به گزارش بولتن نیوز، ازدواج در فرهنگ ایرانی و اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و به همین دلیل، احکام و آداب خاصی برای آن تعریف شده که قانون نیز از بسیاری از آنها حمایت می‌کند. قانون‌گذار برای هر یک از زوجین حقوق و وظایفی تعیین کرده و برای عدم رعایت این وظایف، ضمانت اجراهایی در نظر گرفته است. همچنین شرایطی وجود دارد که امکان تعریف حقوقی فراتر از آنچه در قانون آمده، برای طرفین عقد نکاح وجود دارد.
در ادامه این مقاله، به بررسی اصطلاحات کلیدی حقوقی مرتبط با ازدواج، نکات حقوقی درباره عقد و صیغه محرمیت، مهریه، شروط ضمن عقد و دیگر نکات حقوقی قبل از ازدواج خواهیم پرداخت. برای کسب اطلاعات بیشتر، با ما همراه باشید.
در بحث پیش‌نیازهای ازدواج، با اصطلاحات حقوقی زیادی مواجه می‌شویم. آشنا نبودن با این اصطلاحات می‌تواند در روند پیگیری پرونده‌های قضائی ما را دچار سردرگمی کند؛ بنابراین، در این بخش به توضیح اصطلاحات کلیدی حقوقی مرتبط با ازدواج می‌پردازیم.
مهریه به‌عنوان حق مالی زوجه شناخته می‌شود که می‌تواند به‌صورت منقول (مثل سکه یا وجه نقد) یا غیرمنقول (مثل زمین و ملک) تعیین شود. مهریه به دودسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می‌شود. در صورت طلاق پس از نزدیکی، به‌عنوان مهرالمثل پرداخت می‌شود که بر اساسشان زن تعیین می‌گردد و در صورت طلاق قبل از نزدیکی، به‌عنوان مهرالمتعه پرداخت می‌شود که بر اساسشان مرد مشخص می‌شود.
مهریه عندالمطالبه به این معناست که زوجه در هر زمان می‌تواند مهریه خود را از زوج درخواست کند و در صورت عدم پرداخت، می‌تواند آن را از دارایی‌های او دریافت نماید. اگر دادگاه نتواند اموالی به‌اندازه مهریه شناسایی کند و مرد معسر باشد، زمان و مقدار پرداخت به‌صورت اقساط مشخص خواهد شد.
این نوع مهریه تنها در صورت توانایی مالی زوج پرداخت می‌شود. اگر مرد فاقد اموال باشد یا دارایی‌های او توسط زوجه و دادگاه شناسایی نشود، امکان پیگیری وجود ندارد. برای دریافت مهریه عندالاستطاعه، زوجه باید با ارائه مدارکی از دارایی‌های شوهر، ثابت کند که او توان پرداخت مهریه را دارد.
طبق ماده 1107 قانون مدنی، نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زوجه است. این نیازها می‌تواند شامل مسکن، پوشاک، غذا، وسایل منزل و هزینه‌های درمان باشد. حتی اگر زوجه شاغل باشد و درآمد داشته باشد، زوج همچنان موظف به پرداخت نفقه است.
بر اساس تبصره ماده 336 قانون مدنی، اگر زوجه کارهایی را که به طور شرعی به عهده‌اش نبوده، به دستور شوهر و بدون قصد تبرع انجام دهد و این امر برای دادگاه ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل آن کارها را محاسبه و به پرداخت آن حکم خواهد داد.
خواستگاری، نامزدی و هر اتفاقی که قبل از عقد نکاح رخ می‌دهد، تحت عنوان وعده ازدواج شناخته می‌شود و این وعده برای طرفین الزام‌آور نیست. به این معنا که هیچ یک از طرفین نمی‌تواند دیگری را به استناد وعده‌های قبلی ملزم به انجام عقد کند.
تمکین به معنای انجام وظایف همسری از سوی زوجه است. باتوجه‌به اینکه مرد ریاست خانواده را بر عهده دارد، تمکین و انجام وظایف همسری بر عهده زن قرار دارد. تمکین به دو نوع تقسیم می‌شود: تمکین خاص که به اطاعت زن در امور جنسی مربوط می‌شود، و تمکین عام که به تبعیت زوجه از شوهر در سایر امور زندگی مرتبط است.
