اقتباس از ادبیات به سینما، یکی از تأثیرگذارترین روش‌های معرفی ادبیات به طیف گسترده‌ای از مخاطب است. اقتباس ادبی نه تنها سبب پویایی آثار ادبی می‌شود بلکه پلی است میان ادبیات و سینما. چه آثار ادبی فاخری که ناشناخته بودند و پرده نقره‌ای سینما، گستره مخاطب آن‌ها را تا ابعاد جهانی هم کشاند. فرانکشتاین، صبحانه در تیفانی، رستگاری در شائوشنگ، آرزوهای بزرگ، بیمار انگلیسی، آرواره‌ها، پرواز بر فراز آشیانه فاخته، بر باد رفته، پدرخوانده، سکوت بره‌ها و... فیلم‌های جذابی شدند که آثار ادبی‌شان پس از اقتباس توانستند مخاطب جهانی هم پیدا کنند. در سینمای ایران هم کمابیش اقتباس‌هایی صورت گرفته است؛ فیلم‌هایی مثل «شب‌های روشن»، «قصه‌های مجید»، «خواهران غریب»، «اتوبوس شب»، «نیمه پنهان»، «ساحره»، «درخت گلابی» و «پری» از جمله اقتباس‌های موفق سینمای ایران هستند، اما در ایران تعداد اقتباس‌هایی که توانست موجب معروف شدن اثر ادبی‌اش شود به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد که نمونه موفق آن «قصه‌های مجید» است که نام هوشنگ مرادی کرمانی را بر سر زبان‌ها انداخت. 
استفاده از ظرفیت بزرگ اقتباس در سینمای ایران همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده و توجه چندانی به آن نشده که این مسئله دلایل متعددی دارد که هم بسترهای ادبی و هم بضاعت سینمای ایران در آن مؤثرند، اما یکی از عوامل مؤثری که می‌تواند این کمبود و نقص را جبران کند توجه جشنواره‌های سینمایی به این موضوع، به‌خصوص جشنواره فیلم فجر است که مخاطب گسترده‌تری دارد. 
در جشنواره فیلم فجر در سال‌هایی سیمرغ بلورین فیلم‌نامه اقتباسی یا فیلم اقتباسی داشته‌ایم، اما این جایزه به یک دلیل واضح، همیشگی نبوده است و آن هم اندک بودن این آثار است. اگر تعداد آثاری که بر مبنای فیلم‌نامه اقتباسی ساخته می‌شوند، زیاد باشد و فیلم‌نامه اقتباسی به یک فن تبدیل شود، آن زمان سیمرغ اختصاصی برای فیلم اقتباسی یا فیلم‌نامه اقتباسی قابل توجیه است، ولی در سال‌های گذشته تعداد آثار اقتباسی اندک بوده و این جایزه به خودی خود حذف شده است. اما در جشنواره امسال گویا فیلم اقتباسی به نوعی دغدغه دبیر این دوره از جشنواره هم بوده است. منوچهر شاهسواری در نشست خبری جشنواره فیلم فجر درباره بازگرداندن جایزه فیلم‌نامه اقتباسی در این دوره گفت: سیاست ما این است که اگر تعداد آثار اقتباسی به حد نصاب برسد، حتی اگر در مقررات ذکر نشده باشد، می‌توان با استفاده از اختیارات دبیر جشنواره، این جایزه را به جشنواره بازگرداند.  
در جشنواره امسال فقط چهار فیلم حضور دارند که مشخصاً از روی آثار ادبی ساخته شده‌اند. شاید با اتکا به این تعداد فیلم، جایزه فیلم‌نامه اقتباسی به آثار این دوره هم تعلق نگیرد اما اگر نظر کارشناسانی مبنا باشد که معتقدند هر اثری که از روی خاطره، زندگی‌نامه یا حتی شعر و نقاشی و یک واقعه تاریخی ساخته شود، اقتباس تلقی می‌شود، آیا باز هم باید بی‌خیال جایزه فیلم‌نامه اقتباسی در این دوره شد؟  
با این تعریف، فیلم‌های زیادی در جشنواره امسال ذیل عنوان اقتباس قرار می‌گیرند. غیر از فیلم‌هایی که گفته شد مشخصاً از روی آثار ادبی اقتباس شده‌اند، این آثار در جرگه آثار اقتباسی قرار می‌گیرند؛ انیمیشن «زال و رودابه» که اقتباس از شاهنامه است، فیلم «موسی کلیم‌الله» براساس زندگی حضرت موسی(ع) که در متون دینی و تاریخی زیادی آمده است، فیلم «شمال از جنوب غربی» که با اقتباس از برخی وقایع مهم تاریخی ساخته شده است و داستان آن در شمال کشور رخ می‌دهد، فیلم «صیاد» برشی از زندگی سپهبد شهید علی صیاد شیرازی را به تصویر می‌کشد، «خدای جنگ» اقتباس از زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم، پدر موشکی سپاه پاسداران است، فیلم «۱۹۶۸» هم که به مسابقه تاریخی فوتبال میان ایران و اسرائیل در جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۶۸ میلادی می‌پردازد و اقتباس از یک واقعه تاریخی است.   
با این تفاسیر، امسال تعداد فیلم‌های اقتباسی کم نخواهد بود و شاید بتوان جایزه فیلم‌نامه اقتباسی را دوباره احیا کرد تا مقدمه‌ای باشد بر تشویق نویسندگان و فیلم‌نامه‌نویسان بر اقتباس از متون ادبی و داستان‌های ایرانی. 
اما در جشنواره امسال چهار فیلم به‌طور مشخص از یک اثر ادبی اقتباس شده‌اند که به شرح زیر هستند. 
فیلم‌های «اسفند» و «اشک هور» با موضوع دفاع مقدس ساخته شده‌اند و هر دو به مقاطع مختلفی از زندگی سردار شهید علی هاشمی پرداخته‌اند. هر دو این فیلم‌ها آثار اقتباسی از کتاب «قرارگاه سری نصرت» اثر عباس هواشمی هستند.
«اسفند» را دانش اقباشاوی کارگردانی کرده و «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری ساخته شده است. کتاب «قرارگاه سری نصرت» در سال 1398 توسط نشر سوره مهر منتشر شده است. 
«پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری با موضوع دفاع مقدس با اقتباس از کتاب «یادداشت‌های سعید» ساخته شده و روایتگر مقطعی از زندگی شهید سعید قهاری پس از دوران جنگ است. کتاب، دست‌نوشته‌های سردار شهید سعید قهاری است که به اهتمام محمدرسول رستمی گردآوری شده‌است. این کتاب هم توسط نشر سوره مهر در سال 1397 منتشر شده است. 
«زیبا صدایم کن» ساخته صدرعاملی در ژانر درام اجتماعی، اقتباس از رمانی به همین نام، نوشته فرهاد حسن‌زاده است. کتاب «زیبا صدایم کن» را کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر کرده که به چاپ‌های متعدد هم رسیده است. فیلم حول محور نوجوانان می‌گذرد و داستان آن درباره دختری است که در روز تولدش تصمیم می‌گیرد پدرش را از بیمارستان روانی فراری دهد.