خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مازندران مهد آئین‌ها و فرهنگ‌های کهن و دیرینه‌ای که برخی از آنها در گذر زمان و تقلا با فرهنگ ماشینی و وارداتی رنگ باخته است.
۱۴ آبان روز ملی مازندران فرصتی برای بازخوانی فرهنگ و آئین‌های کهن و قدیمی این مرز و بوم بوده که نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و برخی از آنان از همچنان جاری است.
مازندران سرزمینی است که افسانه و اسطوره و تاریخ باهم تضادی ندارند و به آشتی و ملاقات هم رفتند، افسانه و اسطوره‌اش عین تاریخ بوده و درهم آمیخته است.
بی راه نیست اگر بگوییم بسیاری از جوانان ها و نسل نو با فرهنگ و سنن گذشتگان و آیین‌هایی که ریشه در مهر و محبت و فرهنگ این دیار دارد، آشنا نیستند و بازخوانی آن می‌تواند نام و نشان این رسوم‌ها را در خاطره‌ها زنده کند.
در مازندران از کهن‌ترین زمان، در هر ماه جشنی برگزار می‌شد و از این جشن‌های دوازدهگانه تنها جشن تیرگان با نام تیرماه سیزده شو (شب سیزده تیرماه) هنوز در استان برگزار می‌شود، اما برگزاری جشن‌های دیگری چون فروردینگان، اردیبهشتگان و… به دست فراموشی سپرده شده است.
افزون بر یکی بودن نام روز و ماه، جشن تیرگان را سالروز حماسه مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش می‌دانند، تیری که از کمان این کمانگیر مازندران به هوا پرتاب شد تا مرز ایران و توران را مشخص کند و سالروزی برای برپایی جشنی به منظور پاسداشت تمام آنچه از فرهنگ و هنر دیار طبرستان است.
در پهنای ایران زمین که روزگارانی گستره وسیعی از دنیا را در بر می‌گرفت، سنت و آئین‌های فراوانی در میان مردم رواج داشت در پهنای ایران زمین که روزگارانی گستره وسیعی از دنیا را در بر می‌گرفت، سنت و آئین‌های فراوانی در میان مردم رواج داشت. در هر گوشه از این سرزمین، مردم به شیوه‌ای منحصر به فرد و بر اساس فرهنگ، جغرافیا و معیشت خود، آئین و رسومی ایجاد کرده و آن را گرامی می‌داشتند.
یک کارشناس فرهنگ عامه و مردم شناسی در مازندران با بیان اینکه برخی از این آداب و رسوم، بر اساس گردش سال‌ها و تغییر روزها به وجود آمده بودند، بعضی نیز از افسانه‌ها، داستان‌ها، جنگ‌ها و پیروزی‌ها نشأت گرفتند، افزود: برخی دیگر اما وابسته به معیشت، کار و روزی مردم بودند. امروزه تعداد زیادی از این آداب و رسوم کارکرد خود را از دست داده و با تغییر فرهنگ و گذشت روزگار، از یادها رفته‌اند. بعضی نیز با بی توجهی رفته رفته هویت خود را از دست داده و به تاریخ پیوسته‌اند.
علی حسینی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: متأسفانه بسیاری از آئین‌ها و جشن‌های ایرانی نتوانستند به مانند گذشته در یاد مردم باقی بمانند و به گرمی و زیبایی ایام قدیم برگزار شوند. امروزه از خیلی از این آداب و رسوم تنها نامی باقی مانده و در چند نقطه به صورت نمادین جشن گرفته می‌شوند. یکی از این جشن‌ها، جشن تیرماه سیزده در مازندران، شمال ایران است.
وی با اشاره به نام‌های ماه‌های طبری شامل ۱ - ارکه ما، ۲ - دِما، ۳ - وَهمِنِ ما، ۴ - عَیدِ ما، ۵ - فردینه ما، ۶ - کِرچِه ما، ۷ - هَرِه ما، ۸ - تیره ما، ۹ - مِلارِه ما، ۱۰ - شِروِینِه ما، ۱۱ - میره ما، ۱۲ - اونه ما افزود: این ماه‌ها ۱۲ نشان از طبیعت، فرهنگ، رسم و آئین و نیاکان این سرزمین است.
