انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده، بار دیگر تحولات سیاسی مربوط به ایران را وارد مرحله‌ای تازه کرده و نگرانی جمهوری اسلامی را برانگیخته است. همزمان، اعلام آمادگی علنی شاهزاده رضا پهلوی برای رهبری انقلاب ملی ایران نیز با استقبال قابل توجهی در فضای سیاسی مخالفان جمهوری اسلامی مواجه شده است.
این دو رخداد، از یکسو نشان‌دهنده امیدواری بیشتر ملت ایران برای فروپاشی رژیم اسلامی و برآمدن یک دولت ملی از پس آن و نیز تقویت محتمل همبستگی میان اپوزیسیون ایران‌گرای جمهوری اسلامی است و از سوی دیگر، نشان‌دهنده‌ی تشدید فشار بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی به رهبری ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای‌اش. به ویژه اگر در نظر بگیریم فشار اسرائیل بر جمهوری اسلامی نیز، پس از حملات ناکام موسوم به «وعده صادق» ابعاد فزاینده‌ای یافته است.
تاثیر انتخاب ترامپ و بازگشت احتمالی سیاست «فشار حداکثری»
دونالد ترامپ، در دوران نخست ریاست‌جمهوری (۲۰۱۶-۲۰۲۰)، با اتخاذ سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی، گام‌های موثری در تضعیف اقتصادی و سیاسی رژیم اسلامی برداشت. خروج از برجام، اعمال شدیدترین تحریم‌های تاریخ علیه جمهوری اسلامی، و حمایت علنی از انقلاب ملی ایران، نمونه‌هایی از رویکرد تهاجمی ترامپ علیه جمهوری اسلامی بود.
انتخاب دوباره چنین فردی به جایگاه ریاست جمهوری آمریکا، این پیام را می‌دهد که دولت ایالات متحده احتمالا بار دیگر قصد دارد فشارهای خود را بر جمهوری اسلامی افزایش دهد. این سیاست می‌تواند زمینه‌ساز تقویت روحیه مخالفان جمهوری و افزایش اعتراضات داخلی در ایران شود. به ویژه اگر به یاد بیاوریم که «فشار حداکثری» در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ مورد حمایت قاطبه مخالفان رژیم اسلامی در درون کشور نیز بود.
نگارنده پیش از این در مقاله‌ای در ایندیپندنت فارسی نوشته بود که با اینکه دولت ترامپ به‌صراحت هدف خود را تغییر رژیم ایران اعلام نکرده بود، اما سیاست‌های او در قبال جمهوری اسلامی به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که با اهداف مخالفان برانداز جمهوری اسلامی هم‌راستا بود و توانست توجه و حمایت بخشی از مردم را جلب کند تا جایی که برخی از چهره‌های «آکادمیک» جریان «اصلاح‌طلب» به محبوبیت ترامپ در میان مردم ایران اذعان کردند. نمونه‌ای از این افراد، «حمیدرضا جلایی‌پور» است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او که به‌عنوان «استاد» جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران «تدریس» می‌کند، در مصاحبه‌ای با عنوان: «چه شده که مردم از باخت ترامپ ناراحتند؟» در نوامبر ۲۰۲۰ در تهران، با اشاره به خروج ترامپ از برجام این بحث را مطرح کرد: «چرا ترامپی که کاراترین تحریم اقتصادی علیه بشریت را بر مردم ایران تحمیل کرده و از یک توافق جمعی یک طرفه بیرون رفته، باز باید تعدادی از مردم ایران طرفدار ترامپ باشند؟ چرا تعدادی از مردم از شکست ترامپ ناراحت شدند؟»
این در حالی است که ملت ایران توان درک رفتار متمایز دونالد ترامپ از دیگر روسای جمهور آمریکا را داشتند. ترامپ دشمن اصلی ملت ایران، یعنی جمهوری اسلامی را به صورت بی‌سابقه‌ای زیر ضرب اقتصادی برده بود، قاسم سلیمانی - از اصلی‌ترین مدیران سرکوب ملت ایران - را حذف کرده بود و در رویکردی ایجابی و در جایگاه ریاست جمهوری آمریکا، بارها با صراحتی بی‌سابقه از «ملت ایران» حمایت کرده و اعلام کرده بود که مردم ایران شایسته آزادی و حکومت دموکراتیک هستند.
حمایت شاهزاده رضا پهلوی از «فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی»
شاهزاده رضا پهلوی نیز بارها از سیاست «فشار حداکثری» حمایت کرده است. او اخیرا در وبسایت رسمی خود در پاسخ به این پرسش که: «برای پیروزی انقلاب اسلامی مشغول چه فعالیت‌هایی هستید؟» با اشاره به لزوم «فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی»، گفت: «فعالیت‌های من بر اساس یک استراتژی و برنامه دقیق و مدون است که پنج ستون اصلی دارد. این پنج ستون عبارتند از:
حمایت حداکثری از مبارزات ملت ایران
فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی
ریزش حداکثری از رژیم
سازماندهی و بسیج کردن ایرانیان خارج از کشور با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی و سیاستمداران و سیاست‌گذاران محل زندگی‌شان
ارايه چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی برای دوره گذار و بازسازی ایران
به لحاظ استراتژیک نیز این فعالیت‌ها دو دسته هستند: فعالیت‌هایی که تمرکزشان بر فاز کنونی، یعنی مبارزه تا زمان سرنگونی جمهوری اسلامی است و عمدتا زیر چهار ستون نخست تعریف می‌شود. و فعالیت‌هایی که بر استقرار یک دولت ملی و گذار به دموکراسی در فردای پیروزی متمرکزند که زیر ستون پنجم قرار می‌گیرند».
