«راهنمای فلسفی زیستن»
(تاریخ مختصر اندیشه)
نویسنده: لوک فری
ترجمه : افشین خاکباز
ناشر: نشر نو، چاپ دوم 1395
264صفحه، 20000تومان
*****
اغلب وقتی صحبت از فلسفه می‌شود، از یونان باستان به عنوان نقطه آغاز یاد می‌شود. آشنایی با زندگی مردم یونان باستان به روشنی نشان می‌دهدکه فلسفه در متن زندگی مردم قرار داشته است. سقراط پابرهنه در آتن به این سو و آن سو می‌رفت و با سوالاتی که مطرح می‌کرد، معرکه می‌گرفت؛ در واقع باورهای بسیاری از مردم عادی را به چالش می‌کشید. بعدها وقتی سقراط را به دادگاه کشیدند یکی از گناهان مهم او علاوه بر قیام علیه خدایان، فاسد کردن فکر جوانان آتن بود! همه این‌ها در کنار هم از یک واقعیت حکایت می‌کنند و آن چیری نیست جز ارتباط مردم با فلسفه؛ چیزی که در این روزگار خبری از آن نیست. پرداختن به فلسفه جزء امور انتزاعی شده است که نسبتی با زندگی عامه مردم ندارد. هیچ به این دقت کرده‌اید که وقتی بخواهند کسی را محکوم کنند به اینکه به اموری کم اهمیت مشغول است و قصد مهم جلوه دادن آن را دارد، به شکل معمول می‌گویند: فلسفه‌بافی نکن!
فلسفه در گذر زمان تغییر و تحول گوناگون داشته، بخش‌هایی از آن جدا شده و وارد حوزه علم شده‌اند و دیگر بخش‌های آن نیز به شاخه‌های مختلف تقسیم شده و در قیاس با گذشته بسیار تخصصی شده است. اما این بدان معنا نیست که همه مباحث فلسفی چنین کیفیتی دارند و یا تنها با این رویکرد می‌توان به فلسفه پرداخت. در فلسفه مباحث بسیاری می‌توان یافت که به عنوان دغدغه فراگیر به ذهن هر‌کسی می‌تواند خطور کند و جدای از این، شکل پرداختن به آن نیز می‌تواند ضامن ارتباطی عمومی‌تر با آن باشند. بدیهی است خواندن کتاب‌های فلسفی که با رویکردی تخصصی، پیرامون مباحث بنیادین فلسفه، به شکلی آکادمیک نوشته می‌شوند، مناسب حال آنها هستند که به طور جدی به فلسفه می‌پردازند و یا در آن تحصیل می‌کنند؛ اما چندی است که مجموعه‌ای تحت عنوان «کتابخانه‌ی فلسفه زندگی» با ترجمه‌‌های خوب و کتاب‌پردازی مقبول به همت نشر نو به بازار آمده است. آثار منتشر شده در این مجموعه از آن جهت آثاری ارزنده و قابل اعتنا هستند که با به نیت آوردن فلسفه به متن زندگی ما نوشته شده‌اند. کتاب‌های این مجموعه عناوین مختلفی دارند و به موضوعات متفاوتی هم می‌پردازند.
کتاب «تاریخ مختصر اندیشه: راهنمای فلسفیِ زیستن» اثر لوک فری با ترجمه افشین خاکباز، بهترین گزینه برای شروع مطالعه این کتاب‌هاست. کتابی که نگاهی فراگیر به کلیت تاریخ فلسفه دارد و در عین حال می‌تواند زمینه ذهنی لازم برای آغاز مطالعات فلسفی را فراهم ساخته و مهمترین فرازهای آن را برای مخاطب تبیین کند.
