به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، مسعود معینی پور رئیس کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی دوشنبه ۱۳ اسفندماه در جمع کتابداران و کتابخانه‌های تخصصی استان قم که در تالار امام حسین (ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، اظهار کرد: مطالعه و کاوش در زمینه کتابداری و مدیریت دانش در حوزه‌های علمیه از جمله موضوعاتی است که همواره ذهن مرا به خود مشغول کرده است.
معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: در سال ۱۳۸۶ پروژه‌ای پژوهشی را برای معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه آغاز کردم که در آن دوران آقای امینی مسئولیت معاونت پژوهش را بر عهده داشتند و در کنار ایشان، افرادی همچون آقای اندیشه در بخش تدوین متون و آقای رفیعی نیز به ایفای نقش می‌پرداختند.
وی ادامه داد: موضوع اصلی پروژه به بررسی روندهای مدیریت دانش در بستر دینی کشور اختصاص داشت، مسئله‌ای که تا آن زمان کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و ایده‌ای که در این پروژه دنبال کردم، این بود که با توجه به ماهیت حوزه‌های علمیه و تولید نظام‌مند دانش در شاخه‌هایی مانند فقه، کلام، تفسیر، عقاید و فلسفه، وجود یک سیستم کارآمد مدیریت دانش ضرورتی انکارناپذیر است و چنین سیستمی می‌تواند ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف موجود، نقش حیاتی در رفع شکاف‌های دانشی این حوزه ایفا کند.
معینی پور بیان کرد: در همان دوران که مطالعات حوزوی و دانشگاهی را به طور همزمان پیش می‌بردم، به صورت جدی مطالعاتی را حول محور مدیریت دانش آغاز کردم و در ادامه این مسیر، گفتگوهای علمی عمیقی با اساتید برجسته دانشگاه‌های شهید بهشتی و تهران ترتیب دادم که منجر به تولید مجموعه‌ای از مقالات تخصصی و همچنین راه‌اندازی یک واحد با هدف متمرکز نمودن مدیریت نشریات علمی و فرآیندهای تولید دانش در حوزه‌های علمیه شد.
رئیس کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: نتیجه عملی این تلاش‌ها تصویب ماده واحده‌ای از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی بود که زمینه‌ساز شکل‌گیری انجمن‌ها، قطب‌های علمی و انتشار نشریات علمی گردید.
وی گفت: با این حال، بخش دیگری از اهداف، که تمرکز بیشتری بر مدیریت نظام‌مند دانش در سطح کلان داشت، متأسفانه به دلیل محدودیت‌ها یا کمبودهای اجرایی مغفول واقع شد و به شکل کامل تحقق نیافت.
معینی پور عنوان کرد: این تجربه روشن ساخت که ورود کتابخانه‌ها به حوزه مدیریت دانش ضرورتی است که نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود و هنگامی که جنبه مدیریتی اطلاعات و دانش را به وظایف اصلی کتابخانه‌ها اضافه کنیم، توانمندی این نهادها برای پاسخگویی به نیازهای روز بیشتر خواهد شد.
معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اذعان کرد: به ویژه در زمینه‌هایی مانند دیجیتالی‌سازی آثار علمی، تسهیل دسترسی سریع و جامع کاربران مختلف اعم از پژوهشگران حرفه‌ای یا عموم مردم و فراهم کردن بستری مناسب برای خدمات تخصصی‌تر که چنین رویکردی می‌تواند پاسخ مناسبی به پرسش‌ها و دغدغه‌های مطرح شده از سوی صاحب‌نظرانی مانند دکتر امیرخانی ارائه دهد و بستر تحولاتی مهم را برای آینده فراهم سازد.
خلق ارزش مشترک می‌تواند روایت جمعی منسجم و مشترکی شکل دهد
وی یادآور شد: اگر بخواهیم این موضوع را از منظر سنتی بررسی کنیم، ابتدا باید به ایده اصلی مطرح‌شده توسط آقای دکتر فتاحی، یعنی "خلق ارزش مشترک"، بازگردیم، چراکه خلق ارزش مشترک می‌تواند روایت جمعی منسجم و مشترکی شکل دهد که در نهایت به یک کنش جمعی معنادار منجر می‌شود.
معینی پور گفت: هر نوع ارزشی که نتواند به تحول اجتماعی و فردی دست یابد، دیگر نمی‌تواند به‌عنوان یک ارزش واقعی در نظر گرفته شود که این مفهوم باید به‌گونه‌ای با حوزه‌های مختلف درآمیخته باشد که نتایج اجتماعی پرثمری ایجاد کند.
رئیس کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی گفت: اگر ما بتوانیم با تلاش‌هایی که در نهادهایی نظیر مکتا و کتابخانه‌های بزرگ مانند کتابخانه مجلس، آستان قدس رضوی و دیگر مراکز انجام می‌شود، فرآیند تولید دانش را در چارچوب ساختارهای کتابخانه‌ای ادغام کنیم، امکان رشد و تداوم این مراکز نیز فراهم خواهد شد.
وی ابراز کرد: اگر از فضای تولید و پردازش دانش فاصله بگیریم و صرفاً بر حفظ، نگهداری و توسعه فیزیکی زیرساخت‌ها تمرکز کنیم، روندی که متأسفانه امروزه در کشور شایع است، آینده کتابداری و اطلاع‌رسانی با خطرات جدی روبه‌رو خواهد بود.
