به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله سیدمحمدتقی مدرسی، از مراجع تقلید کربلای معلی و مفسر تفسیر «من هدی القرآن»، در ادامه تفسیر و تدبر در سوره قیامت گفت: بشر یک موجود پیچیدهای است که در او مجموعه بزرگی از نیروهای مختلف وجود دارد. برخی از این نیروهای مختلف بشر شامل علم، عقل، فطرت، وجدان است و در نقطه مقابل نیروهایی همچون شهوت، جهل، غفلت و امثال آن در بشر وجود دارد. خداوند سبحان و تعالی میفرماید: «وَ کانَ الْإِنْسانُ أَکْثَرَ شَیْء جَدَلاً».
استفاده انسان از همه ابزارها و نیروها برای جلوگیری از انحراف
وی ادامه داد: به نظر بنده کلمه «جَدَل» به معنای پیچیدگی است. حسب این آیه و تفسیر آن انسان از همه چیز پیچیدهتر است و در جای دیگر خداوند میفرماید: «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ»، حالا در کنار این پیچیدگی بشر خداوند میفرماید ما او را از نطفهای مختلط آفریدیدم. به همین دلیل انسان در برابر انحرافات، جهل، غفلت، بیماریهای روانی نباید از یک نیرو استفاده کند، بلکه باید از تمام ابزارهایی که ممکن است در اصلاح او مفید باشد، از آن استفاده کند.
این مجتهد شیعی افزود: فرض کنید، فردی بیمار است و نزد پزشک میرود، پزشک در اولین کار بیماری این فرد را تشخیص میدهد. حالا بعد از تشخیص بیماری به او داروی مخصوص آن بیماری را تجویز میکند. پس هر دارویی برای هر بیماری تجویز نمیشود، اول باید مریضی مشخص شود تا داروی مخصوص درمان آن دارو تجویز و استفاده شود. حالا در بحث بیماریهای روحی و روانی نیز باید چنین دقتی صورت گیرد و آن مریضی تشخیص داده شود و سپس داروی متناسب با درمان آن بیماری تجویز و مصرف شود.
چرا برخی بیراهه میروند و شبهه ایجاد میکند؟
آیت الله مدرسی با طرح این سوال که چرا برخی بیراهه میروند، اظهار کرد: این افرادی که بیراهه میروند و یا اینکه در مسائل دین شبهه ایجاد میکنند، چند دسته هستند؛ یک دسته از این افراد اشخاصی هستند که مشکل و کمبود عقلی دارند، عقل این افراد این قدر کم است که هنوز نمیفهمند که دو دو تا چهار تا میشود، حالا می آیند شبهه ایجاد میکنند که مگر میشود دوباره خدا همه را زنده کند! در صورتی که همین خدایی که همه اشیا را خلق کرده میتواند دوباره همه را خلق کند. قرآن هم میفرماید: «قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّة وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْق عَلِیمٌ». حالا چنین اشخاصی که عقل ضعیفی دارند می آیند میگویند چطور خدا این استخوانهای از بین رفته و پوسیده را از نو خلق میکند. خداوند هم میفرماید یادتان رفت قبل از این خلقت شما یک نطفهای بیش نبودید و چنین انسانی خلق شدید و حالا میگوئید چطور خداوند میتواند این استخوانهای از بین رفته را خلق کند! چطور خودتان یادتان رفت که از یک نطفه خلق شدید! چنین اشخاصی با این تفکر و شبهه افکنی مشکل عقلی دارند و مشکل اساسی این اشخاص از عقل آنها است و باید این اشخاص عقل خود را با برهان و دلیل تکمیل کنند.
وی ادامه داد: اما دسته دیگر افرادی هستند که مشکل عقلی و مشکل در دلیل و برهان ندارند، حتی میدانند این راهی که میروند غلط است. این افراد کسانی هستند که اراده ضعیفی دارند، در ارده و تصمیم گیری ضعف دارند که برای اصلاح خود باید از راه دیگری بروند تا اصلاح شود.
این مفسر و اندیشمند شیعی افزود: دسته دیگر کسانی هستند که زیاد عاطفی هستند و انتخابهای آنها عاطفی است. این افراد به دلیل احساسی شدن به یک سمت و راهی میروند، چون از مردم ترس دارند، یا اینکه میترسند نان و رزق آنها قطع شود و روزی آنها کم شود. چنین افرادی نیز باید یک جور دیگر اصلاح شوند.بنابراین همانطور که در مثال گفتیم که شخص مریض باید ابتدا مریضی اش مشخص شود و بعد داروی خاص درمان آن مریضی تجویز شد، در اینجا نیز بشر برای اصلاح خود باید از ابزارهای مختلف استفاده نموده و از راههای مختلف حرکت کند.
