شفقنا آینده- یک کارشناس مسائل منطقه درباره تحولات اخیر سوریه و تاثیر آن بر تحولات خاورمیانه می گوید: تا سوریه بخواهد حکومتی با ثبات و بر حق را تجربه کند اختلافات بسیاری را تجربه خواهد کرد. زمینه تنوع گروه های فعال و نظامی در سوریه بالا است. داعش، القاعده، طالبان، تحریر شام، پ ک ک و… در سوریه فعال هستند و هر کدام ادعا دارند؛ این گروه ها از قدرت سهم می خواهند و می خواهند نقشی ایفا کنند. سوریه آبستن حوادث زیادی است.

وی همچنین افزود: حرکت ترامپ برای خاورمیانه بعد از حضور در کاخ سفید متوجه ایران است، موقعیت سختی است. بحث تحریم ها و فشار ها و امکانات همسایگان و نامردی ها و خیانت ها و… مطرح است. ما نمی توانیم به روسیه، به ترک ها و دیگر همسایگان اعتماد کنیم. ما در این شرایط به وحدت ملی نیاز داریم. اگر سوریه وحدت ملی داشت و دولت و ملت در کنار هم بودند امکان نداشت بشار اسد سقوط کند.

متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا آینده با دکتر میرقاسم مومنی را بخوانید:

_ با توجه به تحولات سوریه چه پیش بینی از آینده این کشور دارید؟ چقدر به آینده سوریه خوش‌بین هستید؟

نفوذ قدرت های مالی، سازندگان تسلیحات و کارتل های نفتی

اگر در مورد سوریه واقع بین باشیم، مشخص است که تمام آنچه رخ داده بعد از 7 اکتبر بود. تضعیف گروه های مقاومت، و تضعیف ارتش ملی سوریه و فشار هایی که به ارتش وارد کردند در کنار کار های اطلاعاتی و روانی انجام شده این نتیجه را محقق کرد و دولت بشار اسد سقوط کرد. اگر نگاهی دقیقتر داشته باشیم توافقی منطقه ای و بین المللی در جریان بود تا گروه های مقاومت و حامیانشان از صحنه سیاسی شامات و خاورمیانه جمع شوند زیرا پروژه های سیاسی که اروپا و آمریکا به دنبال آن بودند با فعالیت این گروه ها قابل اجرا نبود. جنگ اوکراین نقطه عطفی در تحولات جهانی بود. حمله روسیه به اوکراین بسیاری از معادلات را به هم زد و معادلات جدیدی به صحنه بین المللی آورد. از طرفی ما شاهد آمدن آقای ترامپ بودیم. در اوج ناباوری سیاست مداران نسبت به بازگشت مجدد ترامپ به قدرت، او وارد کاخ سفید شد و با رای بالایی توانست رییس جمهور آمریکا شود. این وضعیت نشان دهنده نفوذ قدرت های مالی است، سازندگان تسلیحات و کارتل های نفتی به این نتیجه رسیدند که در شرایط فعلی جهان کسی مثل ترامپ می تواند منافع آن ها را حفظ کند.

گروه های معارض و هیات تحریر شام بدون حمایت اسرائیل موفق به پیش روی نمی شدند

در مورد التهابات دو نظر وجود دارد؛ به عقیده من کنار رفتن جو بایدن و بر سر کار آمدن خانم هریس به این معنی بود که حزب دموکرت قرار است رییس جمهور را راهبری و هدایت کند اما آمدن ترامپ به این معنی است که ترامپ و تیم او شخصا آمریکا را هدایت خواهند کرد. قدرت نفوذ ترامپ در کلام اش بیش از حد انتظار بود. حرف های او در کمپین های تبلیغاتی اش شروع اقدامات سیاسی بسیاری بود. حضور مجدد ترامپ در قدرت پشت گرمی برای اسرائیل بود تا حتی قبل از حضور ترامپ در کاخ سفید مسائل خاورمیانه را آنطور که تصمیم گرفته به اتمام برساند و حتی کار را برای زمانی که ترامپ در قدرت خواهد بود آسان تر کند. امروز حزب الله لبنان آتش بس کرده است. حماس و جهاد اسلامی نیز در شرایط مهیا کردن مذاکرات هستند. سوریه که یکی از مهمترین پایگاه منطقه ای گروه های مقاومت بود در عرض 12 روز سقوط کرد، براساس بسیاری از گفته ها این اتفاق غیر قابل باور بود. بشار اسد سقوط کرد چون نتوانست ساختار قدرت اش را براساس اتحاد ملی و مذاکره با گروه های معارض و براساس خواست عمومی مردم بچیند و تنها با تکیه بر قدرت نظامی و حمایت های خارجی پیش می رفت؛ این نقطه ضعف بشار اسد بود و منجر به سقوط او شد. در مورد تحولات منطقه ای بعد از سوریه بحث یمن مطرح می شود و سپس موضوع عراق پیش کشیده خواهد شد. می خواهند تا زمانی که ترامپ به کاخ سفید بیاید این مسائل بنا بر سلیقه اسرائیل و آمریکا حل شود تا سیاست های بلندمدت شان را بتوانند اجرا کنند. چرا ترکیه علی رغم مواضع ضد اسرائیلی اش در بسیاری از مقاطع با اسرائیل سیاست های مشترکی داشت؟ گروه های معارض و هیات تحریر شام بدون حمایت اسرائیل موفق به پیش روی نمی شدند. اسرائیل تجمع نیروهای اسد را بمباران و تضعیف می کرد و این گروه به دنبال اش وارد شهر ها می شدند.