این در حالی است که شاهزاده رضا پهلوی در نهایت مرکز ثقل تحولات را در درون کشور می‌داند و فشار خارجی را ابزاری کمکی ارزیابی می‌کند. نکته‌ای که در این بخش از سخن او در وبسایت رسمی پیداست: «من در تمام ۴۵سال گذشته همواره تاکید کرده‌ام که نیروی اصلی تغییر در ایران، نیرو و قدرت ملت ایران است. ما در مبارزه برای سرنگونی جمهوری اسلامی روی مداخله هیچ نیرو و کشور خارجی حساب باز نکرده‌ایم و منتظر چراغ سبز کسی هم نمی‌مانیم. این را هم همیشه گفته‌ام که اگر کشورهای خارجی از ملت ایران و مبارزه‌شان برای سرنگونی این رژیم حمایت کنند، هزینه تغییر را پایین آورده‌اند. با این نگرش است که من هرگز به دنبال تغییر رژیم از طریق حمله یا لشکرکشی نظامی خارجی نبوده‌ام».
اعلام آمادگی شاهزاده رضا پهلوی برای رهبری انقلاب ملی و اهمیت آن
شاهزاده رضا پهلوی، به‌عنوان برجسته‌ترین چهره اپوزیسیون جمهوری اسلامی، سال‌ها بر لزوم همبستگی ملی و گذار مسالمت‌آمیز از جمهوری اسلامی تاکید داشته است. اما اعلام آمادگی آشکار اخیر او برای رهبری انقلاب ملی، بیانگر تغییر نگاه به سمت نقشی فعال‌تر و رهبری‌کننده است.
از نگاه نگارنده، صراحت موجود در بیان و کلام شاهزاده در مسئله رهبری انقلاب ملی، ناشی از صراحت خیابان در ایران در بیان شعارهای پهلوی‌گرایانه است. واقعیت این است که شاهزاده رضا پهلوی و اساسا خانواده پهلوی تنها نام‌های سیاسی هستند که از سوی حاملان انقلاب ملی در ایران فریاد زده شده‌اند.
دستکم سه فایده‌ی آشکار را می‌توان از پس اعلام آمادگی آشکار شاهزاده برای رهبری انقلاب ملی ارزیابی کرد:
ایجاد یک رهبری واحد در اپوزیسیون: حضور شاهزاده رضا پهلوی به‌عنوان یک چهره شناخته‌شده و محبوب، قطعا می‌تواند به انسجام اپوزیسیون ایران‌گرا کمک کند و آن‌ها را علی‌رغم اختلاف سلیقه‌‌های سیاسی حول اصول ملی متحد کند. شاهزاده رضا پهلوی، چهره‌ای است که گروه‌های مختلف ایران‌گرا از جمهوری‌خواه تا پادشاهی‌خواه به او و رهبری او اعتماد لازم را دارند.
جلب پشتیبانی بین‌المللی: شاهزاده رضا پهلوی، به دلیل ارتباطات گسترده با جامعه بین‌المللی و شناخته‌شده بودن برای کشورهای منطقه و غربی، می‌تواند حمایت بیشتری از قدرت‌های جهانی برای گذار از جمهوری اسلامی جلب کنند. نکته‌ای که در استقبال بسیار گسترده‌ی افکار عمومی کشورهای عربی منطقه از پیام اخیر او با عنوان: «پیامی به دوستان ملت ایران در سراسر خاورمیانه» پیداست. این پیام صرفا در حساب توییتری او بیش از ۱۵ میلیون بار تماشا شد.
تقویت همبستگی ملی: حضور شاهزاده به‌عنوان یک نماد وحدت و اعلام آمادگی او برای کمک به فرایند گذار تا استقرار یک دولت ملی، می‌تواند بخش‌های مختلف ملت ایران را حول یک هدف مشترک، یعنی سرنگونی جمهوری اسلامی، بیش از پیش متحد کند و آن‌ها را به فردایی مشخص و معلوم از پس سرنگونی جمهوری اسلامی بیشتر امیدوار کند.
جامعه ایران با بحران‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی مواجه است. نارضایتی عمومی از جمهوری اسلامی به اوج خود رسیده است. این نارضایتی تا حدی است که حملات اسرائیل به نیروهای نیابتی و منافع جمهوری اسلامی با استقبال بخشی از جامعه مواجه می‌شود. در چنین شرایطی و با توجه به این واقعیت، که جمهوری اسلامی مناسباتی اشغالگرانه با کشور و ملت ایران دارد، شاهزاده رضا پهلوی عملا در مقام حافظ منافع ملی کشور جلوه می‌کند. بر این اساس است که او با تاکید بر منافع مشترک ملت ایران با آمریکا در مسیر سرنگونی جمهوری اسلامی، تلاش دارد تا هم حیثیت ملی کشور را نگاه دارد و هم پشتیبانی بین‌المللی بیشتری را برای انقلاب ملی ایران جلب کند. ایجاد تعادل و بالانس لازم بین این دو امر لازم برای پیروزی انقلاب ملی ایران، هنری است که از چهره ملی، مجرب، محبوب و ایران‌گرایی چون شاهزاده رضا پهلوی برمی‌آید.