قرآن؛ اصلاح کننده همه جنبههای منفی انسان
آیت الله مدرسی قرآن را اصلاح کننده همه جنبههای منفی انسان دانست و گفت: قرآن تمام جنبههای منفی انسان را اصلاح میکند. قرآن این کتاب آسمانی هم از نظر عقلی، روانی، گذشته و از همه نظر جنبههای منفی انسان را اصلاح میکند و در قرآن برای اصلاح بشر چیزی جا گذاشته نشده است. میفرماید: «وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنّاسِ فِی هذَا الْقُرْآنِ مِنْ کُلِّ مَثَل لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ». مثلاً در قرآن برای تذکر به کسانی که در دنیا طغیان گر و یاوه گر و مستکبر هستند، قصه عاد را متذکر میشود که از قصه قوم عاد درس بگیرند و متذکر شوند و خطاب به مستکبران خداوند میگوید ما بعضی از امتها را از شما بیشتر قدرت دادیم، ولی سرانجام هدایت نشدند و نابود گشتند. ببینید که فرعون، نمرود، قوم عاد، قوم ثمود، قوم نوح چه شدند و به کجا رسیدند؟! حالا اینجا خطاب قرآن به قدرتمندان است و جریان ستمکاران گذشته را به آنها متذکر میشود.
وی ادمه داد: اما در جای دیگر افراد قدرتمند نیستند و آنها ضعیف هستند و میگویند از قدرتهای ظالم میترسیم و با این دلیل به راه انحراف میروند. اینجا نیز قرآن برای اصلاح و تذکر به افراد ضعیف مثال آسیه همسر فرعون را میزند و میگوید او یک زن بود که شوهرش حتی ادعای خدایی هم داشت و مثل فرعون در هیچ زمانی در شکنجه گری نیامده است، اما همسر چنین کسی در راه هدایت رفت و منحرف نشد. قرآن نیز در این باره میفرماید: «وَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمِینَ». پس میشود کسی در این وضع و شرایط سخت باشد، اما از راه الهی منحرف نشود.
این استاد حوزوی افزود: یا جریان حضرت یوسف (ع) که با اینکه برده بود و کسی که او را خریده بود بر او مسلط بود و در اختیار او بود و او چیزی نامشروع از یوسف خواست که او قبول نکرد و زندان را بهتر از این اطاعت دانست. بنابراین خداوند در قرآن هم قصه مستکبران و هم قصه مستضعفان را بیان کرده و عاقبت آنها را نیز سنجیده و ذکر کرده است و این قصص در قرآن پند و تذکر برای ما است. پس از راههای مختلف خدا برای ما مثال زده و گفته شما خود را با یکی از این مثالها تطبیق دهید.
متذکر شدن از راههای مختلف برای مقابله با انحراف
آیت الله مدرسی گفت: بیان شد که برای اینکه راه انحراف نروید، متذکر شوید. حالا نکته دوم اینکه ما در این متذکر شدن باید از راههای مختلف استفاده کنیم. اگر با مردم صحبت میکنیم یا اینکه با حدیث نفس خود در صحبت هستیم باید از راههای مختلف حرف بزنیم که او دچار انحراف نشود و راه انحراف را انتخاب نکند.
وی ادامه داد: برای روشن شدن بحث مثالی می زنم؛ فرض کنید مثلاً امشب میخواهید برای نماز شب بلند شوید، یا فردا روزه بگیرید؛ شیطان راههای مختلف دارد و برای انصراف شما از راههای مختلف وارد میشود و میگوید اگر برای نماز شب بیدار شوی، خسته میشوی؛ یا میگوید مردم مسخره ات میکنند، دید منصرف نشدید باز حرفی دیگر میزند و از راههای مختلف شما را برای منصرف کردن وسوسه میکند. حالا در مقابل این وساوس شیطان شما هم سکوت نکن شما هم به نفس خود بگویید: ای نفس گول این شیطان را نخور، مواظب باش شیطان گولت نزند، او دروغ میگوید روزه ات را بگیر یا برای نماز شب بیدار شو! در روایات آمده کسی که واعظی از خود برای خود نداشته باشد هیچ خیری نمی بیند.
گفتنی است؛ جلسات تفسیر و تدبر در قرآن آیت الله سید محمد تقی مدرسی هر بامداد ماه مبارک رمضان از ساعت ۲۳:۳۰ با تلاوت یک جز قرآن کریم در دفتر تهران وی واقع در چهار راه سیروس، خیابان ۱۵ خرداد شرقی، کوچه امامزاده یحیی (ع) برقرار است و ساعت ۲ بامداد این جلسات در برنامه زلال سخن از شبکه سوم سیما پخش میشود.