_ چرا اسرائیل امروز هم به بمباران ادامه می دهد؟ هدف چیست؟

این سیاست ملی اسرائیل است. اسرائیل فرصتی به دست آورده تا بزرگترین دشمن خود را که 70 سال سابقه دشمنی با اسرائیل را دارد تضعیف و ناتوان کند. سوریه دولت مرکزی ندارد و ساختار رسمی قدرت ایجاد نشده است. گروه هایی که امروز سوریه را در اختیار گرفته اند مشروعیت جهانی ندارند. اسرائیل فرصتی به دست آورده تا تمام زیر سخت های اطلاعاتی و نظامی و صنعتی سوریه را نابود کند. حتی کشتی های جنگی سوریه را در دریا منفجر کردند تا اگر دولتی ضد اسرائیل به قدرت رسید سوریه کشوری تضعیف شده باشد. دوما می خواهند امکان قاچاق به سمت گروه های مقاومت از بین برود.

نتانیاهو سعی دارد با در اختیار گرفتن تصرفات سرزمینی بیشتر برای مذاکرات آتی آماده تر باشد

نتانیاهو سعی دارد با در اختیار گرفتن تصرفات سرزمینی بیشتر برای مذاکرات آتی آماده تر باشد و بهتر بازی کند. آن ها کاری می کنند که سوریه مسیری برای ارسال تجهیزات نظامی و کمک به حزب الله نداشته باشد. آن ها می خواهند با این کار برگ برنده ای در دست داشته باشند زیرا برای هر متر خاکی که آزاد می کنند امتیازی از دولت سوریه خواهند گرفت. از طرفی با از بین بردن زیر ساخت های نظامی و صنعتی سوریه این کشور وارد رکود صنعتی می شود و نیاز به پول و حمایت دارد اینجاست که صهیونیست ها و آمریکایی ها وارد معرکه می شوند تا سوریه را بسازند و تحت نفوذ خود بگیرند.

_ دولت مرکزی سوریه به چه سمت و سویی خواهد رفت؟ آیا هیات تحریر شام می تواند دولت ایجاد کند و آن ها به سمت انتخابات یا ساخت نهادهای دموکراسی خواهند رفت؟

فکر نمی کنم گروه هایی که در سوریه بر سر کار آمده اند دموکراسی واقعی را اجرا کنند

کم کم تسویه حساب های شخصی و سیاسی شروع خواهد شد

من فکر نمی کنم گروه هایی که در سوریه بر سر کار آمده اند آنجا دموکراسی واقعی را اجرا کنند، این امکان وجود ندارد. پیش بینی من این است که آن ها که براساس توصیه های سیاسی و امنیتی ترک ها و اسرائیلی ها آمده اند، برخلاف طالبان و داعش عمل خواهند کرد. از ابتدا با پیش کشیدن موضوعات جنجالی و اجبار… مردم را نمی ترسانند تا قدرت را حفظ کنند. آن ها سعی می کنند با ژست دموکراسی خواهی و با صحبت هایی خوب مردم و مخالفین را دور هم جمع کنند و حکومتی از دل این وضعیت بیرون بیاید که آن ها می خواستند. کم کم تسویه حساب های شخصی و سیاسی شروع خواهد شد. مواردی که خودشان می خواهند اعمال می شود و پروسه ای چندین ساله طی خواهد شد. این گروه ها علی رغم اینکه برای سرنگونی بشار اسد با هم متحد شدند با هم اختلاف دارند. کرد ها با ترکیه اختلاف دارد، گروه های القاعده و داعشی ها در سوریه پایگاه دارند و با هم کنار نخواهند آمد. سخت است که آن ها بتوانند در یک واحد به نتیجه برسند. به نظر من بعد از تثبیت قدرت اختلافات شروع خواهد شد و به حذف هم اقدام خواهند کرد. به نظر می رسد از درون این بلبشو قدرتی حاکم خواهد شد که ممکن است همان قدرتی باشد که سختگیری های بیشتری برای مردم دارد.

