».
تا لحظه نگارش این گزارش، هیچ منبعی از آل سعود این تصاویر را که سندی است علیه ادعای آل سعود مبنی بر اینکه قتل او تعمدی نبوده، تأیید یا تکذیب نکرده است. المدنی که حدود یک دهه از دیگر اعضای تیم 15 نفره بزرگتر است، به همراه شخصی از در پشتی کنسولگری خارج میشود.
عواقب روایت چندگانه
معمای قتل خاشقجی تبدیل به هزارتویی شده که ظاهراً نمیتوان برونرفتی از آن پیدا کرد. در بحبوحه تغییر سناریوهای مختلف، برخی رسانهها اعلام کردند، جسد این منتقد آل سعود در چمدانهایی سیاهرنگ از کنسولگری خارج شده است. در فقدان روایتی معتبر از سوی عربستان سعودی بازار اظهارنظرها و افشاگریها و حدس و گمانها در پرونده قتل خاشقجی داغ است. از روز گذشته برخی رسانهها گزارش دادند، یک دستگاه خودرو ون شامگاه یکشنبه در برابر کنسولگری عربستان در استانبول توقف کرده و سه چمدان مشکیرنگ به داخل ساختمان برده شده است که احتمالاً جسد تکهتکه شده این روزنامهنگار منتقد است. اما تاکنون مقامهای ترکیه درباره صحت این ادعا اظهارنظری نکردهاند. از سوی دیگر، برخی رسانهها میگویند یکی از مقامهای ترکیه اعلام کرده پس از افشای کشته شدن خاشقجی در کنسولگری، خالد الفیصل امیر مکه که راهی استانبول شده بود، از شدت استیصال برای راضی کردن مقامهای آنکارا برای فاش نکردن جزئیات این قتل «تقریباً به التماس افتاده بودند».آنطور که رئیسجمهوری ترکیه از چند روز پیش وعده داده، امروز رسانههای جهان منتظر افشای جزئیات قتل خاشقجی هستند؛ جزئیاتی که شاید عکس دیروز پیشدرآمد آن محسوب میشود و میتواند ضمن رد کردن روایتهای آل سعود، نقاط مبهم این پرونده را روشن کند.
تسلیت پادشاه، نمکپاشی روی زخم خانواده خاشقجی
در حالی که ناظران، جز بن سلمان شخص دیگری را به عنوان مظنون قتل روزنامهنگار واشنگتنپست نمیدانند، ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان و ولیعهدش در تماسهای تلفنی جداگانهای با صلاح خاشقجی -پسر جمال خاشقجی- کشته شدن پدرش را به او تسلیت گفتند. به گزارش خبرگزاری رسمی عربستان، آنها در این گفتوگوی تلفنی همدردی خود را با خانواده خاشقجی اعلام کردند اما خبری از واکنش خانواده خاشقجی به این تماس تلفنی منتشر نشده است.