پيامبر در اولين گام به مسجدسازى پرداخت و با اين اقدام، مركز ثقل همه تحولات و اصلاحات لازم را بنيان نهاد و در حقيقت با ساخت مسجد، نخستين گام براى تشكيل دولت اسلامى به معناى حقيقى را برداشت.
مجموعه طرح «از نگاه نبوي(ص)»، سلسله دفاتر كم حجم و متنوعي است كه با زباني ساده و روان موضوعات مختلفي را از زاويه سنت پيامبر اكرم(ص) مورد واكاوي قرار داده است. كتاب «مسجد» دفتر نهم از اين مجموعه، به قلم دكتر عباس بشيري در مركز پژوهش‌هاي جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي سامان يافته است. دكتر عباس بشيري در يادداشتي با محوريت اين كتاب نقش مسجد در ساخت «دولت اسلامي» در عصر پيامبر را مورد بررسي قرار داده است: در اسلام مسجد اولين مكاني است كه در حوزه عمومي بنا شد و خصلت‌هاي چند پاره‌اي كه يك جامعيت كاركردي اجتماعي نيز در زمانه خود داشتند را دارا بود. رمزگشايي از اين مكانت‌سازي در اسلام و ايجاد پيوست بين حوزه فردي و اجتماعي يا عرصه خصوصي و عمومي و درهم تنيدن مفاهيم آن جهاني و اخري‌گرايانه با سبك‌ها، قالب‌ها و مفاهيم و معاني اين جهاني و زندگاني كاري دشوار است. اما نكته قابل توجه آغاز رسالت پيامبر اعظم با نوعي از كادرسازي اجتماعي- سياسي در حوزه‌هاي مختلف اجتماعي در پس‌زمينه مسجد به عنوان كانون و مشرب معرفت ديني مي‌باشد كه روايتگر نوعي هارموني درون ديني است. اديان ديگر هر يك فراخور موقعيت و مقتضاي وضعيت موجود به برجسته‌سازي پاره‌اي از حوزه معرفتي – رفتاري خود همت گماشته‌اند، اما دين اسلام يك بسته تمام عيار دنيوي- اخروي ارائه مي‌دهد كه هم سامانه زيست اين جهاني را در محاق برنامه‌هاي كاملاً هدفمند، سازوار و نتيجه‌گراي خود بر پيكره حقوق و تكاليف ديني انسان مسلمان فرو مي‌برد و هم دنيا را مزرعه آخرت مي‌داند و براي آخرت نيز تعريفي روشن، تصويري واضح و مباني عقل‌انگارانه بر محمل شهود ارائه مي‌نمايد تا بشر آخرين دين وحياني را در اعجازي فراواقع با تمام درك و خرد خويش به ديده حيرت و تحير بيابد و اين خود اعجازي فرا اعجاز براي دين پيامبر خاتم است كه تمام نيازهاي انسان را با دقت و ظرافت تمام مي‌بيند و پاسخ مي‌دهد.
كانون تمام اين ايستارها و بايسته‌ها، الگوها و تكاليف و حقوق مكاني به نام مسجد است. مسجد نقطه تلاقي فرد با جامعه و كانون پرورش فرد براي مسئوليت‌هاي اجتماعي و الهي خود در يك نظام ديني است، از اين رو كاوش و معناكاوي مسجد در سيره پيامبر در زمانه حاضر ما را براي در انداختن الگوهاي جديد جامعه ديني با بازسازي زمانمند واقعيت صدر اسلام مدد مي‌رساند.
تأسيس مسجد قبا در آن اقامت كوتاه سه روزه و انتخاب مكان براى بنيان نهادن مسجد نبوى به محض ورود به مدينه، براى همه مسلمانان و به‌ويژه براى انديشمندانى كه در سيره پيامبر اعظم تأمل مىكنند، پيامى معنادار در بردارد. پيامبر در اولين گام به مسجدسازى پرداخت و با اين اقدام، مركز ثقل همه تحولات و اصلاحات لازم را بنيان نهاد و در حقيقت با ساخت مسجد، نخستين گام براى تشكيل دولت اسلامى به معناى حقيقى را برداشت. بدين سان زيرساخت و عامل اصيل و اصلى همه تحولات فردى و اجتماعى در سيره نبوى، مسجد بود.