_ به عقیده شما نوع حکمرانی در سوریه شبیه به ساختار حاکمیت در کدم کشور منطقه خواهد بود؟

گروه های حاکم در سوریه به دنبال حکومت اسلامی هستند که شباهت هایی با ترکیه دارد

به عقیده من گروه های حاکم در سوریه به دنبال حکومت اسلامی هستند که شباهت هایی با ترکیه دارد؛ اردوغان اسلام گرا است. سوریه شبیه به عراق یا لیبی نخواهد شد در عراق 75 درصد شیعه داشتیم و بیست درصد سنی ساکن بودند. ولی در سوریه 3 میلیون شیعه داریم و 19 میلیون سنی هستند. اکثریت در سوریه با سنی ها است، قدرت در 50 تا 60 سال گذشته در اختیار سنی ها نبوده است و امروز مساله تسویه حساب ها مطرح است. سوریه با میانداری ترکیه از نزاع ها دور خواهد شد تا پروزه های اقتصادی این منطقه پیگیری شود. خطوط لوله نفت و گاز و ترانزیت سوریه برای اروپاییان مهم است.

در مورد افغانستان آمریکا طالبان را به سمت قدرت هدایت کرد تا این گروه از بیابان ها و کوه های افغانستان به سمت شهر ها بیاید و چون حکومت داری بلد نیستند اختلافات نمایان شود ضمن اینکه هدف آلوده شدن این گروه به امور تجملاتی بود، هدف از درون فروپاشی است. طالبان نمی تواند در افغانستان ادامه پیدا کند.

_ به عقیده شما مدل حکمرانی در سوریه نیز پس از چندین سال تغییر خواهد کرد؟ آیا حاکمیتی با ثبات برای کشورهای منطقه از جمله افغانستان، سوریه، لیبی و عراق قابل تصور نیست؟

تا سوریه بخواهد حکومتی با ثبات به دست آورد اختلافات بسیاری را تجربه خواهد کرد

سوریه آبستن حوادث زیادی است تمام این مسائل مربوط به تضعیف قدرت مرکزی در سوریه است

غرب سوریه ای می خواهد که مساله فلسطین برایش مهم نباشد

تا سوریه بخواهد حکومتی با ثبات و بر حق را تجربه کند اختلافات بسیاری را تجربه خواهد کرد. زمینه تنوع گروه های فعال و نظامی در سوریه بالا است. داعش، القاعده، طالبان، تحریر شام، پ ک ک و… در سوریه فعال هستند و هر کدام ادعا دارند؛ این گروه ها از قدرت سهم می خواهند و می خواهند نقشی ایفا کنند. سوریه آبستن حوادث زیادی است، تمام این مسائل مربوط به تضعیف قدرت مرکزی در سوریه است. آقای ترامپ می خواهد با حمایت اسرائیل مدعی نجات خاورمیانه باشد! هدف این است که از این آشوب ها گروهی به عنوان دولت آشتی ملی به میدان بیاید و حکومتی لاییک و غیر اسلامی در سوریه ایجاد شود و این قدرت مبنای تعامل سوریه آینده با دنیا باشد اما تا محقق شدن این هدف اتفاقات تلخ بسیاری در سوریه رخ خواهد داد. زیرا این طرح سوریه را بدون انگیزه های دینی و مذهبی و اسلامی می خواهد و نمی خواهد گرایشات مقاومت از جمله حماس و حزب الله در سوریه رشد کند. غرب سوریه ای می خواهد که مساله فلسطین برایش مهم نباشد. مساله صلح دائمی با اسرائیل است تا اسرائیل بتواند مرزهایش با سوریه را تحکیم ببخشد و امنیت اسرائیل حفظ شود. مذاکرات آینده سوریه از جمله مهمترین موضوعاتی است که شاید در سال اول انجام شود تا مسائل امنیتی اسرائیل با سوریه حل شود.

