نامه نیوز - سقوط ناگهانی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، پس از حمله طوفانی نیروهای مخالف به رهبری هیئت تحریر شام (HTS)، ممکن است آزمونی بزرگ برای توافقات منطقه‌ای در سراسر خاورمیانه در چهار سال گذشته باشد.
worldpoliticsreview در گزارشی با این مقدمه می نویسد: این موضوع به ویژه برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و ترکیه صدق می‌کند که مواضع متفاوتی در قبال سوریه داشتند و همچنان این اختلاف‌ها پس از سقوط اسد ادامه خواهد یافت. هیئت تحریر شام قصد دارد کنترل کشور را تثبیت کند و تلاش‌ها برای بازسازی آغاز خواهد شد.
از زمانی که اعتراضات مسالمت‌آمیز علیه اسد در سال ۲۰۱۱ به یک جنگ داخلی خونین تبدیل شد، این درگیری به یک نبرد ژئوپلیتیکی شدید بین ترکیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از یک سو و ایران از سوی دیگر تبدیل شده است. اختلاف نظر بین آنکارا و برخی از کشورهای خلیج فارس در انتخاب شرکای مورد نظر در سوریه، این کشور را به عرصه‌ای برای رقابت‌های منطقه‌ای تبدیل کرده است. این رقابت‌ها با تنش‌های موجود بین دو طرف در پی محاصره قطر توسط عربستان و امارات در سال ۲۰۱۷ تشدید شد.
شدت درگیری‌ها در سوریه از مارس ۲۰۲۰ به دنبال فرایند آستانه میان ترکیه، روسیه و ایران کاهش یافت. این توافق سه جانبه، درگیری را متوقف کرد و در عین حال کنترل استان ادلب در شمال سوریه را که تحت حمایت ترکیه از سوی شورشیان بود، حفظ کرد. از آن زمان، تلاش‌ها برای بهبود روابط میان آنکارا، امارات و عربستان شتاب بیشتری گرفت، به ویژه پس از پایان بحران خلیج فارس در سال ۲۰۲۱.
اکنون، تحولات در سوریه ممکن است این سوال را مطرح کند که آیا این قدرت‌های منطقه‌ای می‌توانند اختلافات ژئوپلیتیکی خود را همچنان جدا از یکدیگر مدیریت کنند یا اینکه منافع متعارض آنها، تلاش‌ها برای سازش و همزیستی را به خطر خواهد انداخت.
سه وزنه ژئوپلیتیکی در شورای همکاری خلیج فارس یعنی امارات، عربستان سعودی و قطر همگی واکنش‌های متفاوتی به تحولات دمشق نشان داده‌اند.
ابوظبی به نظر می‌رسد که نگران‌ترین کشور میان این سه است و در سال‌های اخیر به طور ضمنی از اسد حمایت کرده و تلاش‌های زیادی برای بازگرداندن او به دامن جهان عرب انجام داده است. در حقیقت، امارات از مداخله نظامی روسیه در حمایت از اسد در سال ۲۰۱۵ پشتیبانی کرد و از آن زمان روابطش با ترکیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در فراز و فرودهای ناخوشایند بود. در دسامبر ۲۰۱۸، امارات اولین کشور عربی بود که از زمان تعلیق سوریه از اتحادیه عرب در سال ۲۰۱۱، به طور دیپلماتیک با سوریه ارتباط برقرار کرد.
پس از سقوط اسد، انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس‌جمهور امارات، نگرانی‌هایی در مورد دولت مخالفان به رهبری هیات تحریرالشام ابراز کرد و نسبت به بهره‌برداری بازیگران غیردولتی از خلأ قدرت در دمشق هشدار داد. او همچنین نسبت به احتمال بروز هرج و مرج و افراط‌گرایی در سوریه هشدار داد.
دشمنی سنتی امارات با جنبش‌های اسلام‌گرا که یکی از دلایل اصلی تنش‌های پیشین با قطر و ترکیه بوده، نگرانی‌هایی جدی درباره تشکیل دولتی تحت رهبری تحریر الشام در سوریه به همراه دارد. ترجیح ابوظبی برای حمایت از رهبران خودکامه، آن را از حمایت عمومی از برکناری اسد در سوریه و میان میلیون‌ها پناهنده متاثر از جنگ نگران می کند به دلیل ترس از اینکه این امر می‌تواند صدای ضد استبدادی در سایر نقاط منطقه را تقویت کند.
در حالی که همه بازیگران منطقه‌ای ممکن است هدف مشترکی برای تثبیت سوریه داشته باشند، اختلافات آنها در مورد مسیر بلندمدت سوریه آشکار و نشان‌دهنده تفاوت‌های دیرینه آنها در رویکردهای مربوط به امور منطقه‌ای است.
عربستان سعودی و امارات از یک سو و ترکیه از سوی دیگر در سایر درگیری‌های منطقه‌ای نیز در سمت‌های مخالف قرار داشته‌اند از جمله در لیبی و شاخ آفریقا. در واقع، ریاض و ابوظبی به بشار اسد به عنوان یک وزنه تعادل در سوریه برای مقابله با نفوذ ترکیه از طریق گروه‌های مخالف تحت حمایت آنکارا در ادلب و شمال شرق سوریه نگاه می‌کردند.
در کوتاه مدت، هرگونه تفاوت‌ها در سوریه احتمالاً تاثیر چندانی در گرم شدن روابط نخواهد داشت. از زمان اجلاس العلا در ژانویه ۲۰۲۱، همه بازیگران منطقه‌ای سعی کرده‌اند اختلافات خود را کنار بگذارند و همکاری را در اولویت قرار دهند. از آن زمان، آنکارا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همچنین روابط اقتصادی خود را ارتقا داده‌اند، از جمله پیگیری توافق تجارت آزاد ترکیه - شورای همکاری خلیج فارس، که ممکن است یکی از بزرگترین مناطق تجارت آزاد جهان را ایجاد کند. در نهایت، کشورهای خلیج فارس ممکن است امیدوار باشند که نفوذ ترکیه، همراه با مشوق‌های تحت رهبری غرب، بتواند تحریر الشام و دولت انتقالی سوریه را به سمت میانه‌روی سوق دهد.
منبع: جماران