یازدهمین نشست سران سازمان مذکور امروز پنجشنبه با حضور رؤسای جمهور ایران، ترکیه، مصر، اندونزی، مالزی، پاکستان، بنگلادش و نیجریه برگزار خواهد شد. سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه و عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند.
چرا سفر پزشکیان به مصر مهم است؟
اهمیت سفر پزشکیان به مصر تا حدی است که رویترز در گزارشی آن را «کم‌سابقه» توصیف کرده است. به اعتقاد تحلیلگران این اتفاق در بعد روابط دوجانبه، مناسبات منطقه‌ای، همکاری‌های اقتصادی و موضوع فلسطین قابل بررسی است. مهم‌ترین دلیل اهمیت حضور رئیس جمهور در قاهره تداوم روند بهبود روابط با این کشور مهم عربی - آفریقایی است که سنگ بنای آن به دوران ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی و وزارت خارجه حسین امیرعبداللهیان برمی‌گردد. دو کشور از ابتدای انقلاب روابط پرفراز و نشیبی را تجربه کرده‌اند که متأثر از عوامل گوناگون بوده است، اما آبان‌ماه امسال، مسعود پزشکیان و عبدالفتاح السیسی در حاشیه اجلاس بریکس در روسیه با یکدیگر دیدار کردند و اتفاق اخیر در ادامه این مسیر بسیار مهم است.
از سوی دیگر این سفر در حوزه معادلات منطقه‌ای و جهانی نیز قابل توجه است. مصر جمعیت ۱۱۰ میلیونی دارد و نقطه اتصال آسیا به قاره آفریقاست. موقعیت جغرافیایی-سیاسی مصر، همجواری با کانال سوئز و نزدیکی آن به بازارهای مدیترانه و اروپا از جمله ویژگی‌هایی است که می‌تواند ظرفیت اقتصادی ایران را گسترش دهد. همچنین حضور در این نشست به لحاظ اقتصادی هم حائز اهمیت بسیاری است. مجموع جمعیت کشورهای عضو دی 8 حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر است. این گروه 60 درصد مسلمانان جهان را دربردارد و 130 میلیارد دلار مبادلات دارند. برای سال 2030 رقم 500 میلیارد دلار تعیین شده است.
در نهایت بهبود روابط میان تهران و قاهره در پرونده فلسطین اثرگذار خواهد بود. مصر به عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای خاصه در مسئله فلسطین می‌تواند نقش‌آفرین باشد و حتی به عنوان میانجی به روند صلح و گفت‌وگوهای منطقه‌ای کمک کند. طبیعی است با توجه به تحولات اخیر منطقه، به ویژه سقوط دولت بشار اسد در سوریه، سفر رئیس‌جمهور کشورمان به مصر می‌تواند فرصتی برای توسعه دیپلماسی منطقه‌ای و رایزنی با دیگر کشورها باشد.
بستری برای توسعه مناسبات
اما جعفر قنادباشی، سفیر پیشین ایران در لیبی، در گفت‌وگو با قدس، در ارزیابی سفر رئیس جمهور به مصر که در شرایط حساس کنونی که جنگ اقتصادی علیه ایران توسط غرب آغاز شده را مهم دانسته و گفت: نشست قاهره می‌تواند فرصتی کم‌نظیر برای ارتقای روابط تهران با کشورهای اسلامی باشد. این اجلاس می‌تواند بستری مناسب برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی برای منافع مشترک فراهم کند.
وی تصریح کرد: با توجه به منابع غنی نفتی و جمعیت بیش از یک میلیارد نفر در کشورهای اسلامی عضو دی 8، این کشورهای بزرگ با بازارهای پویا و منابع انرژی گسترده می‌توانند به یک قطب اقتصادی مستقل در برابر سلطه اقتصادی غرب تبدیل شوند. ایجاد یک بلوک اقتصادی اسلامی مشابه بریکس، به ویژه در مقابل سلطه دلار و سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا، می‌تواند به کاهش فشار تحریم‌ها و تحکیم جایگاه این کشورها در عرصه جهانی کمک کند.