شروط ضمن عقد از جمله نکات مهمی هستند که باید پیش از ازدواج به آنها توجه کنیم. این شروط می‌توانند به افزایش یا کاهش حقوق و وظایف طرفین در عقد نکاح اشاره داشته باشند. شرط‌های مانند تنصیف اموال و حق طلاق در موارد خاص به طور پیش‌فرض در سند ازدواج قید شده است، اما می‌توان شروط دیگری مانند حق اشتغال و حق خروج از کشور را نیز اضافه کرد. در ادامه به توضیح این شروط به‌عنوان پیش‌نیازهای ازدواج خواهیم پرداخت.
در عقدنامه، ۱۲ شرط به‌عنوان شروط ضمن عقد گنجانده شده است. درصورتی‌که زوج این شروط را امضا کند و زوجه بتواند هر یک از آنها را اثبات کند، حق طلاق برای او ایجاد می‌شود. علاوه بر این موارد، می‌توان شروط دیگری را نیز به سند اضافه کرد، به شرطی که با قوانین آمره مغایرت نداشته باشد.
در قانون ایران، مرد به طور پیش‌فرض حق طلاق دارد و می‌تواند هر زمان که بخواهد درخواست طلاق بدهد، البته با شرایط قانونی و پرداخت حقوق مالی زن.
پس از درخواست طلاق از طرف مرد ، او باید حقوق مالی همسر مانند مهریه، نفقه، اجرت‌المثل (در صورت مطالبه زن و تایید دادگاه)، و نصف دارایی (در صورت داشتن شرط در عقدنامه) را بپردازد.
حق طلاق معمولا از حقوق مرد به شمار می‌آید، اما طرفین می‌توانند حق طلاق را برای زوجه نیز قائل شوند. به این معنی که زوج می‌تواند به زوجه وکالت دهد تا هر زمان که خواست، خود را به طور یک‌طرفه مطلقه کند و طلاق بگیرد. برای ثبت حق طلاق، لازم است زوجین به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند.
تأمین مسکن بخشی از نفقه زن است و باید باتوجه‌به شأن او تعیین شود. بااین‌حال، زوجه موظف است در منزلی که شوهر انتخاب و تهیه می‌کند سکونت کند که این نیز یکی از نشانه‌های تمکین زوجه است. اما اگر در عقدنامه شرط حق تعیین مسکن درج شود، زوجه می‌تواند محل سکونت مشترک را انتخاب کند.
با داشتن حق تنصیف اموال، درصورتی‌که طلاق به درخواست زن نباشد و دلایل طلاق ناشی از سوءرفتار زن نباشد، نیمی از اموال و دارایی‌هایی که زوج در دوران زندگی مشترک به دست آورده به زوجه تعلق می‌گیرد.
اگر زوجه حق اشتغال نداشته باشد، شوهر می‌تواند به دلایلی همچون عدم سازگاری شغل زن باشان خانوادگی یا مصالح خانوادگی، از ادامه کار او جلوگیری کند. در این شرایط، شوهر می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و درخواست عدم اشتغال زوجه را مطرح کند.
طبق قوانین ایران، خروج زوجه از کشور نیاز به اجازه همسر دارد که این موضوع ممکن است برای ورزشکاران یا افرادی که برای تحصیل قصد خروج دارند، مشکل‌آفرین باشد. همچنین، برای افرادی که به طور مداوم سفر می‌کنند، داشتن حق خروج از کشور این امکان را فراهم می‌آورد که نیازی به دریافت اجازه جداگانه برای هر سفر نباشد. این حق باید در دفتر اسناد رسمی ثبت شود و صرف ثبت آن در سند ازدواج کافی نیست.
در نهایت مراجعه به وکیل طلاق و متخصص امور خانواده پیش از ازدواج به همه زوجین جوان پیبشنهاد می شود. وکیل طلاق می‌تواند با توضیح حقوق و وظایف قانونی و مالی مرتبط با ازدواج و طلاق، آگاهی لازم را به زن و مرد پیش از ازدواج بدهد و آنها را با شرایطی مانند مهریه، حق طلاق و شروط ضمن عقد آشنا کند. همچنین وکیل می‌تواند به تنظیم شروط خاصی در عقدنامه که حقوق هر دو طرف را تضمین می‌کند کمک کند. آگاهی از این موضوعات، از بروز مشکلات و اختلافات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند.
∎