خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: نهضت «زندگی با آیه‌ها» که از سال گذشته آغاز شده با استقبال شایانی روبه‌رو گردیده است. باید در وادی زندگی، با نوای قرآن همدم شویم و در هر کنج و کنار، جلوه‌های انس با کلام وحی را پدیدار سازیم. از گنجینه امثال قرآنی، برای بنای فرهنگی استوار بهره گیریم و آیات پرکاربرد را در حافظه سپرده، در سخن و عمل به کار بندیم، تا در این عرصه، نقشی ایفا کنیم. به سان پیامبر رحمت (ص) که خُلقش قرآن بود، ما نیز در پی کسب این منش والا باشیم. در راستای اعتلای نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها»، هر گامی که برداریم، چراغی فرا راه جامعه روشن کرده‌ایم؛ نهضتی که در پی فهم و تبیین آیات الهی است. با همراهی و تشویق یکدیگر، این حرکت را تقویت کنیم، تا این کوشش‌ها، ثمری نیکو به بار آورد.

سوره انعام آیه ۱۵۲

وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّیٰ یَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۖ وَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ ۖ لَا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۖ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَیٰ ۖ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ۚ ذَٰلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ

و به مال یتیم جز به روشی که نیکوتر است، نزدیک نشوید تا به حدّ بلوغِ [بدنی و عقلیِ] خود برسد، و پیمانه و ترازو را بر اساس عدالت و انصاف کامل و تمام بدهید؛ هیچکس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی‌کنیم؛ و هنگامی که سخن گویید، عدالت ورزید هر چند درباره خویشان باشد، و به پیمان خدا وفا کنید؛ خدا این [گونه] به شما سفارش کرده تا پند گیرید.

به هنگام صحبت بگویید راست / اگرچه زیانی بر اقوام خاست

افسارش را لحظه‌ای رها نکن

یاد گرفته بود که در تمجید از آدم‌ها زیاده‌روی نکند، که وقت انتقاد، به شخصیت آدم‌ها کاری نداشته باشد، که در گفتن حرف‌هایش صادق باشد حتی اگر به مذاق خیلی‌ها خوش نیاید، که گستاخی و بی‌ادبی را با صداقت اشتباه نگیرد، که نیت‌خوانی نکند و فکر آدم‌ها را از خودشان بپرسد، که با چند رفتار موقتی بهشان برچسب‌های دائمی نزند، که وقت نقل قول رعایت امانت‌داری را بکند و وقت قضاوت رعایت بی‌طرفی را. یاد گرفته بود که زبانش را به بند بکشد، که به عادلانه چرخیدن عادتش بدهد، که افسار این چموش ناآرام را حتی برای لحظه‌ای رها نکند.

عدالت در سخن، ستون استواری جامعه

همه‌ی ما تجربه‌ی شنیدن سخنانی را داریم که بی‌انصافی در آن‌ها موج می‌زند. حرف‌هایی که شاید در ظاهر ساده به نظر برسند، اما در دل خود ظلمی بزرگ نهفته دارند. مثلاً زمانی که کسی، برای حمایت از دوستی نزدیک، واقعیتی را تحریف می‌کند یا حقی را ناحق جلوه می‌دهد. یا وقتی مدیری در یک جلسه، از فردی ستایش می‌کند که تنها به دلیل روابط نزدیکش با او مورد تأیید قرار گرفته، نه به‌خاطر شایستگی واقعی‌اش. این بی‌عدالتی‌های کوچک در کلام، گاه به اختلاف‌های بزرگ در جامعه منجر می‌شود. حتی ممکن است خود ما در مکالمات روزمره، به‌خاطر تعصب به خانواده یا دوستان، به‌ناحق از کسی دفاع کرده باشیم. شاید در یک بحث ساده، به‌خاطر علاقه‌ی شخصی، حقیقت را نادیده گرفته و قضاوتی ناعادلانه کرده‌ایم. حال تصور کنید، اگر این بی‌عدالتی‌ها در سطح یک جامعه گسترش پیدا کند، چه بر سر اعتماد و همبستگی آن خواهد آمد؟

خداوند در آیه‌ی کریمه وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَی [۱] به ما یادآور می‌شود که حتی در سخن گفتن درباره‌ی نزدیک‌ترین افراد خود نیز باید انصاف را رعایت کنیم. زبان، ابزاری قدرتمند است که می‌تواند پیوندها را مستحکم کند یا آن‌ها را از هم بگسلد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبینا [۲]. شیطان، از همین لغزش‌های کوچک در سخن بهره می‌گیرد تا میان مردم دشمنی ایجاد کند. هر کلامی که از سر بی‌عدالتی یا بی‌انصافی گفته شود، فرصتی برای شیطان است تا در میان دل‌ها شکاف ایجاد کند و پیوندها را از بین ببرد. جامعه‌ای که در آن سخن از انصاف و عدالت دور شود، به‌سرعت دچار شکاف و تفرقه می‌شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند: «ما قدرت داریم که جلوی زبانمان را بگیریم، نمی‌توانیم بگوییم‏‎ زبانمان اختیار ندارد. ما قدرت داریم که جلوی قلممان را بگیریم، نمی‌توانیم بگوییم قلم‏‎ ‎‏من اختیار ندارد…هرچه هم انسان حُبِّ به یک کسی داشته‏‎ ‎‏باشد، یا بُغض به یک کسی داشته باشد، قلمش را نگه دارد .»‏[۳]

امروز که فضای اجتماعی و رسانه‌ای، گاه به عرصه‌ی انتشار سخنان ناعادلانه و قضاوت‌های بی‌پایه تبدیل شده است، مؤمنان باید با مراقبت از زبان خود، الگویی از انصاف و حق‌گویی باشند. سخن شما می‌تواند نوری باشد که دل‌ها را به هم نزدیک‌تر کند یا تیغی که آن‌ها را از هم جدا سازد. پس با دقت و انصاف سخن بگوییم، که خداوند ناظر بر زبان‌ها و دل‌هاست.

خداوند در این آیه از ما خواسته است که:

در گفتارمان عدالت را رعایت کنیم، حتی اگر درباره‌ی نزدیکانمان سخن می‌گوئیم.

برای عمل به این آیه در زندگی می‌توانیم:

_ با خود قرار بگذاریم همیشه هنگام داوری یا بیان نظر درباره دیگران، حقایق را بی‌طرفانه و با دقت بیان کنیم.

_ در اختلافات، به جای حمایت بی‌چون‌وچرا از یکی، به قضاوت عادلانه فکر کنیم.

_ قبل از هر سخنی از خود بپرسیم: آیا این سخن عادلانه است؟

پی نوشت:

[۱]. سوره انعام، آیه ۱۵۲

[۲]. سوره اسرا، آیه ۵۳

[۳]. صحیفه امام، ج ۱۴، ص ۱۵