شفقنا- مدیر عامل شرکت آب منطقه ای قم گفت: حفر چاه های غیرمجاز و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، جلوگیری از روان آب ها به سمت قم و عدم تخصیص حق آبه های استان و سوءمدیریت باعث بحرانی تر شدن وضعیت سد ۱۵ خرداد و درنتیجه خشک شدن آن شده است.

محمد احمدی جبلی در گفت وگو با شفقنا به وضعیت سد ۱۵ خرداد قم اشاره کرد و اظهار داشت: مسائل و مشکلات سد 15 خرداد، نوپدید نیست بلکه ریشه آن به اواسط دهه 70 و ساخت دو سد در مسیر روان آب رودخانه های قم باز می گردد. البته ما طی دو تا سه سال اخیر اخطارهایی را درخصوص این سد داده بودیم.

وی تصریح کرد: یکی از سدها، «سد الغدیر» هست که روی رودخانه قره چای در شهرستان ساوه زده شده و دیگری «سد ۱۵ خرداد» در شهرستان دلیجان است که در مسیر رودخانه قمررود زده شد. ما تقریبا روان آبهایی که داشتیم حدود 400 میلیون مترمکعب آب وارد استان قم می کردند و این تا حد زیادی آبخوان های قم را تغذیه می کرد به گونه ای که ما در بعضی از نقاط استان، چاه های آرتزین داشتیم به این معنا که با حفر یک متر زمین آب به طور خودجوش از زمین بالا می زد. ولی الان مجبور هستیم تا 200،  270، متر چاه حفر کنیم تا به آب حداقلی برسیم یعنی تاثیر این دو سد بر آبخوان های قم انقدر وخیم و شدید بوده است.

وی ابراز داشت: حوضه آبریز سد 15 خرداد تقریبا از بالادست گلپایگان شروع می شود و در مسیر، بعضی از شهرستان های استان مرکزی همچون محلات را پشت سر می گذارد و سپس وارد حوزه استان قم شده و در نهایت به دریاچه نمک منتهی می شود. در این مسیر استان های اصفهان و مرکزی، شهرستان گلپایگان و محلات و نیم ور برداشت آب داشتند.

جبلی تصریح کرد: در استان قم نیز حق آب برانی که بودند برداشت هایشان را انجام می دادند و به غیر از برداشت آبی که برای کشاورزی انجام می شد آبخوان ها و سفره آب زیرزمینی هم تغذیه می شدند. متاسفانه بعد از احداث این سد، یک سری تعرضاتی که در بالادست سد خصوصا در استان مرکزی اتفاق می افتد و بندها و سدهای متعددی که بالادست این سد ۱۵ خرداد زده می شود ورودی سد ۱۵ خرداد را کاهش می دهد.

وی اضافه کرد: همچنین تصرفاتی که از سال 1375 به تدریج در رودخانه ها اتفاق افتاد و انهاری که کشاورزان حفر و از آن برداشت می کنند باعث شد ورودی سد ۱۵ خرداد به حداقل برسد.

وی ادامه داد:  بعد از احداث سد ۱۵ خرداد کم کم به زدن سدها و بندهای مختلف اقدام می کنند و متاسفانه روان آبهایی که سد را تغذیه می کردند کاهش می یابد‌. این سد، کاربری کشاورزی و هم آب شرب داشته و در اصل آن زمان، سد را برای جبران کمبود آب شرب استان قم زدند و هنوز انتقال آب از سرشاخه های دز به قم مطرح نبود.

وی افزود: به طور میانگین، حجم ذخیره سد 15 خرداد در بلند مدت 200 میلیون مترمکعب است و به طور متوسط در سال های مختلف بسته به بارندگی ها و جریان آبی که به سمت سد وجود داشته و روان آب هایی که به سمت سد می آمده بخشی از این حجم سد آب گیری می شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم بیان داشت: این سد به طور میانگین در بلند مدت حدود 53 تا 55 میلیون مترمکعب آب داشته و گاهی تا 100، 150 میلیون متر مکعب نیز می رسیده است.

وی عنوان داشت: در سال های اخیر، خشکسالی و بارش های کم و نیز روان آب هایی که باید به سمت سمت حوضه قمرود رهاسازی می شده  باعث شده ورودی سد 15 خرداد به حداقل برسد.

وی گفت: در حال حاضر سد ۱۵ خرداد کلا 23 میلیون مترمکعب آب دارد که این میزان از مجموع 200 میلیون مترمکعب ظرفیت سد است. حدود ۱۵ میلیون مترمکعب هم حجم مرده سد است که ارزش شرب ندارد و تنها حدود هشت میلیون متر مکعب آب داخل سد برای شرب استفاده می شود.

