به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ صبح امروز یکشنبه، ۱۶ شهریورماه ۱۴۰۴، با حضور دکتر هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور و جمعی از مسئولان عالی‌رتبه حوزوی و استانی، از جمله حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر فرهاد عباسی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، خانم دکتر سیده مریم محمدی مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان قم و دکتر محمد مدادی سرپرست مرکز آموزش سازمان محیط زیست، آیین رونمایی از کتاب‌های ارزشمند «دانشنامه فقه محیط زیست» و «تقویم سبز» در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه قم و در سالن آیت‌الله حائری برگزار گردید. این مراسم بر اهمیت نقش دین مبین اسلام و آموزه‌های اهل بیت(ع) در حفاظت از محیط زیست و لزوم تغییر نگاه بنیادین به طبیعت تاکید کرد.
به گزارش خبرنگار ابنا، در این آیین، کتاب «دانشنامه فقه محیط زیست»، تالیف حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر یعقوبعلی برجی، و «تقویم سبز»، اثر حجت‌الاسلام و المسلمین سلمان بهجتی اردکانی، رونمایی شدند. دانشنامه فقه محیط زیست به عنوان اثری پیشگام، نوع‌بنیاد و حاصل ۲۰ سال تجربه در این حوزه، مطالب را به صورت الفبایی، مستند و بدون حاشیه ارائه می‌دهد و هر جمله آن بر پایه سند یا دلیل استوار است. حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر برجی، نویسنده دانشنامه‌هایی چون دانشنامه اسلامی کشاورزی و منابع طبیعی (که به جلد ۱۰ رسیده) و دانشنامه امام رضا(ع)، این اثر را پاسخی به یکی از مهم‌ترین نیازهای جامعه و جهان در زمینه محیط زیست دانست. ایشان همچنین بخش قابل توجهی از حجم این دانشنامه را شخصاً برای کاهش هزینه‌ها به نگارش درآورده است.
کتاب «تقویم سبز» نیز که به همت حجت‌الاسلام و المسلمین بهجتی اردکانی تدوین شده، با لحاظ ۵۲ مناسبت ملی و جهانی محیط زیست، به ترویج فرهنگ پاسداری از طبیعت می‌پردازد و مباحث دینی را با استناد به احادیث، قرآن کریم و دانشنامه اسلامی کشاورزی و منابع طبیعی ارائه می‌دهد. این اثر ترویجی-کاربردی با هدف فرهنگ‌سازی و ایجاد پیوند میان دین و طبیعت نگاشته شده و انتظار می‌رود از صرف زینت‌بخشی کتابخانه‌ها فراتر رفته و به ابزاری برای ارتقای دانش و مهارت تعامل با محیط زیست جامعه تبدیل شود.
دکتر هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در سخنان خود بر اهتمام ویژه به مباحث دینی و نقش دین و مذهب در آموزش و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست تاکید کرد. وی اظهار داشت که پیوند دین و طبیعت ناگسستنی است و نگاه اسلام به طبیعت (اعم از جاندار و بی‌جان)، عاطفی، اخلاقی، معنوی و هدایت‌گرانه است . دکتر کیادلیری با تاکید بر اعتقاد شخصی خود مبنی بر اینکه «انسان نمی‌تواند دیندار باشد اما به طبیعت احترام نگذارد و همچنین نمی‌تواند به طبیعت احترام بگذارد اما دیندار نباشد»، تمامی موجودات را «آیات مجسم خداوند» دانست . ایشان تخریب این «امانت الهی» را «خیانت در امانت» و گناه بزرگ برشمرد . وی با اشاره به بحران‌های زیست‌محیطی کنونی ایران مانند کمبود آب و فرسایش خاک، خواستار تغییر بنیادین در نگاه به محیط زیست شد و گفت: «دغدغه محیط زیست باید فراتر از نیازهای شخصی ما باشد؛ زمانی می‌توانیم بگوییم دغدغه محیط زیست داریم که تشنه نبودیم آب داشتیم اما نگران خشکی آهوی دشت بودیم». ایشان آموزش و فرهنگ‌سازی را اولویت سازمان حفاظت محیط زیست دانست و تاکید کرد که حل مشکلات زیست‌محیطی نیازمند همکاری همه‌جانبه و نگاه جامع از زوایای مختلف است .
