به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، به بررسی و مقایسه‌ی سبک زندگی اسلامی با سبک زندگی غربی پرداخته است. این نوشتار با نگاهی تحلیلی و مستند، تلاش دارد ابعاد این دو سبک را در حوزه‌هایی چون خانواده، مصرف، معنویت، زن، و عدالت اجتماعی تبیین کند.
سبک زندگی اسلامی یا غربی؟ تقابل تمدنی در خانه‌های ما
محمد حسین امین/نویسنده و پژوهشگر دینی
مسئله سبک زندگی امروز به یکی از میدان‌های مهم نبرد تمدنی تبدیل شده است. رسانه‌های غربی، شبکه‌های اجتماعی و الگوهای تبلیغی بی‌وقفه در حال القای نوع خاصی از زیستن‌اند که با ارزش‌های اسلامی تفاوتی بنیادین دارد. در این میان، لازم است مسلمانان با شناخت دقیق مبانی سبک زندگی اسلامی، در برابر هجمه فرهنگی غرب، موضعی فعالانه و روشن اتخاذ کنند.
سبک زندگی در نگاه دین، فقط مجموعه‌ای از رفتارها نیست، بلکه ترجمان عینی جهان‌بینی توحیدی‌ست. آنچه ما می‌پوشیم، می‌خوریم، خرج می‌کنیم، و حتی احساس می‌کنیم، همگی تابع نگاهی‌ست که نسبت به انسان، هستی و هدف زندگی داریم. از همین‌رو، سبک زندگی اسلامی بر پایه‌ی عبودیت، عدالت، کرامت انسانی و حرکت به‌سوی کمال بنا شده است؛ درحالی‌که سبک زندگی غربی بیش از هر چیز بر محور لذت، فردگرایی و رفاه‌طلبی می‌چرخد.
۱. تعریف سبک زندگی؛ میدان رقابت تمدن‌ها
سبک زندگی چیزی فراتر از سلیقه‌های فردی است. این مفهوم، نظامی هماهنگ از رفتارها، باورها، انتخاب‌ها و اولویت‌هایی‌ست که از یک منظومه فکری نشأت می‌گیرد. در واقع، هر تمدنی تلاش می‌کند سبک زندگی مطلوب خود را به‌عنوان نسخه‌ای جهانی ارائه دهد.در جهان غرب، سبک زندگی عمدتاً حول محور لذت، آزادی فردی و رفاه مادی تعریف شده است. انسان غربی مدرن، بیش از آن‌که خود را بنده بداند، خود را «مالک» و «مرکز هستی» می‌بیند. این نگاه، نتیجه‌ی سیر تحولات فکری از رنسانس تا مدرنیته است.
در مقابل، سبک زندگی اسلامی بر عبودیت، قناعت، معنویت، و تعهد اجتماعی استوار است. انسان در نگاه قرآن، خلیفةالله است: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً»، و باید با ایمان، عقل، و اخلاق، زندگی خود را سامان دهد.
۲. خانواده؛ نقطه‌ی آغاز یا میدان جنگ؟
خانواده در فرهنگ اسلامی جایگاهی محوری دارد. قرآن کریم می‌فرماید:
«وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا...». آرامش، محبت و رحمت سه ستون اصلی خانواده در نگاه اسلامی‌اند. اما در فرهنگ غربی، خانواده دچار دگردیسی شده. از ساختار سنتی به روابط موقتی، از وفاداری به آزادی در انتخاب جنسی. خانواده در بسیاری از کشورهای غربی، دیگر نهاد تولید آرامش نیست بلکه محل تجربه‌گرایی و مصرف احساسات است.
اسلام بر مسئولیت‌پذیری پدر، نقش مهرورزانه‌ی مادر، و تربیت توحیدی فرزندان تأکید دارد. در مقابل، غرب با فردگرایی و نگاه سکولار به انسان، خانواده را به نهاد ثانوی تقلیل داده که در خدمت لذت فردی است.
۳. مصرف و سبک زندگی؛ قناعت یا افراط؟
مصرف در تمدن غربی به بخشی از هویت افراد تبدیل شده. مارک، برند، تکنولوژی، و رفاه بیرونی نشانه‌ی موفقیت تلقی می‌شود. اما این مدل منجر به حرص، اسراف، و نابرابری شدید اقتصادی شده است.