وی با عنوان اینکه بیش از هزار و ۵۳۱ سال از پیدایش تقویم طبری می‌گذرد و این تقویم، رویدادها، اتفاقات و حوادث بیشماری را به خود دیده است، افزود: بسیاری از این رویدادها در دل تاریخ هضم شد و شاید امروز اثری از آن نباشد. ولی برخی دیگر که به نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگ‌های مناطق مختلف مازندران را تشکیل می‌دهند، هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده و دلیلی برای رجوع به تاریخ و دور هم بودن‌ها می‌شود.
آئین‌های بومی و محلی ریشه در اصالت و سنت کهن مردمان یک سرزمین دارند که نسل به نسل انتقال می‌یابد. در جای‌جای پهنه سبز مازندران، سنت‌هایی وجود دارد که هرکدام یادآور بخشی از تاریخ اساطیری این دیار است. آئین‌هایی که در نوع خود بی‌نظیر و نشان دهنده فرهنگ، اصالت، خلوص و صمیمیت مردم این سرزمین است.
تبرستان خاستگاه آئین لال شو
فریده یوسفی پژوهشگر ادبیات بومی نیز با اشاره به آئین‌های کهن مردم مازندران تصریح کرد: در شرق گیلان، آئینی شبیه به لال‌شو تبری وجود دارد اما خاستگاه لال‌شو تبرستان است.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تبرستان توسط تورانیان محاصره شد و تیر آرش از اینجا پرتاب شد و خاستگاه این آئین از طبرستان بوده و توسط طبرستانی‌ها بازسازی و اجرا می‌شود. امروزه برخی آئین‌ها هالووین و کریسمس و چیزهای دیگر شده‌اند در حالی که مرکز و خاستگاهشان ایران است. ایران روزی مرکز فرهنگ، تمدن و قلب دنیا بود و تبرستان نیز بخش مهمی از کشور محسوب می‌شد.
تأسیس اولین حکومت شیعی جهان
جدای از جشن‌ها و آئین‌ها آنچه که روز مازندران را برجسته می‌کند، ایجاد و تأسیس اولین حکومت علویان در سرزمین ایران است و یکی از دولت‌های شیعی، دولت علویان تبرستان بوده که به عنوان اولین حکومت شیعی جهان اسلام شناخته می‌شود.
برابر اسناد تاریخی، تأسیس نخستین حکومت علویان در روستای تاریخی صالحان کجور نوشهر آغاز شد. چهاردهم آبان سال ۲۴۳ هجری شمسی روز بیعت مردم مازندران با حسین بن زید علوی است و در این روز نخستین حکومت علویان ایران در تبرستان (مازندران) شکل گرفت.
حسن بن زید ملقب به داعی کبیر که در ری زندگی می‌کرد، توسط امام زاده سلطان محمد کیا به کجور دعوت شد، وی با ورود به مازندران، پس از بیعت مردم در کجور و روستای صالحان سکنی گزید، حسین بن زید نیز داماد امامزاده سلطان محمد کیا بود، این دو از نسل امام حسن مجتبی (ع) هستند و امامزاده محمد کیا (دبیرصالحانی) مدتی وزیر حسن بن زید بود.
۱۴ آبان روز ملی مازندران در دیار سبز علویان است که در این روز مردمان این دیار در سال ۲۵۰ هجری قمری نخستین حکومت شیعی جهان را تشکیل دادند.
این قوم در روز خجسته عید سعید فطر سال ۲۵۰ هجری قمری در مسجد جامع کجور نوشهر نماز عید را به امامت حسن بن زید علوی برگزار کردند و با برپایی این نماز، سنگ بنای نخستین حکومت شیعی در جهان را بنیان نهادند.
این روز سرآغاز بیعت مردم این استان با حسن بن زید علوی بنیان گذار نخستین حکومت شیعی علوی در جهان است و ارادت عمیق و خالصانه مردم مازندران به ائمه اطهار موجب شد تا مازندرانی‌ها طی ۱۲ قرن شیعه مانده و با افکار و باورهای شیعی زندگی کنند. بر این اساس این روز به عنوان مازندران، دیار سبز علویان نامگذاری شد.