_ آیا مسلمانان سوریه به این وضعیت رضایت خواهند داد؟

مگر امروز آن ها در سوریه نیستند؟ امروز گروه هایی که در لبنان، فلسطین یا سوریه هستند تحت فشار جنگ قرار دارند و صلح را بر هر چیزی ترجیح می دهند. چنان ظلمی به فلسطینیان شده و اسرائیل آن ها را به مرگ گرفته تا به تب راضی شوند. امروز بحث در این مناطق داشتن صلح برای زندگی است. گروه های مقاومت برای فعالیت به بودجه و حمایت نیاز دارند. قبلا اعراب از فلسطین حمایت می کردند ولی امروز کشور های عربی در مسیر صلح با اسرائیل هستند. مصر، اردن، عربستان، امارات و قطر و عمان همگی در مسیر صلح با اسرائیل قرار گرفته اند، کدام کشور عربی باید از فلسطین و مقاومت حمایت کند؟ فعالیت گروه های مقاومت فلسطینی به اسلحه، بودجه و حمایت سیاسی نیاز دارد چطور باید این ها را تهیه کرد؟ امروز در هر بسیاری از نقاط خاورمیانه که گروه های مقاومت شروع به فعالیت کنند دستگیر یا سرکوب خواهند شد.

تحولات سوریه بر ساختار گروه های مقاومت عراق نیز تاثیر گذار است

بزرگترین حامی و مسیر حمایت گروه های مقاومت منطقه سوریه بود که از دسترس خارج شده است و در بلند مدت بر فعالیت گروه های مقاومت تاثیر گذار خواهد بود. مقتدی صدر لیدر یک گروه شیعی قدرتمند در عراق است. مقاله او در مورد سوریه را بخوانید تا ببینید اخیرا چه گفته است. آن ها سعی می کنند خود را به شکل دشمن به دولت جدید سوریه معرفی نکنند تا سرکوب نشوند و با آن ها مبارزه نشود و اجازه فعالیت داشته باشند. تحولات سوریه در ساختار گروه های مقاومت عراق نیز تاثیر گذار است. این وضعیت دومینو وار بر منطقه تاثیر می گذارد. بعد از سقوط رژیم اسد بعضی عکس صدام را در دست داشتند این رفتار ها پیام دارد، این وضعیت می تواند آتشی شعله ور کند و تنش ایجاد کند و حتی منجر به دخالت آمریکایی ها شود ولی به نظر می رسد با سقوط هر قدرتی در منطقه جایگزین آن هم سو با سیاست های آمریکا و اسرائیل خواهد بود البته اینکه چه اندازه موفق شوند محل سوال است.

_ در این میان این سوال نیز مطرح است که چرا روسیه به راحتی سوریه را رها کرد؟

سوریه تا زمانی برای روسیه مهم است که تامین کننده منافع روسیه باشد

باید بپذیریم که پوتین تضعیف شده است

سوریه تا زمانی برای روسیه مهم است که تامین کننده منافع روسیه باشد. برخی از ما هم فکر می کنیم روس ها تا آخر با ما هستند ولی این طور نیست روسیه چهارچوبی دارد و دکترین امنیت ملی برای خود نوشته که هر کسی و هر کشوری تا زمانی و در حدی که به منابع روسیه اهمیت می دهد و تامین کننده منافع ملی روسیه است می تواند دوست خوبی برای روس ها باشد. امروز توافق روسیه و اوکراین مطرح است که ترامپ زمینه ساز آن خواهد بود. در حقیقت پوتین با پیشنهاد خوبی روبرو شده است. آنچه اتفاق افتاده محرمانه است و شاید سال ها بعد معلوم شود که پوتین چه معامله ای با آمریکا کرد، اما باید بپذیریم که پوتین تضعیف شده است. روسیه توان مقاومت در اوکراین را از دست داده است بحث سه سال جنگ است جنگی که قرار بود پوتین یک ماهه آن را به خاتمه برساند ولی چهل ماه طول کشیده است.

