خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا: جوانان در دوره نوجوانی و اوایل جوانی بیشترین تأثیر را از همسالان و گروه‌های اجتماعی می‌پذیرند. این گروه‌ها می‌توانند هویت دینی را تقویت کنند یا زمینه دین‌گریزی را فراهم سازند (۱).


۱. اهمیت همسالان

همسالان در شکل‌دهی نگرش‌ها و رفتارهای دینی نقش مستقیم دارند. نوجوانان با مشاهده رفتار دوستانشان، هنجارهای اجتماعی و ارزش‌های گروهی را یاد می‌گیرند. تحقیقات جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که نوجوانانی که دوستان با گرایش دینی مثبت دارند، احتمال دین‌گریزی آنها کاهش می‌یابد (۲).


۲. فشار گروهی و هنجارهای اجتماعی

فشار همسالان، یکی از قوی‌ترین عوامل اجتماعی است. نوجوانانی که در گروه‌هایی حضور دارند که ارزش‌های دینی را نادیده می‌گیرند یا به سبک زندگی غیر دینی تمایل دارند، بیشتر در معرض دین‌گریزی قرار می‌گیرند (۳).

قرآن کریم می‌فرماید: «وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنزِلَ إِلَیْکُمْ مِن رَبِّکُمْ» (سوره مبارکه زمر: ۱۸) (۴)، که بر اهمیت پیروی از مسیر درست و انتخاب همراهان صالح تأکید دارد.


۳. نقش گروه‌های اجتماعی رسمی و غیررسمی

گروه‌های اجتماعی شامل کلاس‌های درسی، باشگاه‌ها، گروه‌های مذهبی و شبکه‌های اجتماعی آنلاین هستند. گروه‌های رسمی مانند باشگاه‌های دینی و فعالیت‌های اجتماعی، موجب تقویت گرایش دینی می‌شوند، ولی گروه‌های غیررسمی که ارزش‌های دینی را نادیده می‌گیرند، دین‌گریزی را تشدید می‌کنند (۵).


۴. اثرات روان‌شناختی تعامل با همسالان

تعامل با همسالان، تأثیر روانی مستقیم دارد. فشار برای پذیرش هنجارهای گروه، اضطراب، احساس بی‌ارزشی و کاهش اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد و زمینه دوری از دین را فراهم می‌سازد. تحقیقات نشان می‌دهد که حمایت همسالان مذهبی، موجب افزایش رضایت روانی و تقویت هویت دینی می‌شود (۶).


۵. تحلیل جامعه‌شناختی 

با توجه به نظریه‌های جامعه‌شناختی، گروه‌های اجتماعی وسیله‌ای برای یادگیری هنجارها و ارزش‌ها هستند. نوجوانان به دنبال پذیرش اجتماعی و تعلق به گروه، ممکن است رفتارهای دینی خود را تعدیل کنند. بنابراین محیط گروهی می‌تواند اثر مثبت یا منفی بر دین‌پذیری داشته باشد (۷).


۶. مثال‌های پژوهشی ایران

• مطالعه‌ای در نورمگز نشان داد که ۵۲٪ جوانانی که در گروه‌های دوستانه غیردینی حضور دارند، نگرش منفی نسبت به دین پیدا می‌کنند (۸).

• پژوهشی دیگر نشان داد که مشارکت در گروه‌های دینی مدرسه و محله، هویت دینی و مشارکت مذهبی را به شکل معناداری افزایش می‌دهد (۹).

۷. راهکارهای تقویت هویت دینی

• ایجاد گروه‌های دوستانه با ارزش‌های دینی مثبت
• آموزش مهارت‌های مقاومت در برابر فشار همسالان
• ترویج فعالیت‌های جمعی مذهبی و فرهنگی
• نظارت و همراهی خانواده و مدرسه در انتخاب دوستان
• بهره‌گیری از مشاوران روان‌شناسی و تربیتی برای کاهش فشار اجتماعی
  
   جمع‌بندی
  
  همسالان و گروه‌های اجتماعی، اثر مستقیم بر دین‌پذیری یا دین‌گریزی جوانان دارند. انتخاب همراهان صالح و حمایت از گروه‌های مثبت، موجب تقویت هویت دینی می‌شود. راهکارهای عملی شامل ایجاد گروه‌های دینی، آموزش مهارت‌های مقابله با فشار همسالان و فعالیت‌های جمعی مذهبی است که می‌تواند دین‌گریزی را کاهش داده و گرایش دینی را افزایش دهد.

منابع

1. نورمگز، مقاله: «نقش همسالان در گرایش دینی نوجوانان»، ۱۳۹۹.

2. حسینی، هادی؛ موسوی، سارا. (۱۴۰۱). اثر گروه‌های اجتماعی بر دین‌پذیری جوانان. مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

3. شجاعی، مسلم؛ عوض‌زاده، ابوطالب. (۱۴۰۱). فشار همسالان و گرایش دینی نوجوانان. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی.

4. قرآن کریم، سوره زمر، آیه ۱۸.

5. اربابی‌زاد، سمیه و همکاران. (۱۳۹۵). بررسی عوامل فردی و اجتماعی دین‌گریزی جوانان. همایش ملی علوم انسانی.

6. رضایی، مهسا؛ کاظمی، علی. (۱۳۹۹). اثر روانی تعامل با همسالان بر گرایش دینی. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی.

7. باقری، عالیه. (۱۳۹۶). تحلیل جامعه‌شناختی اثر گروه‌های اجتماعی بر دین‌گریزی جوانان. نخبگان علوم و مهندسی.

8. نورمگز، «مطالعه رابطه گروه دوستانه و دین‌گریزی»، ۱۳۹۸.

9. نورمگز، «تأثیر مشارکت در گروه‌های دینی بر هویت دینی»، ۱۳۹۹.