بازار گروه، آب و انرژی: چند سالی است در ایران عزیز ما که سرشار از منابع طبیعی نفت و گاز است، ناقوس بد صدای کمبود انرژی به صدا در آمده، در اوایل این دوران، دولت ها سعی در پنهان سازی و مخفی کردن و حتی دستکاری در آمارها داشتند و با تحمیل دستورات مختلف سعی در رفع دستوری ناترازی های پیش آمده می نمودند بدون آنکه به دو نکته مهم توجه داشته باشند .
اول: پیش آمد های زیست محیطی: این تصمیمات در خصوص موضوع اول، شاید بتوان با اطمینان گفت که به دلیل اهمیت بالا و ترس از ایجاد نارضایتی عمومی و همچنین نامحسوس بودن تغییرات کوتاه‌مدت برای رفع ناترازی، دولت‌ها تمایل چندانی به پرداختن به این مسئله نشان نمی‌دهند. یکی از وظایف اصلی حاکمیت، تأمین امنیت است، و از آنجا که عدم تأمین انرژی پایدار می‌تواند موجب نارضایتی عمومی شود، حاکمیت از ایجاد چنین چالش‌هایی پرهیز می‌کند. به عنوان مثال، تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی به عنوان راهکاری کوتاه‌مدت برای رفع ناترازی مطرح شد، اما در بلندمدت به بحرانی در موضوع محیط زیست تبدیل گردید. یا تبدیل سوخت نیروگاه ها از گاز به مازوت یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم زیست محیطی بود که اثرات آن در آلودگی هوا بخصوص در شهرهای صنعتی به خوبی قابل ملاحظه بود و تا جائی این مساله ادامه پیدا کرد که حتی در ماه های گرم سال که پدیده وارونگی هوا نیز وجود نداشت شاهد آلودگی در شهر های بزرگ بودیم که از اثرات مستقیم آن تعطیل شدن شهر ها بود فارغ از اینکه در دراز مدت چه اثرات مرگباری را می تواند به ارمغان بیاورد .

دوم : شناسائی دلایل نا ترازی ها: مهمترین بخش در این فرآیند درک درست از دلایل ناترازی های پیش آمده می باشد .

در این روزها پیکان توجهات به سمت ترک فعل افراد و دستگاه ها و دولتهای قبل است، از عدم سرمایه گذاری در بخش انرژی، عدم به روزآوری، عدم امکان استفاده از سرمایه گذار خارجی و هزاران عدم موجه و غیر موجه دیگر اما در گام دوم که شناسائی دلایل ناترازی ها است باید به دو موضوع اساسی اشاره کنیم :

الف – ناترازی در تولید

در باب ناترازی در تولید دلایل زیادی وجود دارد شاید مهمترین آن تکیه بر داشتن برق هسته ای بود ، رویای نیمه کاره ای که حدود نیم قرن است ایران را درگیر خود کرده و هنوز هیچ نفعی از آن عاید و واصل نشده . همین غفلت ما را از توسعه و سرمایه گذاری در بخش های دیگر مثل مزارع تولید برق بادی ، ژئوترمال ، بیو مس یا حتی نیروگاه های کوچک مقیاس جهت تولید انرژی برق .

در دیگر حوزه های انرژی مانند بنزین نیز وضعیت به همین منوال است، اینکه خودروهای تولید ایران از مصرف سوخت بسیار بالائی برخوردار هستند، عدم توجه کافی به توسعه خودروهای کم مصرف، خودروی های دیزل و همچنین خودرو های هایبرید و برقی، یا در حوزه مصرف گاز طبیعی باید گفت که اگر چه ایران جزو ۵ کشور دارای ذخایر گاز طبیعی در دنیا است اما عدم سرمایه گذاری لازم در جهت توسعه میادین نفت و گاز و همچنین عدم توسعه شبکه زیر ساخت انتقال گاز یکی از مهمترین چالش ها در ایجاد ناترازی می باشد .

در باب ناترازی تولید حرف و حدیث های فراوانی به گوش می رسد و تحلیل های مختلف و دلایل بسیار متنوع که شاید مهمترین آن به تحریم های ظالمانه بر علیه کشور عزیزمان بر میگردد.
اما به راستی سهم تحریم و توسعه نیافتگی و در نهایت ایجاد ناترازی در وضعیت موجود کشور چقدر است؟

ب - ناترازی در مصرف

اولین موضوع در ناترازی مصرف انرژی در ایران در کمبود برق و گاز و بنزین خودنمائی میکند شاید بد نباشد یک مقایسه آماری بین چند واقیعت را داشته باشیم تا بتوانیم به جمع بندی برسیم.

مصرف گاز

میانگین دمای هوا در پائیز در ایران بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد متغیر است و این به دلیل تفاوت جغرافیای می باشد اما در اروپا این عدد بین ۵ تا ۱۵ درجه متغیر است و در زمستان دمای ایران بین صفر تا ده درجه بالای صفر اما در اروپا این میانگین بین منفی پنج تا مثبت پنج درجه متغیر میباشد ، لازم به ذکر است این دمای میانگین است و حتما در برخی نقاط سردسیر یا گرمسیر میتواند متفاوت باشد ، اما نکته مهم تر این است که پراکندگی جمعیت در ایران بیشتر در نواحی معتدل و گرمسیر است لذا در فصول سرد ایران تعداد کمتری از ساکنین کشور در مواجه با هوای سرد خواهند بود نکته بسیار جالب تر این است که جمعیت ایران حدود ۹۱ میلیون نفر و جمعیت قاره سبز حدود ۷۴۵ میلیون نفر میباشد یعنی چیزی در حدود بیش از هشت برابر ایران .