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر فرهاد عباسی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه، ضمن ستایش این آثار به عنوان «نو» و «نوع بنیاد»، خاطرنشان کرد که پیامبر اکرم(ص) از همان آغاز بعثت، چه در زمان صلح و چه جنگ، توصیه‌ها و تاکیدات فراوانی در زمینه ابعاد مختلف محیط زیست داشته‌اند . دکتر عباسی با بیان اینکه فقه اسلامی، دانش زندگی است و در برابر مسائل محیط زیست نمی‌تواند ساکت باشد، افزود که اگرچه در گذشته این موضوع برجسته نبوده، اما چالش‌های معاصر نیازمند نظم‌بخشی نوین به داشته‌های فقهی برای پاسخگویی به این نیازهاست . وی به نمونه‌هایی از سیره اهل بیت(ع) اشاره کرد؛ از جمله فرمایش امام علی(ع) که حمایت از محیط زیست را مصداق تقوای الهی دانسته‌اند و همچنین نهی شدید پیامبر(ص) از استفاده از سموم حتی در سرزمین مشرکان [۱۴]. ایشان همچنین روایت پیامبر(ص) درباره نهی از اسراف در آب وضو، حتی در کنار رودخانه جاری را گواهی بر عمق نگاه اسلامی به محیط زیست برشمرد. معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تصریح کرد که مسائل فقهی محیط زیست امروز تنها به زندگی فردی محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد اجتماعی، ملی و حتی بین‌المللی دارد و می‌تواند محور چالش‌های بزرگ اقتصادی و سیاسی باشد، مانند بحث انرژی هسته‌ای که استفاده صلح‌آمیز آن در خدمت محیط زیست است اما بمب اتم به دلیل آسیب‌های جبران‌ناپذیر محیط زیستی حرام اعلام شده است .
خانم دکتر سیده مریم محمدی، مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان قم، با اشاره به نگاه «بالا و فرزانه» مراجع و اساتید قم به موضوع محیط زیست، از جمله دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی درباره «حیات طیبه» و مقام معظم رهبری در مورد شکار، بر لزوم ترویج این دیدگاه در سطح کشور تاکید کرد . وی حدیث پیامبر اکرم(ص) را یادآور شد که می‌فرمایند «اگر قیامت برپا شد و نهالی در دست داشتید، آن را بکارید»، تا عمق احترام دین اسلام به طبیعت را نشان دهد . خانم دکتر محمدی همچنین از همکاری حوزه‌های علمیه و سازمان حفاظت محیط زیست در آموزش معلمان، مراقبین سلامت مدارس و مدیران مدارس کشور برای پرورش «نسل‌های دوستدار طبیعت» خبر داد .
در این مراسم، دکتر محمد مدادی، سرپرست مرکز آموزش سازمان محیط زیست، به انعقاد تفاهم‌نامه مشترک بین حوزه‌های علمیه و سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد که منجر به تدوین برنامه اجرایی ۵ ساله با ۶۴ محور عملیاتی شده و به امضای روسای دو نهاد رسیده است [۷]. وی از برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های متعدد با حضور ۱۳۱۳ نفر از ائمه جمعه و جماعات در سراسر کشور و ابلاغ ضوابط محیط زیستی برای رویدادهای مذهبی همچون محرم و اربعین حسینی خبر داد. وی افزود که توافق با رادیو معارف برای تولید ۳۵ برنامه با محوریت دین و محیط زیست نیز انجام شده است [۷].
آیت‌الله خاک، اولین نماینده ولی فقیه در سازمان منابع طبیعی کشور، نیز در این مراسم، تخریب محیط زیست را بر اساس صدها آیه قرآن، روایات و قواعد فقهی، «حرام» اعلام کرد و به فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی در این زمینه اشاره نمود [۱۸]. وی با تاکید بر اینکه «تخریب محیط زیست در حقیقت قتل تدریجی انسان‌هاست»، خواستار تبدیل فرهنگ محیط زیست به فرهنگ عمومی جامعه شد . دکتر سیاح، نماینده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با تاکید بر بین‌المللی بودن ظرفیت قم، پیشنهاد پیگیری امتداد بین‌المللی این آثار و پرداختن به «اخلاق و عرفان محیط زیست» در کنار فقه آن را مطرح کرد. سخنرانان بر این نکته تاکید کردند که این دانشنامه می‌تواند منبع مناسبی برای درس «فقه محیط زیست» در دوره خارج حوزه‌های علمیه باشد.
این مراسم نشان‌دهنده هم‌افزایی بی‌سابقه میان نهادهای دینی و اجرایی کشور در راستای حفاظت از محیط زیست بود و امید می‌رود این تلاش‌ها به ارتقای فرهنگ تعامل با محیط زیست و مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی در سطح ملی و بین‌المللی منجر شود.