شناسهٔ خبر: 43408217 - سرویس فرهنگی
منبع: روزنامه ستاره‌صبح | لینک خبر

گزارش

پایه‌گذار علم جامعه‌شناسی نوین در ایران پرکشید

اشاره: دکتر غلام عباس توسلی، جامعه‌شناس برجسته ایرانی، مؤلف بیش از 20 کتاب در حوزه علوم اجتماعی و از اعضای نهضت آزادی ایران درگذشت. غلام عباس توسلی استاد دانشگاه تهران روز ۲۵ مهرماه ۱۳۹۹ مصادف با ۲۸ صفر در سن ۸۵ سالگی دار فانی را وداع گفت و دوستدارانش را غمگین و به دیار معبود شتافت. توسلی متولد ۱۳۱۴ در شهر تربت‌حیدریه در استان خراسان بود. فعالیت‌ها و افتخارات وی عبارت‌اند از: استاد دانشکده علوم اجتماعی، مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دایر کردن دوره دکتری جامعه‌شناسی، انتشار مجله «نامه علوم اجتماعی» پس از ۱۰ سال توقف، عضو انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی دینی، رئیس انجمن فرهنگی مطالعات بین‌المللی جوامع فارسی‌زبان، نماینده شورای پژوهشی و هیئت ممیزه دانشگاه تهران، پژوهشگر برجسته سال ۱۳۸۰ و استاد برگزیده دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۱، مؤسس انجمن جامعه‌شناسی ایران، استاد نمونه سال ۱۳۸۳ کشور بود. برخی از آثار او شامل: نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی شهری، روشنفکری و اندیشه دینی. گفتنی است غلام عباس توسلی نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی بی‌تفاوت نبود بلکه همواره برای تحقق آزادی و عدالت تلاش می‌کرد و به صندوق رأی نیز اعتقاد داشت. روزنامه ستاره صبح درگذشت این دانشمند ایرانی را به خانواده ایشان و مردم ایران و اهالی خراسان بزرگ تسلیت می‌گوید.

صاحب‌خبر -

ستاره صبح-

وز شمار خرد هزاران بیش
انجمن جامعه‌شناسی ایران نیز در بیانیه‌ای فقدان دکتر غلام عباس توسلی را تسلیت گفت. در متن پیام آمده است:
«از شمار دو چشم یک‌تن کم
وز شمار خرد هزاران بیش
دکتر توسلی متولد ۱۳۱۴، از نیمه دهه ۴۰ تا نیمه دهه ۹۰ شمسی درکسوت استادی در موسسه تحقیقات اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌ها به تدریس نظریات و حوزه‌های جامعه‌شناسی به آموزش و پژوهش اشتغال داشته، آثار ارزشمندی تألیف و ترجمه کرده‌اند و بسیاری از دانش‌آموختگان علوم اجتماعی افتخار شاگردی ایشان را داشته‌اند. استاد دکتر توسلی در دوران پس از انقلاب نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ و تداوم و تثبیت رشته‌های علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی داشت و علوم اجتماعی ایران ازاین‌رو وامدار تلاش‌های مسئولانه این استاد فرزانه هستند. وی همچنین از مؤسسان و اولین رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران بوده است و نقش تعیین‌کننده‌ای در ایجاد و تثبیت جایگاه انجمن ایفا کرد.»

ایست قلبی
«غلام عباس توسلی» جامعه‌شناس برجسته ایرانی، فعال سیاسی و مؤلف بیش از ده‌ها کتاب در حوزه علوم اجتماعی در سن ۸۵ سالگی براثر ایست قلبی درگذشت.
«آزاده توسلی» دختر مرحوم غلام عباس توسلی جمعه عصر در گفت‌وگو با ایرنا گفت: تاریخ تشییع و خاک‌سپاری مرحوم توسلی هنوز مشخص نیست.
دختر مرحوم توسلی خاطرنشان کرد: بعد از چهار ماه بیماری، مرحوم توسلی ظهر روز پنج‌شنبه دچار ایست قلبی شد و در منزل شخصی فوت کرد.
آزاده توسلی بابیان اینکه مرحوم توسلی در دوره بیماری قدرت تکلم را ازدست‌داده بود و بسیار کم صحبت می‌کرد، افزود: مرحوم توسلی تا لحظه آخر هوشیار و به ادامه زندگی امیدوار بود.