در اسلام، مصرف حد دارد: «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا». اسراف نه‌تنها مکروه که گناه محسوب می‌شود و قناعت یکی از نشانه‌های مؤمن و گنج تمام نشدنی اقتصاد است: «القَناعَةُ مَالٌ لَا یَنفَدُ».در سبک زندگی اسلامی، انسان باید منابع را نعمتی الهی بداند، نه کالایی مصرف‌شدنی. خرید، غذا، پوشش، و حتی سفر، باید در چارچوب عدالت و نیاز واقعی تنظیم شود، نه در رقابت‌های نمایشی.
۴. زن؛ نگاه کالایی یا جایگاه کرامت؟
زن در سبک زندگی غربی اغلب به سوژه‌ای برای تبلیغ، مصرف و جلب توجه تقلیل یافته است. با وجود شعارهایی چون آزادی و برابری، زن هنوز درگیر استانداردهای زیبایی و بهره‌کشی عاطفی و جنسی است.
در اسلام، زن دارای کرامت ذاتی است. امام صادق (ع) فرمودند: «مَنْ أَکْرَمَ امْرَأَةً مُسْلِمَةً کَانَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا إِلَیْهَا عِبَادَةُ سَنَةٍ» هر کس زن مسلمانی را گرامی بدارد، به ازای هر قدمی که به سوی او برمی‌دارد، ثواب یک سال عبادت برایش نوشته می‌شود.
و حضرت فاطمه زهرا(س) به‌عنوان الگوی زن مسلمان، شخصیتی فعال، عفیف، آگاه، و معترض به ظلم است.
زن در سبک زندگی اسلامی، هم‌سنگ مرد در انسانیت است، همانطور که رسول مهربانی ها فرمود: «إِنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ» زنان همتایان مردان هستند.اما در عین حال، بانوان، نقش‌های مکمل و نه مشابه مردان دارند. جایگاه مادری، نقش تربیتی، و حضور اجتماعی همراه با حیا، از شاخصه‌های مهم این نگرش‌اند.
۵. معنویت و زندگی هدفمند؛ عبودیت یا پوچی؟
زندگی غربی گرچه ظاهری درخشان دارد، اما از درون دچار خلأ معنوی‌ست. نرخ بالای افسردگی، خودکشی و مصرف مواد مخدر در جوامع مرفه غربی، گواهی بر این است که مادی‌گرایی نمی‌تواند معنا تولید کند.
اسلام، زندگی را سفری هدفمند می‌داند: «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا». انسان برای بندگی، رشد و قرب الهی آفریده شده: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ».سبک زندگی اسلامی، معنویت را به زندگی روزمره تزریق می‌کند؛ از نیت خرید و خواب، تا عبادت شبانه و جهاد اجتماعی. معنویت فقط مسجد نیست؛ روش زیستن است.
تقابل میان سبک زندگی اسلامی و غربی، فقط اختلاف در سلیقه نیست؛ تفاوتی است در «جهت» و «هدف» زندگی. یکی به دنبال سعادت اخروی‌ست و دیگری در پی لذت لحظه‌ای. در این میدان تقابل، مهم آن است که ما کدام مسیر را انتخاب کنیم؛ مسیر بندگی یا بندگی مدرنیت.
منابع:
۱. قرآن کریم، سوره بقره، آیه ۳۰: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً»
۲. قرآن کریم، سوره روم، آیه ۲۱: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا...»
۳. قرآن کریم، سوره اعراف، آیه ۳۱: «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا»
۴. نهج‌البلاغه، حکمت ۵۷۲: «القَناعَةُ مَالٌ لَا یَنفَدُ»
۵. پیامبر اکرم(ص): «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ»؛ جامع ترمذی
۷. بحارالانوار، ج۱۰۳، ص۲۵۱
۸. مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۵۱
۹. قرآن کریم، سوره مؤمنون، آیه ۱۱۵: «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا»
۱۰.قرآن کریم، سوره ذاریات، آیه ۵۶: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»