به گزارش خبرگزاری مهر، روزنامه «فرهیختگان» درباره اولین جایزه اسکار انیمیشن کوتاه ایران نوشت: وقتی ۱۳ بهمن‌ماه و در نشست خبری جشنواره فجر، «مهدی جعفری‌جوزانی»، تهیه‌کننده انیمیشن «افسانه سپهر» پشت میکروفن رفت: «گزارشی از عملکرد انیمیشن به شما بدهم؛ در حال حاضر یک انیمیشن ایرانی نامزد جایزه اسکار است. سه انیمیشن روی پرده سینما هستند و چهار انیمیشن در جشنواره فیلم فجر حضور دارند. این اتفاقات خبر خوبی برای انیمیشن سینمای ایران است.»
داستان به حرف در یکی از نشست‌های خبری خلاصه نمی‌شود. وقتی در جشنواره از هرکدام از کارگردان‌ها یا تهیه‌کنندگان انیمیشن‌های جشنواره درباره وضعیت کنونی انیمیشن می‌پرسیدیدیم به حضور انیمیشنی ایرانی در اسکار و موفقیت انیمیشن‌های روی پرده اشاره می‌کردند، انگار این اتفاق برای آثار خودشان افتاده است. حالا «در سایه سرو» برنده اسکار شده و همه آن سینمایی که باافتخار حضورش را در بهترین جشنواره‌های بین‌المللی اعلام می‌کرد، پیروز یک میدان سخت شده؛ میدانی که در آن مهم‌ترین رقیبانش چندملیتی‌ها، ژاپنی‌ها و فرانسوی‌ها بودند. واقعیت این است که امیدها برای جایزه گرفتن در سایه سرو بسیار کمرنگ بود.
انیمیشن شیرین سوهانی و حسین ملایمی در چند جشنواره از رقبای چندملیتی خود شکست خورده بود، به‌طور مثال در جشنواره آنی آن‌ها از «WANDER TO WONDER» اثر چندملیتی «نینا گانتس» هلندی شکست خورده بودند. با این حال ایده جذاب و جهان متفاوت در سایه سرو در اسکار دیده شد. در سایه سرو داستان پدر و دختری است که در نزدیکی سواحل جنوب کشور زندگی می‌کنند. پدر به‌دلیل عوارض ناشی از جنگ دچار اضطراب پس از حادثه است و دخترش می‌خواهد او را ترک کند، ناگهان با ورود یک نهنگ به ساحل، داستان چرخش پیدا می‌کند و شخصیت‌ها در موقعیتی جدید قرار می‌گیرند
در سایهٔ سرو حاصل سیاسی‌کاری نیست
البته این اولین‌باری نیست که یک اثر از ایران به بخش انیمیشن‌های کوتاه اسکار می‌رود؛ سال گذشته هم انیمیشن «یونیفرم ما» (Our Uniform) به اسکار رفت که البته موفق به بردن جایزه نشد. با این حال تفاوتی جدی میان یونیفرم ما و در سایه سرو وجود دارد؛ انیمیشن برنده اسکار ۲۰۲۵ هیچ سویه سیاسی در خود اثر ندارد. یونیفرم ما با مسئله حجاب ساخته شده بود اما در سایه سرو مسئله‌اش یک قصه در حد و اندازه داستان کوتاه است و ادعاهای فرامتنی ندارد. این نکته نشان می‌دهد انیمیشن ایرانی در یک رقابت برابر برنده رقابت شده و مسائل موازی در این انیمیشن دخیل نبوده‌اند.
در سایه سرو حاصل کانون است. بنا بر گفته حسین ملایمی، ۵۱ درصد از اثر را کانون پرورش فکری پرداخت کرده. البته تیم سازنده در گفت‌وگویی با یورونیوز از هزینه نکردن مسئولان برای ورود این انیمیشن به اسکار گفتند. با این حال در سایه سرو با حداقل حواشی پا به اسکار گذاشت و حاصل زحمت ۶ ساله ملایمی و سوهانی به نتیجه نشست.
