نخستین باری نیست که سلامت با صنعت بر سر تبلیغ کالاهای آسیبرسان به سلامت دستوپنجه نرم میکند؛ پای اسناد بالادستی و قانون در میان است آن هم قانونی که با تکرار در برنامههای چهارم، پنجم و ششم به سندی سه قبضه برای پیشگیری از بیماریهایی ناشی از تبلیغات کالاهای مضر تبدیل شده است. آگهیهایی که اغلب اوقات مخاطبانشان کودکان هستند، اما بار بیماریهایی که مصرف این کالاها بر جا میگذارد گاهی تا پیری فرد را همراهی میکند و خرج روی دست نظام سلامت میگذارد. همه اینها انگیزهای شد تا وزیر بهداشت برای منع تبلیغ ۳۶ کالا، دست به قلم شود و شکوائیهای به رئیس صدا و سیما و وزیر ارشاد بنویسد. همکاری با وزارت بهداشت و خودداری از تبلیغ کالاهای مضر در سلامت وقتی برنامه چهارم توسعه در ماده ۸۴ فصل هفتم جای گرفت، شاید همه تصور میکردند این سند بالادستی میتواند بر منفعت اقتصادی پیروز شود، اما حرکت در مسیر سیاستهای لیبرالی روزبهروز صنعت تبلیغات را در کشور فربهتر کرد حتی به قیمت از دست رفتن سلامت.
شکست سلامت در برابر صنعت
قانون برنامه چهارم توسعه در کنترل تبلیغات کالاهای مضر بر سلامت هیچگاه به توفیق نرسید و این بار نوبت به ماده ۳۷ برنامه پنجم توسعه رسید تا یک بار دیگر به داد سلامت برسد و تبلیغ کالاهای آسیبرسان بر سلامت را ممنوع کند. این بار برای اجرای قانون، ضمانت اجرایی هم در نظر گرفته شده بود به گونهای که در برنامه پنجم تأکید شد، تخطی از اجرای آن مستوجب جزای نقدی از ۱۰ میلیون ریال تا یک میلیارد ریال با حکم مراجع ذیصلاح قضایی بود و در صورت تکرار برای هربار، حداقل ۲۰ درصد به جریمه قبلی اضافه میشود.
اما این بار هم زور متولیان سلامت به متولیان صنعت و رسانهها به خصوص رسانه ملی نرسید و با روشنکردن تلویزیون شاهد گسیل تبلیغات انواع و اقسام کالاهایی هستیم که روی نبض سلامت راه میروند. برنامه ششم هم راه برنامه پنجم را طی کرد و همین قواعد را در دل خود جای داد، اما همچنان طبق روال گذشته بخش مهمی از آنتن تلویزیون در خدمت تضمین بازار صنایعی است که کالاهای مضر بر سلامت را تولید میکنند. این ماجرا حتی به برنامههای مخصوص کودکان هم کشیده شده است؛ بگذریم از اینکه بخش دیگر آنتن رسانه ملی هم به تبلیغات غیرمستقیم اختصاص دارد. اما با تمام اینها، وزیر بهداشت دولت دوازدهم یک بار دیگر همچون وزرای قبل از خودش به میدان آمده و برای سر و سامان دادن به اوضاع تبلیغات کالاهای آسیبرسان دست به قلم شده است.
ممنوعیت تبلیغ ۳۶ کالایی که میشناسید
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در اینباره توضیح میدهد: به دنبال برگزاری جلسات متعدد با حضور مسئولان مربوطه در حوزههای بهداشت، غذا و دارو و همچنین سازمان ملی استاندارد، فهرست اقلام کالاها و اقدامات آسیبرسان به سلامت بازنگری و اولویتبندی شد. به این ترتیب ۳۶ قلم کالا و اقدام آسیبرسان سلامت، شناسایی و اولویتبندی شدند؛ مورد اول تا ۲۲ این فهرست در اولویت نخست، ۲۳ تا ۲۸ در اولویت دوم و ۲۹ تا ۳۶ در اولویت سوم قرار گرفتند.
جهانپور با اشاره به ماده ۴۸ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و بند «ج» ماده ۷ قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور، در اینباره توضیح میدهد: بر اساس این موارد قانونی و لزوم اجرای آن و همچنین به منظور صیانت از سلامت جامعه به ازای تبلیغات اقلام این فهرست و جلوگیری از القای مصرف آنها، روزگذشته سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نامهای به عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و علی عسگری، رئیس سازمان صدا و سیما، اعمال ممنوعیت تبلیغات اقلام این فهرست را در تمام رسانهها و مراجع تبلیغاتی خواستار شد.
اما اگر به دنبال اقلام این فهرست هستید، کافی است تا همین حالا تلویزیون خانهتان را روشن کنید؛ از سالاد الویه آماده گرفته تا پنیرهای خامهای، آبمیوههای صنعتی و روغنهای سرخکردنی و در یک کلام هر آنچه که از جعبه جادو با رنگ و لعاب موسیقی و استفاده ابزاری از زنان و کودکان در حال پخش است، شامل این ممنوعیت میشود!