وی اضافه کرد: این هشت میلیون مترمکعب مطمئنا به تابستان سال آینده شاید نرسد و ما سد را برای شرب کلا از دست خواهیم داد. ورودی سطح آب سد الان حدود صد لیتر در ثانیه است در حالی که میزان آبی که ما برای شرب برداشت می کنیم دویست لیتر در ثانیه است.

وی افزود: در حال حاضر که هوا خنک است حدود 60 لیتر در ثانیه آب سد تبخیر می شود و حدود 270 لیتر در ثانیه آب از سد برداشت می شود.

وی اظهار کرد: درحال حاضر بیلان 170- لیتر در ثانیه داریم یعنی میزان برداشت آب از ورودی سد خیلی بیشتر است و اگر به همین ترتیب ادامه یابد فصول گرم سال آینده شدت تبخیر افزایش پیدا خواهد کرد و ما برداشت آب برای شرب از سد ۱۵ خرداد نخواهیم داشت‌.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به حقابه های استان قم اشاره وعنوان کرد: استان قم حق آبه هایی را از حوضه قمرود که از بالادست گلپایگان شروع و به سمت پایین می آمده داشت که دیگر آن را نمی دهند و ما پیگیر آن هستیم.

احمدی جبلی به پیگیری های این شرکت برای اخذ حقابه های استان در سطح وزارت نیرو و مدیریت منابع آب کشور اشاره کرد و افزود: مجموعه کشاورزی استان هم موضوع را به عنوان یک مطالبه استانی پیگیر است اما آنچه مهم است اینکه ابتدا باید میزان تخصیص سد پانزده خرداد مشخص شود که در حال پیگیری هستیم.

وی ادامه داد: درست است که الان بارش ها کم شده و روان آب ها به حداقل رسیده اما مطالبه ما باید مشخص باشد و الان به اندازه همان مقداری که بارش داریم سهم استان قم را می خواهیم و چیزی بیش از این نمی خواهیم و زمانی که بارش ها زیاد می شود به همان اندازه روان آبی که در رودخانه در جریان هست سهم استان را می خواهیم.

وی خاطرنشان کرد: از سال 1365 تا سال 1395، تعداد چاه هایی که در استان قم حفر شدند هشت برابر شده است. از سوی دیگر، با احداث  دو سد 15 خرداد و الغدیر باعث شد ورود روان آب به داخل استان کاهش پیدا کند. خشکسالی و آبخوان های ما که دچار فقر آبی می شوند نگرانی هایی را ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: سوء مدیریت سبب شد تا از 800 حلقه چاه که در سال 1365 در استان قم داشتیم به 8800 حلقه چاه برسیم که البته برخی از این چاه ها به دلیل برداشت های بیش از حدی که از سفره آب زیرزمینی داشتند خشک شدند. نزدیک دو هزار حلقه از این چاه های غیر مجاز هم خود به خود خشک می شوند زیرا دیگر آبی وجود ندارد که برداشت شود.

وی افزود: سال گذشته 2500 حلقه چاه غیر مجاز داشتیم که تقریبا با 500 تا 600 حلقه از این چاه های غیرمجاز مقابله کردیم و تعداد زیادی از این ها پر شدند و برخی هم پلمپ شدند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم گفت: ما درصدد هستیم چاه های غیرمجاز را به حداقل برسانیم اما کنار این ها یک اتفاق دیگر هم افتاده و آن این که تعدادی چاه های مجاز هم داریم که عمدتا در بخش کشاورزی است و پروانه صادر می کنیم و حجم مشخصی اجازه داده می شود که برداشت کنند اما برخی از کشاورزان برداشت بی رویه از منابع آبی دارند که این لطمه اش بیشتر از چاه های غیرمجاز است. تقریبا می شود گفت در سال آبی گذشته حدود 150 میلیون مترمکعب آب اضافه برداشت کردند که خود این لطمه زیادی به منابع آب زیرزمینی و آبخوان ها زده است و شدت بحران در منابع آب زیرزمینی را افزایش می دهد به طوری که در عرض 20 سال گذشته به طور میانگین سالانه 86 سانتی متر سطح آب زیر زمین پایین رفته و در سال های اخیر تقریبا به 1.5 متر رسیده است. هشتاد و شش سانت میانگین بیست ساله بود ولی یک و نیم متر برای سال های اخیر است خصوصا در دشت ساوه  این اتفاقی که افتاده باعث شده که ما به سمت فرونشست زمین برویم و مشکلات بحرانی تر شود و باید برای آن کاری کرد.