حوزه کتابداری پایه‌ای اساسی برای پیشبرد تمامی شاخه‌های علمی است
معینی پور بیان کرد: حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی پایه‌ای اساسی برای پیشبرد تمامی شاخه‌های علمی است، زیرا علوم مختلف برای پیشرفت وابسته به ابزارهای اطلاعاتی هستند که با این حال، در کشور ما هنوز توجه کافی به تلاش‌های افراد فعال در این زمینه نشده است.
رئیس کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: از منظر اطلاع‌رسانی، در صورت فقدان حمایت مناسب، این حوزه نمی‌تواند استمرار داشته باشد و چنین شرایطی ممکن است فعالیت‌های ما را به کارهای آرشیوی و نمایشی محدود کند؛ اقداماتی که هرچند ارزشمندند و بخشی از هویت تاریخی ما را حفظ می‌کنند، اما قادر به پاسخگویی به نیازهای آینده یا ایجاد تحولات اجتماعی نخواهند بود.
معینی پور ادامه داد: علاوه بر این، یکی از نقاط ضعف جدی کتابخانه‌های ما، ناکامی در ورود به لایه‌های عمیق‌تر هویتی و تاریخی و عدم توانایی در ارزش‌آفرینی در این حوزه‌ها است که این مسئله به توجه و رسیدگی اساسی نیاز دارد تا بتوان کارآمدی این مراکز را در راستای تحولات بزرگ‌تر ارتقا داد.
معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اظهار کرد: یکی از وظایف اصلی و مهم کتابخانه‌ها، که در جهان نیز امروزه به عنوان یک مسئله کلیدی مطرح می‌شود، پر کردن شکاف‌های هویتی و تاریخی است و این موضوعی است که بی‌شک اساتیدی که در این حوزه فعالیت دارند بهتر از من درک می‌کنند و عمر خود را صرف پژوهش و پیشبرد این زمینه کرده‌اند.
وی ادامه داد: کتابخانه‌ها به‌ویژه می‌توانند نقش مؤثری در اتصال پیوستگی‌های هویتی و اجتماعی ایفا کنند و مکتا نیز در این حوزه گام‌هایی مثبت برداشته است؛ بخشی از تلاش‌های مکتا به بازسازی هویت و تاریخ و جبران شکاف‌های موجود در نظام اجتماعی مرتبط است.
معینی پور گفت: نکته مهم دیگر این است که به نظر می‌رسد چنین اتحادیه‌هایی باید گسترش یافته و تقویت شوند، آن هم نه لزوماً به شیوه‌ای رسمی، بلکه بی‌آنکه گرفتار ساختارهای پیچیده اداری شوند و این مزیتی است که می‌تواند آن‌ها را از سازوکارهای رسمی و دست‌وپاگیر سازمان‌هایی مانند ما یا سایر همکارانی که در مدیریت رسمی مشارکت دارند متمایز کند که این نوع همکاری‌ها می‌توانند به تقویت نقش‌آفرینی در سیاست‌گذاری‌های حکومتی کمک کرده و مرزهای فعالیت‌های اثرگذار در این زمینه را گسترش دهند.
معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ابراز کرد: در دو حوزه مشخص، فرصت‌های کلیدی برای فعالیت وجود دارد: یکی تمرکز بر نقش تاریخی و هویتی که با رویکرد سنتی کتابداری همخوانی دارد و دیگری رویکرد مدیریت دانش که ورود به آن نیازمند تخصص و تجربیات عمیقی در رشته‌های مختلف است.
وی ادامه داد: ورود به مدیریت دانش بدون داشتن سابقه یا تجربه معتبر در این حوزه دشوار خواهد بود، چرا که معمولاً امکان مشارکت گسترده برای کتابداران یا نهادهای کتابخانه‌ای در چنین مسائل پیچیده‌ای فراهم نیست.
معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ابراز کرد: برای تحقق این هدف، نیازمند طراحی منسجم هستیم و نهادهایی مانند سازمان اسناد، کتابخانه‌های بزرگ رسمی همچون کتابخانه مجلس، یا حتی مراکزی با پیشینه تاریخی مانند آستان قدس، کتابخانه ملک و نظایر آن، با بهره‌گیری از اعتبار سنتی و قانونی خود می‌توانند نقش محوری در این تحولات ایفا کنند و گردهم‌آیی چنین نهادهایی در یک فضای مشترک می‌تواند مسیر ورود به مدیریت دانش و تأثیرگذاری اصلی را هموار کند.
معینی پور خاطرنشان کرد: وقتی تصحیح نسخه‌ها و احیای میراث فرهنگی با استراتژی تازه‌ای دنبال شود، کتابداری کلاسیک و اطلاع‌رسانی به بعدهای جدیدی از عملکرد خود دست خواهد یافت که این روند نه تنها حفظ و نگهداری اصولی منابع را تسهیل می‌کند، بلکه با بهره‌گیری از روش‌ها و فناوری‌های نوین، می‌تواند گامی مؤثر در مدیریت آینده هویتی جامعه بردارد.
۳۱۳/۱۷