در گفت‌وگوی پیش‌رو با حجت‌الاسلام محمود اباذری، عضو شورای علمی انجمن مهدویت قم، ژرفای این سبک زندگی مهدویت‌محور را واکاوی می‌کنیم. این پژوهشگر نام‌آشنا، با استناد به مفاهیم بنیادین دعای عهد، از مهیاسازی وجود برای همراهی با منجی موعود سخن می‌گوید؛ مهیاسازی که در گرو گذار از انتظاری شعاری به انتظاری کارآمد است. وی با اشاره به فراز کلیدی «وَاجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَأَعْوَانِهِ» بر این نکته تأکید می‌ورزد که منتظر حقیقی، کسی است که پیش از ظهور، سبک زندگی‌اش را به آزمایشگاهی برای تحقق عدالت مهدوی تبدیل کند.
آمادگی برای آنچه امام زمان(عج) از ما انتظار دارد
حجت‌الاسلام اباذری در آغاز گفت‌وگو با طرح پرسشی تأمل‌برانگیز می‌پرسد: اگر بپرسند یک دعای مستجاب دارید، چه می‌خواهید و بلافاصله پاسخ می‌دهد: بی‌تردید والاترین درخواست، آن است که از خدای متعال بخواهیم در قاموس انتظار حضرت مهدی(عج) بگنجیم؛ همان‌گونه که او از ما توقع دارد. وی سپس با اشاره به چالش اصلی منتظران می‌افزاید: امام زمان(عج) با برنامه‌ای الهی و ازپیش‌تدوین‌شده، در انتظار جامه عمل پوشاندن به مشیت خویش است اما آیا ما نیز خود را برای همگامی با آن نقشه الهی آماده کرده‌ایم؟ در این مسیر باید به دو مفهوم انتظار منفعلانه و انتظار فعال توجه داشته باشیم و بدانیم که آمادگی برای ظهور، تنها در عرصه شعار و باور متوقف نمی‌شود؛ بلکه باید در سلوک عملی و سبک زندگی روزمره منتظران تجلی یابد. در این مسیر دعای عهد از محوری‌ترین ابزار تربیت منتظران است. این دعا که به تأکید امام صادق(ع) تداوم در قرائت آن در دوران غیبت، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ نقشه راهی است برای همنوایی عینی با اراده حجت خدا و هر واژه آن، پیمانی است برای بازسازی وجودمان در تراز یاران فردای ظهور.
وی ادامه می‌دهد: دعای عهد به ما می‌آموزد که در دوران غیبت، باید زندگی منتظرانه‌ای داشته باشیم. یکی از فرازهای مهم این دعا این است که از خداوند می‌خواهیم ما را در مسیر امام زمان(عج) قرار دهد، از او حمایت و به ما کمک کند در این مسیر به پیش برویم. «وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ وَ اسْلُكْ بِي مَحَجَّتَهُ وَ أَنْفِذْ أَمْرَهُ وَ اشْدُدْ أَزْرَه» یعنی خدایا فرج آن حضرت را نزديک و خروجش را آسان کن و توسعه در طريق وى عطا فرما و مرا به طريق حجت و بيان او سلوک ده و فرمان آن حضرت را نافذ گردان و پشت او را قوى کن. این دعا به معنای واقعی کلمه، راهنمایی است برای کسانی که در انتظار ظهور امام زمان(عج) هستند.
چگونه زندگی منتظرانه را در عمل پیاده کنیم؟
کارشناس مرکز تخصصی مهدویت اضافه می‌کند: در دعای عهد از خداوند می‌خواهیم ما را در مسیر امام زمان(عج) قرار دهد، همان‌طور که در حدیثی از پیامبر اسلام(ص) آمده است «آخرالزمان مردی از فرزندان من خروج می‌کند که اسمش، اسم من است و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، همچنان که از ظلم و جور پر شده بود». زندگی منتظرانه به این معناست که در دوران غیبت، از امام زمان(عج) پیروی کرده و در این مسیر به جلب رضایت ایشان فکر کنیم. البته زندگی منتظرانه، تنها به معنای گفتن نام امام زمان(عج) یا برگزاری جلسات مذهبی نیست بلکه این سبک زندگی باید در تمام ابعاد زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی انسان‌ها متجلی شود.
حجت‌الاسلام اباذری در پاسخ به پرسش چگونگی عملی‌سازی سبک زندگی منتظرانه، با استناد به مضامین دعای عهد، به تشریح انتظار عملی پرداخته و بیان می‌کند: این مناجات آسمانی، فراتر از یک متن روح‌بخش، منشور تربیتی یاران خاص حضرت است. هنگامی که می‌خوانیم «وَاجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَأَعْوَانِهِ» در حقیقت پیمانی می‌بندیم تا هر فعلی را به فرصتی برای خدمت به آرمان‌های مهدوی تبدیل کنیم. آیا می‌توان در کلاس‌های معارف مهدویت حاضر شد اما در میدان عمل، عدالت را فدای منافع شخصی کرد یا امانت‌داری را در پیچ‌و‌خم معاملات اقتصادی نادیده گرفت؟ منتظر واقعی همچون شمشیر بران، همواره آماده جهاد در راه حضرت است؛ جهادی که گاه در مقاومت اقتصادی علیه تحریم‌هاست، گاه در پاسداشت حجاب به مثابه سنگر فرهنگی و گاه در خدمت به محرومان. آموزش معارف مهدویت، اگر به تکرار شعار محدود شود، تنها نیمی از راه است؛ نیمه دیگر، اجرای فرامین قرآن در هیئت یک منشور عملی است.