در سایهٔ سرو برآیند شکست‌ها و پیروزی‌هاست
در سایه سرو حاصل یک برآیند است؛ برآیندی که طی چند سال اخیر، انیمیشن‌های به شکلی مهندسی و حساب‌شده پیش گرفته‌اند. از یک‌طرف آثار تجاری چون «پسر دلفینی» و «بچه‌زرنگ» فروش میلیون دلاری در خارج از کشور کسب می‌کنند و از طرف دیگر آثار کم‌هزینه‌تری چون در سایه سرو برنده اسکار می‌شوند. در دورانی که به نظر می‌رسد کمپانی‌های بزرگ کالیفرنیا دستاورد تکنیکی جدیدی برای ارائه ندارند و به تکرار افتاده‌اند، سینمای جدیدی در حوزه انیمیشن درحال شکل‌گیری است که از دو جهت آمریکایی‌ها را زمین می‌زند؛ از نظر تجاری و از نظر تکنیک. آثاری چون «جریان» (flow) و در سایه سرو شکست تکنیکی را برای انیمیشن‌سازی آمریکایی رقم زدند و انیمیشن چینی «نژا ۲» هم با یک آمار خیره کننده یکی‌یکی رکوردهای تجاری ممکن برای یک انیمیشن را می‌شکند.
از نظر تکنیکی در سایه سرو یکی از سخت‌ترین تکنیک‌های ساخت انیمیشن را به کار برده و با تکنیک دوبعدی و کشیدن فریم به فریم تصاویر، یک اثر متفاوت ۲۰ دقیقه‌ای را خلق کرده است. این یعنی برای هر دقیقه از این انیمیشن حدود ۱۵۷۶۸۰ دقیقه وقت گذاشته شده است. با این حال تیم ساخت در سایه سرو در گلایه‌ای این‌طور گفتند که ساخت این انیمیشن باید کمتر از ۴ سال زمان می‌برد اما تورم و ناهماهنگی‌ها و همچنین عدم همراهی مسئولین باعث شده، ۲ سال فرایند ساخت این اثر ۲۰ دقیقه طول بکشد. البته اصولاً زمان تولید آثار دو بعدی با آنکه از تکنولوژی و سخت‌افزار ضعیف‌تری در آن استفاده می‌شود اما فرایند تولید آن بسیار زمان دیگری صرف می‌کند، از طرف دیگر نیروی انسانی کم برای تولید این انیمیشن باعث شده است که فرایند تولید اثر به شدت کند شود.
سینمای انیمیشن سه‌بعدی در ایران سال‌هاست که بالغ شده و نیروی انسانی مخصوص به خود را ذیل استودیوهای مختلف انیمیشن‌سازی پرورش داده، با این حال جریان دو بعدی در ایران هنوز هم کند، پیش می‌رود. در فجر امسال «ژولیت و شاه» به‌عنوان نماینده انیمیشن‌های دوبعدی حاضر شد، اثری که ساختش حدود ۶ سال به‌طول انجامید. این در حالی است که سینمای جهان به سمت تکنیک‌های دوبعدی رجعت کرده و حتی در آثار سه‌بعدی هم از این تکنیک‌ها استفاده می‌کند. واقعیت این است که دوره استفاده از ابرتکنیک‌ها و گرافیک‌های سنگین دیگر گذشته. انیمیشنی از جریان چندملیتی با هشت‌میلیون دلار سرمایه‌گذاری بهترین انیمیشن بلند اسکار و گلدن گلوب شده و مچ آثار آمریکایی را خوابانده است.
شرکت‌های آمریکایی هم برای این وضعیت چاره‌ای نمی‌بینند جز دنباله‌سازی و همراه کردن مخاطب با استفاده از خاطرات خوب گذشته مخاطب را به سینما بیاورند. تا اینجای کار دنباله‌سازی‌ها جواب داده ولی یک اتفاق همه این ماجراها را زیرسؤال برده است. برای اولین‌بار درطول تاریخ اسکار و گلدن‌گلوب است که یک اثر غیرآمریکایی در جشنواره‌های آمریکایی برنده می‌شوند. به برنامه‌های آینده انیمیشن هم که نگاهی بیندازید، وضعیت به‌شدت متزلزل است؛ دنباله‌سازی «مینیون‌ها»، «شرک» و «درون و بیرون» نشان می‌دهد آمریکایی‌ها چندان برنامه‌ای برای توسعه انیمیشن ندارند. از طرفی دیگر حضور آثاری چون «ربات وحشی» نشان از ورود تجاری‌سازها به انیمیشن‌های معناگرا می‌دهد.
