بر اساس آخرین آمار رسمی، هزینه تحصیل هر دانش‌آموز افغان در ایران ۴۲ میلیون تومان است. از آنجا که دولت قصد دارد شرایط تحصیل رایگان را فراهم کند، حالا باید برای تحصیل هفتصد هزار دانش‌آموز مهاجر، ۴۲۰ میلیون دلار معادل ۳۰ همت هزینه پرداخت کند. این هزینه اما به مراتب بالاتر از آن چیزی است که در حوزه‌های عمرانی به خود مردم ایران اختصاص می‌یابد.
به گزارش فراز، «نادر یاراحمدی»، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، اعلام کرده است که نزدیک به ۶ میلیون مهاجر مجاز و غیرمجاز در کشور وجود دارد. او در رابطه با هزینه تحصیل این مهاجران در ایران افزود: «تقریبا ۱۰ درصد جمعیت اتباع افغانستانی مشغول به تحصیل در مدارس پایه هستند و هزینه بسیار بالایی دارند و برای تحصیل هر فرد معادل ۴۲ میلیون تومان هزینه می‌شود.»
طبق آخرین آمار اعلامی از سوی وزارت آموزش و پرورش، حدود ۷۰۰ هزار دانش‌آموز افغان در ایران مشغول به تحصیل هستند. با توجه به این آمار و هزینه‌ها، اکنون به روشنی مشخص است که حضور ۶ میلیون مهاجر افغانی در ایران چه هزینه‌های هنگفتی به دولت تحمیل می‌کند و چطور زندگی مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۳۰ همت معادل ۱۰ درصد از بودجه آموزش و پرورش
بر اساس بودجه ١٤٠٣، وزارت آموزش و پرورش در مجموع ٢٧٨ هزار میلیارد تومان (معادل ۲۷۸ همت) بودجه دارد؛ رقمی که نشان می‌دهد سهم این وزارتخانه معادل ۹.۸۳ درصد از منابع بودجه عمومی کشور است.
با توجه به این که هزینه تحصیل هر دانش‌آموز افغان ۴۲ میلیون تومان است، برای تحصیل ۷۰۰ هزار محصل افغانی، در مجموع ۴۲۰ میلیون دلار یعنی ۳۰ هزار میلیارد تومان (معادل ۳۰ همت) بودجه لازم است. آن طور که یاراحمدی می‌گوید، براساس مصوبه هیئت دولت چهاردهم این افراد باید رایگان تحصیل کنند و پول تحصیل آنها از سوی دولت تامین می‌شود. در این شرایط، حدود ۱۰ درصد از بودجه کل آموزش و پرورش کشور به دانش‌آموزان افغان اختصاص می‌یابد.
هزینه تحصیل افغانی‌ها تنها بر عهده دولت ایران
عده‌ای گمان می‌کنند که آموزش و پرورش به تنهایی هزینه تحصیل دانش‌آموزان افغان را تامین نمی‌کند و کمک‌های دریافتی از نهاد‌های بین‌المللی، چون سازمان ملل بخشی از هزینه‌ها را پوشش می‌دهد.
مرداد ۱۴۰۲، «مهدی فیاضی»، رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش، اعلام کرده بود که دولت ایران در سال ۱۴۰۰ تنها حدود ۳ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ میلیون دلار کمک خارجی بابت هزینه تحصیل مهاجران افغان در ایران دریافت کرده است. با این اوصاف، کمک‌های مالی به دولت ایران برای تحصیل مهاجران خارجی در بهترین حالت تنها حدود ۱۰ درصد از بودجه لازم را تامین می‌کند.
در شرایطی که دولت ایران خود را موظف می‌داند تمامی هزینه‌های تحصیل دانش‌آموزان افغانی را بپردازد و در این راه کمک قابل‌اعتنایی نیز دریافت نمی‌کند، باید یک قدم عقب رفت و پرسید: «اگر دولت ایران برای تحصیل افغانی‌ها ۳۰ همت هزینه نمی‌کرد، چه؟»
با ۳۰ همت چه می‌شود کرد؟
در سال ۱۴۰۳، دولت برای طرح‌های محرومیت‌زدایی در حوزه‌هایی مانند آب‌رسانی، گازرسانی، و احداث مدارس در مناطق کمتر توسعه‌یافته، ۵ همت (معادل ۷۰ میلیون دلار) اختصاص داده است. مقایسه این رقم با هزینه ۳۰ همتی تحصیل دانش‌آموزان افغان، نشان می‌دهد که بودجه صرف‌شده برای آموزش این گروه بیش از شش برابر بودجه محرومیت‌زدایی در کشور است.
افزون بر این، مقایسه بودجه عمرانی استان‌های کمتر توسعه‌یافته با بودجه موردنیاز برای تحصیل دانش‌آموزان افغان نیز از اختلافی قابل‌توجه خبر می‌دهد.
به طور مثال، سهم کرمانشاه از بودجه عمرانی استان‌ها در سال ۱۴۰۳ تنها ۳ هزار میلیارد تومان (معادل ۳ همت) بوده است. این استان در طول سال‌های گذشته به دلیل نرخ بالای بیکاری و عدم دسترسی مناسب به برخی از زیرساخت‌ها، از نظر توسعه‌یافتگی در جایگاه پایینی قرار داشته است.
دولت ۳ همت به توسعه راه‌آهن، آب‌رسانی به روستا‌ها و رفع کمبود برق در کرمانشاه اختصاص داده تا شاید شرایط زندگی جمعیت یک میلیون نفری این استان بهبود یابد. با این همه، این رقم همچنان یک دهم از کل بودجه‌ای را شامل می‌شود که دولت باید برای تحصیل دانش‌آموزان افغانی بپردازد.
توسعه ملی یا حمایت از کودکان مهاجر؟
آموزش تمامی کودکان در سراسر جهان از حقوق اولیه آن‌هاست. مهاجرت بی‌رویه و بدون ضابطه افغانی‌ها به ایران اما اکنون دولت را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. از طرفی نوعی مسئولیت اخلاقی و اجتماعی بر دوش دولت ایران است چراکه باید شرایط تحصیل فرزندان این مهاجران را فراهم کند. از طرفی دیگر هم، بودجه تحصیل این دانش‌آموزان در قیاس با آنچه برای بهبود شرایط زندگی عموم مردم هزینه می شود، بسیار هنگفت است. در حالی که برخی استان‌های کم‌برخوردار تنها بودجه‌ای سه چهار هزار میلیاردی در اختیار دارند، تحصیل کودکان افغان هزینه‌ای سی هزار میلیاردی به دولت تحمیل می کند.