پژوهشگر مؤسسه مهدویت و آینده‌پژوهی همچنین بر اهمیت شناخت و عمل به قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) در دوران غیبت تأکید کرده و می‌گوید: در غیبت امام زمان(عج) باید به قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) بیشتر از همیشه توجه کنیم. این منابع دینی، راهنمای ما در مسیر امام زمان(عج) هستند و اگر به آن‌ها عمل کنیم، قطعاً به حضرت مهدی(عج) نزدیک‌تر می‌شویم.
ولایت فقیه؛ پل بیعت با امام عصر(عج) و سپری در برابر فتنه‌های آخرالزمانی
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با استناد به آیه «أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» (نساء:۵۹) به یکی از مهم‌ترین مسائل در دوران غیبت اشاره می‌کند: در دوران غیبت امام زمان(عج)، اطاعت از ولی فقیه به عنوان نایب عام حضرت، تجلی عینی این فرمان الهی است. همان‌گونه که امام صادق(ع) در تفسیر این آیه فرمودند، اولی‌الامر، ائمه معصومین(ع) بوده و در زمان غیبت، فقهای عادل دارای جایگاه آنان هستند. این اطاعت، نه تنها تکلیف شرعی، که پل ارتباطی امت با امام غایب است؛ همان‌سان که ریسمان تسبیح، مهره‌ها را به قلب واحدی پیوند می‌زند، ولایت فقیه نیز جامعه منتظر را به قطب وجودی امام عصر(عج) متصل می‌کند.
اباذری ادامه می‌دهد: در روایتی از امام صادق(ع) داریم كسی كه آگاه به زمان خود باشد، مورد هجوم خطاها قرار نمی‌گيرد. بر این اساس، ولایت فقیه سپر مصونیت جامعه در برابر تندبادهای فتنه‌های آخرالزمانی است. دشمنان با درک حقیقت «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا» کلید فروپاشی امت اسلامی را در گسست این پیوند الهی می‌دانند. حمایت از ولی فقیه، تمرین عملی بیعت با امام زمان(عج) در فردای ظهور است. دشمنان می‌دانند اگر ارتباط مردم با ولی فقیه قطع شود، جامعه اسلامی به هرج و مرج خواهد افتاد. وظیفه ما در دوران غیبت این است که همواره از ولی فقیه حمایت و از دستورات او پیروی کنیم. همان‌گونه که حضرت نوح(ع) کشتی نجات را هدایت می‌کرد، ولی فقیه نیز سفینه نجات امت را در امواج خروشان فتنه‌ها به ساحل ظهور رهنمون می‌سازد. هرگونه تزلزل در این مسیر، خلاف سیره یاران خاص امام زمان(عج) است. انتظار فعال یعنی اتحاد امت حول محور ولایت، تا زمینه‌ساز طلوع آفتاب عدل مهدوی باشد.
همنوایی با «عَجِّلْ فَرَجَهُ» در عمل
حجت‌الاسلام اباذری با اشاره به فراز «اللّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصارِهِ وَأَعْوانِهِ...» دعای عهد، تصریح می‌کند: همنشینی با این دعا، میثاقی الهی برای تبدیل هر لحظه از زندگی به فرصتی در مسیر زمینه‌سازی ظهور است. برای هماهنگی با سبک زندگی منتظرانه باید در هر نیایش، دست نیاز به سوی حضرت ولی عصر(عج) دراز کنیم و همزمان، پای در مسیر اطاعت از ولی فقیه بگذاریم. این راه، نه تنها ما را به محراب قرب امام زمان(عج) می‌رساند، بلکه طبق نقل فراز پایانی دعای افتتاح، زمینه‌ساز تحقق «أظهر به دینک و سنّة نبیک» در فردای طلوع خورشید عدل است.
وی در پایان با اشاره به روایتی نقل شده در جلد یک کافی، یادآور می‌شود: یمان تمار می‌گوید خدمت امام صادق(ع) نشسته بودیم، ایشان فرمودند همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، هر که در آن زمان دینش را نگه دارد مانند کسى است که درخت خار قتاد را با دست بتراشد. سپس فرمود کدام‌یک از شما می‌تواند خار آن درخت را به دستش نگه دارد، سپس لَختى سر به زیر انداخت و باز فرمود: همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، پس هر بندهاى باید از خدا پروا کند و به دین خود بچسبد. بر این اساس چنگ زدن به دین در دوران غیبت، همچون عبور از خارستان بوده و پیروی عملی از ولایت فقیه، تجلی همان تمسک به ریسمان الهی است که در دعای عهد بر آن پای می‌فشاریم «وَاسْلُكْ بِي مَحَجَّتَهُ». زندگی منتظرانه، تفسیر عملی «عجل فرجه» است؛ همان‌گونه که همراهی با ولایت، پاسخی زنده به فراز «وَ اَنْفِذْ اَمْرَهُ» در این دعاست.
خبرنگار: مریم احمدی شیروان