در عرصه انیمیشن‌های معناگرا (البته اگر این تعبیر را با اغماض قبول کنیم)، دیگر جدال بر سر سرمایه و شرکت سازنده خارجی نیست، بلکه تقابل اصلی را قصه و عمق روایت می‌سازد. دلیلی که در سایه سرو هم می‌تواند در این رقابت پیروز شود، اولویت پیدا کردن همین موضوع در کل هالیوود است. اجازه بدهید فرضی را مطرح کنیم، اگر پنج یا ۱۰ سال قبل در سایه سرو به اسکار ارائه می‌شد، باز هم این انیمیشن جایزه بهترین انیمیشن کوتاه را می‌گرفت؟ نمی‌توان قطعی نظر داد اما فضای آمریکا در نسبت به سال‌های قبل بسیار تغییر کرده است.
به‌قول ملایمی کیفیت تنها عامل تعیین‌کننده در جشنواره نیست، مهم فضا و جوی است که آن دوره بر اسکار حاکم باشد: «کیفیت تنها فاکتور تعیین‌کننده نیست. عوامل دیگری مانند تبلیغات و هیاهویی که پیرامون یک فیلم ایجاد می‌شود، تأثیر زیادی دارند. رقبای ما از حمایت سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف در کشور خودشان یا کشورهای دیگر برخوردارند. برخی از این فیلم‌ها تولید مشترک چند کشورند یا از سوی برخی سازمان‌ها حمایت می‌شوند. متأسفانه تاکنون هیچ حمایتی از ارگان‌های دولتی برای تأمین هزینه‌های کمپین اسکار دریافت نکرده‌ایم.» آنطور که او گفته حتی پیدا کردن ۴۰ دلار برای ورود به جشنواره هم سازندگان را به دردسر می‌اندازد
کسی به‌دنبال حاشیه نیست
با این تفاصیل در سایه سرو اثری را ساخته که هم کیفیت مناسبی داشته و هم با کمترین حاشیه در جشنواره حضور پیدا کرده است. نه حاضران در جشنواره به‌دنبال حاشیه‌سازی بودند و نه مسئولان با اقدامی ماجرا را وارد درگیری کردند. با وجود اینکه تیم سازنده اثر با رسانه‌های خارج از کشور چنین مرتبه مصاحبه کردند اما حاشیه‌ای از این گفت‌وگوها بازتاب نداشت و انیمیشن کانون پرورش فکری به سلامت در جشنواره‌های خارجی دیده شد.
حالا فرصت برای بهتر دیده شدن این انیمیشن و انیمیشن‌های ایرانی در جهان باز می‌شود. حالا فرصت برای دیده شدن آثار با کیفیت بیشتر می‌شود و جهان دوبعدی انیمیشن‌های ایرانی نیز کم‌کم برای مخاطبان بین‌المللی شناخته می‌شود. منظومه سینمای انیمیشنی ایران چندسالی می‌شود که درحال شکل‌گیری است؛ منظومه‌ای با ساخت آثاری چون در سایه سرو ابعاد بیشتری پیدا می‌کند و توانایی‌های بیشتری را به رخ می‌شد اما یک نکته لازمه شکل‌گیری این منظومه است و آن هم سرعت در ساخت آثار و عقب نماندن تولیدکنندگان داخلی در ساخت آثار بین‌المللی است.
حالا که در سایه سرو جایزه را برده، می‌شود جدی جدی به این صنعت و آدم‌هایش امیدوار بود؛ صنعتی که هم بازار را به‌درستی درک کرده و هم خلاقیت را در دستور کار قرار داده است. حالا می‌شود گفت ما از بازیگران اصلی صنعت انیمیشن در جهانیم؛ بازیگری که آماده است با آثار میلیون دلاری آمریکایی و استودیوهای باسابقه اروپایی رقابت کند و در جدال با شرقی‌ها هم حرفی برای گفتن داشته باشد. حالا تنها یک موضوع در بین این امیدها، دل را ناامید می‌کند و آن نماندن چهره‌هایی است که می‌توانند تفاوت را رقم بزنند. حالا که سینمای انیمیشن در ایران پس از سال‌ها تلاش ثمره می‌دهد، رفتن و مهاجرت نیروها می‌تواند حرکت قطار انیمیشن در ایران را کند کند؛ قطاری که بالاخره نتایج تلاش‌های شبانه‌روزی خود را می‌گیرد و زمین رویش‌هایش تازه به محصول دادن افتاده است و فعلاً قصد توقف ندارد.