این کتاب به نیت ایجاد پلی ارتباطی میان فلسفه و زندگیِ انسان معاصر نوشته شده است، به همین خاطر نویسنده چند اصل مهم را مورد توجه قرار داده است. کتاب را با زبانی ساده نوشته است و کوشیده مباحث فلسفی را با پرهیز از پیچیدگی به شکلی روشن و قابل فهم برای عموم مخاطبان عرضه کند و البته برای این منظور، سطح مباحث فروکاسته نشده است، اما نویسنده از بکار بردن اصطلاحات تخصصی فلسفی تا حد ممکن پرهیز کرده و به سراغ سویه‌ای از فلسفه رفته که با زندگی انسان درآمیخته و پرسش هایی را مطرح می‌کند که از این منظر ملموس و کاربردی محسوب می‌شوند. همچنین به تبیین آموزه‌هایی می‌پردازد که برای دستیابی به زندگی سعادتمند توام با معنا بدان نیازمندیم.
لوک فری از فیلسوفان معاصر و معروف فرانسوی است که در زمره انسان‌گرایان جای می‌گیرد، کتاب «تاریخ مختصر اندیشه: راهنمای فلسفیِ زیستن» پس از انتشار در سال 2011 به سرعت خوانندگان خود را یافت و هشت ماه در لیست پرفروش‌ترین کتابها قرار داشت و به اغلب زبان‌های زنده دنیا نیز ترجمه شد.
اگرچه لوک فری در اين كتاب کوشیده تاریخ فلسفه را برای مخاطبان روایت کند اما همانگونه که خود در ابتدای کتاب یادآور شده این کتاب قرار نیست کل داستان تاریخ فلسفه را شامل شود، بلکه تنها پنج برهه مهم از تاریخ فلسفه را برگزیده و می‌كوشد به زبانی ساده و دقيق، به توصیف این دوره‌ها پرداخته و باورهای اصلی هریک از آنها و نقاط قوت و ضعف‌شان را بيان كند. پنج دوره‌ای که لوک فری در تاریخ فلسفه به عنوان مهمترین فرازهای آن برگزیده بدین قرارند: فلسفه يونان باستان، فلسفه مسيحيت، اومانيسم عصر روشنگری، پسامدرنيته، و پساساختارزدايی .
نویسنده نگاهی بی‌طرفانه به فلسفه در دوره‌های یاد شده دارد و هیچ یک را بر دیگری برتری نداده است و بیش از هر چیز کوشیده در رهگذر بیان ویژگی‌های فلسفی این دوره‌ها، به شیوه‌های نقد انديشه‌های فلسفی نیز اشاراتی داشته باشد.
کتاب در شش فصل نوشته شده است که عناوین آن بدین قرار است: فلسفه چیست؟؛ معجزه یونانی، پیروزی مسیحیت بر فلسفه یونانی، انسان‍گرایی یا تولد فلسفه مدرن، پست مدرنیته: مورد نیچه؛ پس از شالوده شکنی: فلسفه معاصر.
نویسنده کتاب روایت خود از مهمترین فرازهای داستان فلسفه را با سوالی آشنا آغاز می‌کند: فلسفه چیست؟ جمله‌ای که یکی از بحث‌انگیزترین پرسش‌های تاریخ فلسفه بوده است. لوک فری به جای ارائه‌ی تعریفی از فلسفه ترجیح داده به سراغ مسائلی برود که فلسفه قصد پرداختن به آنها را دارد.
لوک فری در مقدمه‌ای کوتاه که برای کتاب نوشته معتقد است آشنایی با متون اصلی فلسفه علاوه بر اینکه ما را به درک خویشتن و دیگران قادر می‌سازد، کمکمان می‌کند تا بهتر و آزادتر زندگی کنیم. همانطور که بیشتر اندیشمندان معاصر گفته‌اند فلسفه بازیچه نیست و هدف آن حتی درک بهتر دنیا و جایگاه ما در آن نیز نیست، بلکه گاهی فقط «جان به در بردن» است. فلسفه است که توان پیروزی بر دردهایی را به ما می‌دهد که می‌توانند ما را در زندگی فلج کنند. فلسفه یعنی یادگیری زیستن، یادگیری نترسیدن از چهره‌های مختلف مرگ یا به زبان ساده‌تر یادگیری پیروزی بر ابتذال روزمره.