از نمودار فوق نیک در می یابیم که مصرف سرانه گاز در ایران نسبت به اروپا در فصول سرد سال و به ازاء هر درجه کاهش دما ، دو برابر میباشد . این بدین معنی است که با وجود گرمای نسبی هوا ما مصرف گاز بیشتری داریم.
دو برابر شدن مصرف گاز یعنی ایجاد ناترازی در مصرف . البته با این فرض که بیشتر جمعیت ایران در نواحی معتدل تر زندگی می کنند.

مصرف بنزین و حمل و نقل

بر اساس آخرین آمارها تعداد خودروهای فعال در ایران چیزی نزدیک به ۲۱ میلیون دستگاه و در اتحادیه اروپا این عدد به مرز ۲۴۸ میلیون خودرو نزدیک میشود به عبارتی در ایران به ازاء هر ۴.۵ نفر یک خودرو و در اتحادیه اروپا به میزان هر سه نفر یک خودرو وجود دارد .

جاده های ایران حدود ۲۹۱ هزار کیلومتر میباشد در حالیکه در اتحادیه اروپا این رقم به حدود ۵ میلیون کیلومتر میرسد . که در این حالت میزان پیمایش خودرو ها در ایران حدود ۲۰ هزار کیلومتر در سال است و در اتحادیه اروپا حدود ۱۵ هزار کیلومتر .
و اما شبکه حمل و نقل ریلی نیز تفاوتهای ماهوی زیادی در خود جای داده به عنوان مثال

طول شبکه:

ایران: تا پایان سال ۱۴۰۱، طول شبکه راه‌آهن ایران حدود ۱۵٬۰۳۷ کیلومتر بوده است.

اتحادیه اروپا: طول کل شبکه راه‌آهن در کشورهای عضو اتحادیه اروپا حدود ۲۱۵٬۰۰۰ کیلومتر است.

تراکم شبکه:

- ایران: با مساحتی حدود ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع، تراکم شبکه راه‌آهن ایران تقریباً ۹٫۱ کیلومتر به ازای هر ۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع است.

- اتحادیه اروپا: با مساحتی حدود ۴٬۲۳۳٬۲۵۵ کیلومتر مربع، تراکم شبکه راه‌آهن اتحادیه اروپا تقریباً ۵۰٫۸ کیلومتر به ازای هر ۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع است.

همانطور که از نمودار فوق در میابیم مصرف بنزین در ایران دو و نیم برابر اتحادیه اروپا است . دلیل این مساله در چند موضوع نهفته است .

اول مصرف سوخت بالای خودروهای تولید، کیفیت سوخت داخل و عدم استفاده از خودروهای هیبرید

دوم عدم توسعه شبکه حمل و نقل ریلی و در دسترس نبودن آن در تمام شهرها و مقاصد و همچنین کیفیت نازل قطارهای بین شهری

میزان مصرف انرژی الکتریکی

در ایران از انرژی برق در بخش خانگی صرفا برای مصارف عمومی از قبلی روشنائی و لوازم برقی متعارف استفاده میکینم اما در اروپا عمده مصرف برق خانگی برای استفاده در سیستم های گرمایش اعم از هوا و آب و پخت و پز استفاده میشود که جزو لوازم پر مصرف برقی هستند

مصرف برق خانگی:

در ادامه به مقایسه مصرف برق خانگی و صنعتی بین ایران و اروپا می پردارزیم:

ایران: بخش خانگی حدود ۳۱.۶% از کل مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده است. با توجه به کل مصرف برق ایران (۲۷۹.۸ تراوات‌ساعت)، مصرف خانگی ایران تقریباً ۸۸.۴ تراوات‌ساعت است.

اتحادیه اروپا: مصرف خانگی در اتحادیه اروپا حدود ۲۵% از کل مصرف برق است. با توجه به کل مصرف برق اروپا (۲۸۰۰ تراوات‌ساعت)، مصرف خانگی اتحادیه اروپا حدود ۷۰۰ تراوات‌ساعت است.

مصرف برق صنعتی:

ایران: بخش صنعتی حدود ۳۳.۰۶% از کل مصرف برق را تشکیل می‌دهد، که معادل ۹۲.۵ تراوات‌ساعت است.

اتحادیه اروپا: مصرف برق صنعتی در اتحادیه اروپا حدود ۳۷% از کل مصرف است، که معادل ۱۰۳۶ تراوات‌ساعت است.

با توجه به مصرف برق در بخش گرمایش و پخت و پز در اروپا که مقدار زیادی از مصرف را تشکیل میدهد به نظر میرسد مصرف انرژی الکتریکی در ایران بالاتر از اروپا است.

حال با این اوصاف بنا به ملاحظات و مولفه های دیگری چون کیفیت لوازم خانگی در ایران بر مبنای شدت مصرف انرژی، ویا سایر عواملی چون تفاوت آب و هوایی، فواصل زیاد شهرها و... که کمتر به انها اشاره شده ، سوال واقعی اینجا است: ناترازی در مصرف یا ناترازی در تولید؟

بر احوال آن مرد باید گریست | که دخلش بود نوزده، خرج بیست