در روابط بین الملل هیچ دوست و دشمن همیشگی وجود ندارد

سیاست ها بر اساس منافع تغییر می کند

اگر پایش بیفتد روس ها ایران را هم معامله می کنند

در روابط بین الملل هیچ دوست و دشمن همیشگی وجود ندارد. ما 8 سال با عراق جنگیدیم و مرگ بر صدام گفتیم و این همه شهید دادیم عراق، بزرگترین دشمن ما بود ولی امروز عراق بهترین دوست ما است درحالیکه با بسیاری از کشور ها دوست بودیم اما امروز دشمنیم. سیاست ها بر اساس منافع تغییر می کند زمانی منافع ما در این بود که با عراق بجنگیم و آن جا خون بدهیم و هزینه بدهیم تا از کشورمان دفاع کنیم امروز دفاع این است که آن جا بجنگیم و شهید بدهیم و از مردم خودمان دفاع کنیم، سیاست این است. پوتین و روسیه هم همین روش را در پیش گرفتند، زمانی نیاز داشتند از بشار اسد حمایت کنند و امتیازاتی می گرفتند ولی متوجه شدند اوکراین برایشان مهمتر است. کشور های حاشیه خلیج فارس با اسرائیل دشمن بودند اعراب با اسرائیل جنگیده اند اما امروز روابطشان با هم خوب شده است، این وضعیت نشان می دهد سیاست متغیر است، دوستان امروز به دشمنن فردا تبدیل می شوند و برعکس و اشتباه این است که کشوری چون روسیه را که امروز گرفتار مشکلات خاص خود است به عنون دوستی که قرار است به ما کمک کند شناسایی کنیم! روسیه تا گردن در باتلاق مشکلات اوکراین فرو رفته است. اگر پایش بیفتد روس ها ایران را هم معامله می کنند.

روسیه امروز در موضع ضعف قرار دارد نه قدرت

جنگ اوکراین روس ها را وادار کرد از حمایت بشار اسد دست بردارند و سوریه را رها کنند

اشتباه است که روی روسیه حساب کنیم و فکر کنیم روس ها در دقایق حساس به کمک ما خواهند آمد، این امکان ندارد و روس ها وقتی ما مشکل داشته باشیم از خود مایه نخواهند گذاشت. امروز مساله اوکراین برای روس ها حیثیتی شده و اعتبار روسیه بر سر اوکراین از دست می رود. روسیه در حال تضعیف است و قدرت جهانی و منطقه ای اش در حال ضعیف شدن است از این رو روسیه برای حفظ خود و برای خاتمه دادن به این جنگ و برای رسیدن به توافق با غرب هر امتیازی که بخواهند به آن ها خواهد داد. روسیه امروز در موضع ضعف قرار دارد نه قدرت، اگر جنگ اوکراین نبود حتی یک درصد امکان نداشت روسیه اجازه بدهد بشار اسد از قدرت کنار برود. جنگ اوکراین روس ها را وادار کرد از حمایت بشار اسد دست بردارند و سوریه را رها کنند. امروز باید به عراق و تحولات یمن چشم دوخت و اتفاقات این مناطق را رصد کرد هنوز ترامپ بر سر کار نیامده ولی زمینه را آماده می کنند و اسرائیل برای استقبال از او تدارک دیده است.

حرکت ترامپ برای خاورمیانه بعد از حضور در کاخ سفید متوجه ایران است

موقعیت سختی در انتظار ما است؛ بحث تحریم ها و فشار ها و امکانات همسایگان و نامردی ها و خیانت ها و… مطرح است

ما نمی توانیم به روسیه، به ترک ها و دیگر همسایگان اعتماد کنیم

ما در این شرایط به وحدت ملی نیاز داریم

حرکت ترامپ برای خاورمیانه بعد از حضور در کاخ سفید متوجه ایران است، موقعیت سختی است بحث تحریم ها و فشار ها و امکانات همسایگان و نامردی ها و خیانت ها و… مطرح است. ما نمی توانیم به روسیه، به ترک ها و دیگر همسایگان اعتماد کنیم، ما در این شرایط به وحدت ملی نیاز داریم. اگر سوریه وحدت ملی داشت و دولت و ملت در کنار هم بودند امکان نداشت بشار اسد سقوط کند. ارتش برای دفاع پیش نیامد زیرا انگیزه ای برای حفظ اسد وجود نداشت. ایران 8 سال با بسیجی هایش در برابر ارتش قدرتمند عراق ایستاد و کنار ننشست چون ما انگیزه دفاع داشتیم ولی در سوریه مشروعیت و مقبولیت دولت از دست رفته بود. ارتش نیز از خود مردم است و همین مردم در کنار هم زندگی می کنند و تحت تاثیر جامعه قرار دارند. حاکمیتی که مشروعیت و مقبولیت مردمی نداشته باشد وضعیت دفاع ارتش و مردم را از دست می دهد.

باید این وضعیت را در نظر داشته باشیم زیرا توطئه ها به سمت ما نشانه رفته اند. باید بدون در نظر گرفتن اختلافات سیاسی و عقیدتی اتحاد ملی را در نظر داشته باشیم تا بتوانیم در زمان مناسب دفاع کنیم، خدا می داند چه نقشه های خطرناکی برای ما کشیده اند.