دانشمندان به تازگی دریافته‌اند که محاسبه نادرست رومیان در مواجهه با رقیب دیرینه خود، امپراتوری ایران، عامل اصلی سقوط امپراتوری روم شرقی بوده است. این اشتباه استراتژیک موجب تضعیف تدریجی آنها شد و زمینه را برای ظهور اسلام فراهم کرد که در نهایت به محو این تمدن قدرتمند انجامید.

جنگ‌های طولانی و مسیرهای تجاری

از سال ۵۴ پیش از میلاد تا ۶۲۸ میلادی، دو امپراتوری روم و ایران بر سر کنترل سرزمین‌ها در جنگ بودند. نقطه عطف این درگیری‌ها زمانی رخ داد که ایرانیان موفق شدند مسیرهای تجاری حیاتی روم را تصرف کنند. این اتفاق ضربه مهلکی به اقتصاد روم وارد کرد و باعث شد بسیاری از مردم به مناطق دیگر از جمله قسطنطنیه مهاجرت کنند.

شواهد باستان‌شناسی و کشتی‌های غرق شده امپراتوری روم

محققان با بررسی کشتی‌های غرق شده در نقاط مختلف دریای مدیترانه، از جمله مارسی، ناپل، کارتاژ، شرق اسپانیا و اسکندریه، توانستند روند زوال تجارت دریایی روم را مشخص کنند. آنها دریافتند که تعداد کشتی‌های رومی از صدها فروند در دوران اوج، به تنها چند ده فروند در نیمه دوم قرن هفتم میلادی کاهش یافته است.

رد فرضیه‌های پیشین

پژوهش‌های قبلی علت سقوط روم را به طاعون سال ۵۴۳ میلادی یا تغییرات اقلیمی در اواسط قرن ششم نسبت می‌دادند. اما این مطالعه جدید نشان می‌دهد که امپراتوری روم در آن زمان در اوج قدرت، تولید اقتصادی و جمعیت خود بود. به گفته محققان سال ۵۳۶ میلادی آنطور که تصور می‌شد بدترین سال تاریخ نبوده است.

شواهد سفالی و رونق تجاری امپراتوری روم

محققان بیش از ۱۶,۰۰۰ قطعه سفال در شهر نیسانا (در صحرای نگب اسرائیل) کشف کردند که مربوط به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم میلادی است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که تجارت امپراتوری روم در آن دوران همچنان رونق داشته است. افزایش چشمگیر تعداد قطعات سفال پس از سال ۵۵۰ میلادی، نشان‌دهنده افزایش ظرفیت صنعتی و رفاه منطقه است.

درس‌های تاریخی

این پژوهش نشان می‌دهد که قطع مسیرهای تجاری توسط ایرانیان و شکست‌های نظامی متعاقب آن، عامل اصلی سقوط امپراتوری روم شرقی بوده است. محققان تأکید می‌کنند که نسبت دادن همه تغییرات مهم تاریخی به تغییرات اقلیمی و بیماری‌های همه‌گیر می‌تواند گمراه‌کننده باشد. آنها هشدار می‌دهند که چنین رویکردی ممکن است به طور ناخواسته به استدلال‌هایی دامن بزند که بحران اقلیمی امروز را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند.

منبع: روزیاتو