غلام عباس توسلی که بود؟
غلام عباس توسلی جامعه‌شناس برجسته ایرانی در اول خرداد ۱۳۱۴ در رشت خوار (خراسان رضوی) و در خانواده‌ای از طبقه متوسط متولد شد.
مرحوم توسلی تاکنون بیست جلد کتاب تألیف کرده است که برخی از آن‌ها مانند نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی کار و شغل، جامعه‌شناسی دین و … به چاپ‌های مکرر رسیده‌اند. وی همچنین در حدود ۶۰ مقاله علمی ـ پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرده است.
به گزارش تابناک به نقل از ایبنا، غلام عباس توسلی در ۱ خرداد ۱۳۱۴ در رشت خوار و در خانواده‌ای از طبقه متوسط متولد شد. پدرش ملااحمد توسلی را دریازده سالگی از دست داد. وی از سن شش‌سالگی وارد مکتب‌خانه شد و آموختن قرآن و فارسی را تا فراگیری آثار سعدی، حافظ، عربی را در حدنصاب، جامع المقدمات و صمدیِ ادامه داد. پس از فوت پدر وارد مدارس جدید شد و مستقیماً در کلاس چهارم ابتدایی دبستان طغرایی رشت خوار پذیرفته شد و بعد نیز در دبیرستان قطب‌الدین حیدر در تربت‌حیدریه تحصیلات خود را ادامه داد.
سوابق دانشگاهی
توسلی با گذراندن امتحان ورودی وارد دانشسرای عالی تهران شد. او هم‌زمان در سه رشته زبان فرانسه، ادبیات و فلسفه قبول شد. اما چون در کنکور زبان و ادبیات فرانسه اول شده بود بالاجبار در آن رشته مشغول تحصیل شد. اما هم‌زمان با ورود او به این رشته، جایگاه زبان فرانسه متزلزل شد و او نیز مطالعه انگلیسی را در کنار فرانسه آغاز کرد.
در دوره کارشناسی دانشسرای عالی نیز حائز رتبه اول شد و علاوه بر دریافت مدال فرهنگ با پایه دبیری به استخدام همان مؤسسه درآمد. از هم‌دوره‌ها و دوستان این دوره توسلی، محمدعلی رجایی، باقر پرهام و داور شیخاوندی را می‌توان نام برد و علی شریعتی و حسن حبیبی نیز با او هم‌دوره بودند. او با استفاده از امتیاز شاگردان رتبه اول و پس از یک سال تدریس در دانشسرای عالی تهران به اروپا اعزام شد و تحصیلات خود را در دانشگاه پاریس ادامه داد و در آنجا تصمیم گرفت جامعه‌شناسی بخواند. در آن زمان در فرانسه جامعه‌شناسی به‌تازگی از فلسفه جداشده بود و اساتید به نامی در دانشگاه‌های آنجا مشغول تحصیل بودند. عنوان رساله اصلی او «جامعه سنتی ایران از دید اروپائیان: مقایسه دیدگاه انگلیسی‌ها و فرانسویان» و رساله فرعی «صنایع‌دستی ایران و جنبه‌های روان‌شناسی اجتماعی آن» بود. رساله اصلی با کمک مالی مرکز تحقیقات علمی فرانسه قبل از دفاع به چاپ رسید. توسلی در تابستان ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و تدریس خود را با سمت استادیاری از سر گرفت. وی علاوه بر تدریس در دانشسرا از همان آغاز ورود در بخش مطالعات شهری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران نیز به تحقیق پرداخت و در مطالعات اقتصادی و جامعه‌شناختی و طرح‌های جامع شهری ازجمله طرح جامع تهران که از سوی سازمان برنامه به مؤسسه واگذارشده بود و طرح جامع شیراز که با همکاری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران انجام می‌پذیرفت و همچنین طرح‌های جامع اراک و همدان و چند شهر دیگر شرکت داشت و به‌صورت مستقل آن‌ها را سرپرستی و تدوین می‌نمود. وی در آن دوره همچنین سرپرستی طرح ارزشیابی سواد توأم با حرفه را که در اصفهان و دزفول به‌طور آزمایشی از سوی یونسکو و سازمان برنامه وارد تجربه عمل شده بود، برای ارزیابی و بازسازی در مؤسسه به عهده داشت. نتیجه این تحقیقات و مطالعات علاوه بر گزارش‌های علمی، پیشنهادهایی عملی برای چگونگی توسعه و رشد شهرها در آینده بود.

پایه‌گذار رشته جامعه‌شناسی
توسلی سپس به درخواست دانشگاه ملی ایران، رشته جامعه‌شناسی را در دانشکده ادبیات آن دانشگاه پایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد و به تدریس برخی دروس در آنجا پرداخت. در سال ۱۳۵۰ از دانشسرای عالی به دانشگاه تهران منتقل شد و یک سال بعد به دانشیاری ارتقا یافت. وی یک سال بعدازآن به سمت مدیر گروه جامعه‌شناسی انتخاب شد. در سال ۱۳۶۴ مجدداً به‌عنوان مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران انتخاب شد و یک سال بعد نیز به سمت ریاست دانشکده منصوب گردید. او همچنین در ایجاد دوره دکتری در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی نقش بسزایی بر عهده داشته است.