این کارشناس مسائل منطقه در ادامه به روابط ایران و مصر اشاره کرد و افزود: یکی از نکات مهم در این سفر، تقویت روابط دوجانبه ایران و مصر است. پس از آنکه عربستان سعودی گام‌هایی برای عادی‌سازی روابط با ایران برداشت، مصر نیز تمایل دارد روابط خود را با ایران گسترش دهد. در گذشته، ایران خواستار گسترش روابط با مصر بود، اما موانعی مانند نفوذ آمریکا و رژیم صهیونیستی مانع از تحقق این هدف شد. حالا با تغییر شرایط، سفر پزشکیان می‌تواند گامی مهم در این مسیر باشد.
فلسطین نقطه اشتراک ایران و مصر
این دیپلمات پیشین کشورمان در خصوص همکاری‌های دوجانبه ایران و مصر معتقد است: مصر و ایران می‌توانند در زمینه‌های مختلف، به ویژه در حوزه‌های انسانی و گردشگری، همکاری‌های مشترک بیشتری داشته باشند. یکی از مسائل مهم، کمک به مردم غزه است که می‌تواند در چارچوب همکاری‌های ایران و مصر برای حل بحران فلسطین، به عنوان یک نقطه قوت مطرح شود. قنادباشی همچنین به حساسیت‌های سیاسی مصر در قبال رژیم صهیونیستی اشاره کرد و گفت: مردم مصر به شدت خواستار مقابله با رژیم صهیونیستی هستند و دولت مصر نمی‌تواند این خواسته‌ها را نادیده بگیرد. این فشار مردمی ممکن است دولت مصر را به اتخاذ مواضع جدیدی در قبال اسرائیل سوق دهد. به‌ویژه در زمینه جبهه مقاومت، ایران و مصر می‌توانند همکاری‌های بیشتری داشته باشند و از این طریق، قدرت‌های غربی و رژیم صهیونیستی را تحت فشار قرار دهند. موضوع سوریه نیز یکی از مسائل اصلی است که در مذاکرات میان ایران و مصر می‌تواند مطرح شود.
فرصتی برای همگرایی اقتصادی
حجت‌الاسلام و المسلمین ایمان محمدی، کارشناس مسائل مصر و مسئول میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد، هم در خصوص سفر مسعود پزشکیان به مصر گفت: هرچند حضور رئیس جمهور در مصر با هدف شرکت در نشست دی 8 بوده، اما همین حضور هم به‌ویژه در شرایط تحریم‌های بین‌المللی، می‌تواند فرصتی برای ایران ایجاد کند تا از این مجمع درمورد توسعه و همگرایی اقتصادی بهره‌برداری کند.
وی در ادامه به دو پرونده مهم منطقه‌ای اشاره کرد و افزود: اولاً این نشست پس از فروپاشی حکومت بشار اسد در سوریه برگزار می‌شود و این تحولات می‌تواند سایه‌ای بر نشست دی8 قاهره بیفکند. تحولات 15 ماه اخیر در منطقه به‌خصوص در لبنان و غزه نیز تأثیر زیادی روی اجلاس قاهره به همراه خواهد داشت. با توجه به اینکه مذاکرات میان حماس و رژیم صهیونیستی به سمت پیشرفت مثبت حرکت می‌کند، موضوع فلسطین هم محور رایزنی خواهد بود.
مسئول میز آفریقای اسلامی اندیشکده مرصاد تأکید کرد: در دوران ریاست‌جمهوری شهید رئیسی، ایران روابط خود را با مصر تقویت کرده است. با این حال، پروژه‌های غربی و سیاست‌های کشورهای عربی مانند امارات در مصر تأثیر زیادی بر سیاست‌های داخلی این کشور خواهد گذاشت. بنابراین نمی‌توان از مصر انتظار داشت به سرعت وارد پروژه‌های مشترک با ایران شود، اما این سفر می‌تواند فرصت مناسبی برای شروع همکاری‌های بیشتر باشد.
محمدی افزود: در نهایت، نشست دی8 می‌تواند فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی ایران با کشورهای عضو باشد. ایران و کشورهای عضو دی8 می‌توانند با همکاری در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی، به کاهش فشارهای جهانی و تقویت موقعیت خود در برابر قدرت‌های غربی کمک کنند. البته تحولات سیاسی و منطقه‌ای و چالش‌های موجود در روابط مصر با کشورهای عربی و غربی، این روند را پیچیده‌تر می‌کند، اما مصر همچنان ظرفیت نقش‌آفرینی در گسترش روابط ایران با کشورهای اسلامی را دارد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی