۵نماینده مجلس و ۴فعال سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگاران «دنیای‌اقتصاد» از شیوه و چارچوب مناظره انتخاباتی و همچنین عملکرد نامزدها در مناظره اول انتقاد کردند. اگرچه در این میان برخی از هواداران، نامزد مورد علاقه خود را فرد پیروز در مناظره دانستند، ولی بخش بزرگی از مصاحبه‌شوندگان ساختار مناظره را بدون جاذبه خواندند و همه نامزدها را به بی‌برنامگی به‌ویژه در حوزه اقتصادی متهم کردند. به اعتقاد این دسته از نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی بعید است مناظره‌ها با چنین سبک و سیاقی تاثیرگذار باشند.
به گزارش دنیای اقتصاد، دوشنبه شب نخستین مناظره انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری با محوریت اقتصاد برگزار شد. در این مناظره اگرچه خط‌مش‌ها بیش از پیش روشن شد، اما به نظر می‌رسد تاثیر چندانی بر جابه‌جایی آرای نامزدها نداشت. در مناظره اقتصادی بیشتر اظهارنظرهای کلی و شعارهایی از سوی برخی از کاندیداها مطرح می‌شد که این شعارها انتقاد نمایندگان مجلس را به دنبال داشت. همچنین برخی نمایندگان نسبت به اظهارنظرهای کلی نامزدها انتقاد داشتند. در این بین اما نمایندگانی بودند که این مناظره را بدون جاذبه عنوان می‌کردند.
نامزدها بدون برنامه
محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه با انتقاد از مناظره اقتصادی نامزدهای ریاست‌جمهوری، گفت: به نظر می‌رسد آنچه دوستان در مناظره مطرح کردند، مسیر رایجی است که در برنامه هفتم داریم. بنابراین نشنیدم که کاندیداها برنامه خاصی داشته باشند البته جز اینکه آقای زاکانی اعلام کردند به‌جای پول اعتبار طلا به افراد بدهیم، اما با چه مبنایی؟! حقیقت این است که برنامه خاصی از نامزدها ندیدم و مسائل به صورت کلی مطرح می‌شد.
او تاکید کرد: البته به نظر من ما برنامه داریم و در حال حاضر باید مردم بسنجند که کدام یک از این کاندیداها می‌توانند برنامه را اجرا کنند. یعنی مردم باید توان کاندیداها را بسنجند. بنابراین کاندیداها احساس می‌کنند که مردم به وعده و وعید توجهی ندارند. افزایش اشتغال، افزایش مسکن، کاهش فقر، مشارکت مردمی در اقتصاد، رشد ۸ درصدی و کاهش تورم در برنامه موجود است و مردم باید تشخیص دهند کدام یک از این کاندیداها می‌توانند برنامه را اجرا کنند.
زنگنه تصریح کرد: آنچه نامزدها مطرح می‌کردند یکسری مسائل کلی بود که چیزی اضافه نمی‌کرد و تقریبا همه کاندیداها یک چیز را مطرح می‌کردند و همه همدیگر را تایید می‌کردند. شاید یک جاهایی کاندیداها خودشان نبودند و به نظر من کاندیداها باید خودشان باشند. زنگنه گفت: کاندیداها باید اعلام کنند که آیا به تک نرخی شدن ارز یا افزایش قیمت بنزین باور دارند یا خیر؟ از سوی دیگر آیا اعتقادی به افزایش حقوق‌ها متناسب با تورم دارند؟
و اگر بله منابع آن از کجا باید تامین شود؟ این سوالاتی است که کاندیداها باید به صورت شفاف به آن پاسخ دهند. ضمن اینکه کاندیداها باید در دامنه اختیارات رئیس‌جمهور صحبت کنند. او درخصوص اینکه آیا برنامه‌های کاندیداها منسجم بود یا خیر، گفت: به نظر من خیر. البته نمی‌توان کلی صحبت کرد و باید تک به تک در این خصوص اظهارنظر کرد.
مناظره اول دستگرمی بود
حسنعلی اخلاقی امیری، نماینده مشهد گفت: واقعیت این است آنچه مردم انتظار دارند پرداختن به مشکلات و انتظارات مردم است، شعارهایی که برخی از کاندیداها مطرح می‌کردند با آنچه امروز مردم در زندگی‌شان با آن درگیر هستند، تناسب ندارد. او افزود: در کلیات همه یکسان گفت‌وگو کردند.
در حالی‌که کاندیداها باید به سراغ راهکارهای عملیاتی بروند. آنچه امروز در حوزه داخلی و سیاست خارجی به ذهن کاندیداها می‌رسد، اقتضای شرایط امروز کشور است. در این راستا مردم در عرصه‌های مختلف خصوصا در بحث اقتصادی نیازهایی دارند و اگر کاندیداها این موارد را به صورت عملیاتی مطرح کنند در اینکه نسل جوانی که ممکن است نسبت به آینده ناامید باشد، انگیزه پیدا کند و در انتخابات به صورت پرشورتر شرکت کند؛ موثراست.
او گفت: نمی‌توان به این سوال به صورت مطلق پاسخ داد و باید هر کاندیدا را به صورت مجزا تحلیل کرد و به هر کدام از کاندیداها در بخشی می‌توان امتیاز داد. او گفت: به نظر می‌رسد مناظرات بعدی جدی‌تر باشد. نخستین مناظره دستگرمی بود و مناظرات بعدی جذاب‌تر خواهد بود.
مناظرات چالشی؛ راهکار افزایش مشارکت
جواد نیک‌بین، نماینده کاشمر در مجلس نیز با انتقاد از نخستین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: اگر مناظرات چالشی‌تر، کاربردی‌تر و مصداقی‌تر باشد به حضور و مشارکت بیشتر مردم کمک می‌کند. بهتر است که مناظرات به صورت دوبه‌دو برگزار شود نه به شکل کنونی و با حضور ۶ کاندیدا.
مناظره برنده داشت؟
عبدالوحید فیاضی، نماینده نور و محمودآباد در مجلس نیز گفت: نخستین مناظره نامزدهای ریاست‌جمهوری بد نبود و می‌توان گفت به‌طور نسبی نمره خوبی داشت. البته کیفیت مناظره بستگی به افراد شرکت‌کننده دارد. مدل مناظره خوب است و انتظار این است که کیفیت مناظره‌ها بالاتر باشد. کسانی‌که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شوند باید در حوزه حکمرانی تئوری داشته باشند و صاحب‌نظر باشند. به نظر می‌رسد در حوزه حکمرانی دست برتری در میان کاندیداها وجود نداشت.
او تاکید کرد: کسی که در تراز ملی می‌خواهد رئیس‌جمهور شود طبیعتا از او انتظار کار کارشناسی هم می‌رود، اما رئیس‌جمهور، رهبر حوزه اجرا است و باید نگاه و اندیشه‌ای فراتر از کارشناس داشته باشد، اما این موضوع را در کاندیداها ندیدم.
برخی از کاندیداها سطح وسیعی از وظایفی را که رئیس‌جمهور آینده باید بر اساس قانون اساسی اجرا کند، نمی‌توانند پوشش دهند. نتیجه هم این می‌شود که رئیس‌جمهوری در تراز پایین‌تر خواهیم داشت. فیاضی در خصوص اینکه کدام نامزد پیروز نخستین مناظره بود، اظهار کرد: هر کسی که منطق بهتری داشته باشد برنده است و کسی که هیجان داشته باشد و پرخاش کند قطعا برنده نخواهد بود. او همچنین به تاثیر مناظره‌ها بر مشارکت اشاره کرد و افزود: مناظره به افزایش مشارکت کمک می‌کند منت‌ها هر چه آدم‌ها قوی‌تر باشند موجب اسباب مشارکت بیشتر می‌شود.
در مناظره افراد در مواجهه با هم خودشان را نشان می‌دهند و بر این اساس یا ضعفشان مشخص می‌شود یا قوتشان. فیاضی تاکید کرد: برخی از کاندیداها کلی حرف می‌زدند، اما برخی هم برای حل مشکلات برنامه دارند و این موضوع نشان می‌دهد که کاندیداها کار کرده‌اند. برخی از کاندیداها برنامه دارند، اما باید دید تیمی برای اجرای آن برنامه‌ها دارند یا خیر. چون تنها برنامه مطرح نیست. به نظر می‌رسد جلیلی و قالیباف برنامه داشتند. آقای پزشکیان در بخش‌هایی جاذبه‌های خاص خودش را دارد، اما خیلی از توانمندی‌هایش را نتوانسته بروز دهد.
قانع‌کننده نبود
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر در مجلس نیز گفت: مناظره دوشنبه خیلی قانع‌کننده نبود. در این مناظره رویکرد دقیقی در مورد اینکه چه اتفاقی در حال رخ داد است، مطرح نشد. چون اساسی‌ترین بحث، بحث اقتصادی بود، اما کاندیداها نتوانستند یا نوع برنامه‌ریزی مناظره به نحوی نبود که کاندیداها به صورت روشن بگویند که چه کار می‌خواهند انجام دهند. او افزود: من از مباحثی که مطرح شد قانع نشدم.
باید می‌گفتند چه کارهایی می‌توانند انجام دهند، اما هیچ کدام از کاندیداها به این موضوع اشاره نکردند. او تاکید کرد: مناظره‌ها می‌تواند به افزایش مشارکت کمک کند، اما به شرط اینکه در این جهت باشد که مردم متوجه شوند کدام یک از این نامزدها راهکاری برای برون‌رفت از وضعیت فعلی اقتصاد دارد. البته برخی از کاندیداها به مواردی اشاره کردند، اما قانع‌کننده نبود.
غیرحرفه‌ای‌ترین روش برگزاری مناظره؟
حمید قزوینی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: من فکر می‌کنم صداوسیما برای اینکه مخاطب بتواند به خوبی با نامزدها آشنا شود؛ نه برنامه‌ریزی دارد و نه برایش کوشش می‌کند. این مناظره‌ها بیشتر کار مناسکی و روتین به شمار می‌رود. صداوسیما قصدی ندارد شوقی در مخاطب برانگیزد. در مناظره دیشب از ساعت ۸ و ۳۵ دقیقه، ما شاهد تشریفات غیرضروری بودیم که به نظرم مخاطب را به‌شدت اذیت می‌کرد. به نظرم این ذهن مخاطب را درگیر نمی‌کند.
در زمان‌های ۴ دقیقه‌ای که واقعا حرفی نمی‌تواند شکل بگیرد چه کسی می‌تواند چندین سوال را در کمترین زمان پاسخ دهد؟ این غیرحرفه‌ای‌ترین روش برگزاری مناظره است. نکته‌ای که وجود دارد، هر ۶ نامزد روی چارچوبی که از قبل داشتند حرکت کردند و حرف‌های تکراری زدند، اما کسی مانند پزشکان می‌خواهد با مخاطب بیشتری ارتباط برقرار کنند.
این افراد امکانات رسانه‌ای بیشتری در اختیارشان بوده، اما پزشکیان تکراری نیست و آقای پورمحمدی هم همین حالت را دارد. پزشکیان دارد تلاش می‌کند، این چهره را تغییر دهد، اما بقیه در همان نقش قبلی خودشان هستند. آقای زاکانی چهره‌ای تهاجمی دارد. آقای جلیلی کارشناس و مسلط به امور خود را نشان می‌دهد به این معنا که به‌شدت به امور اشراف دارد و جزئیات را می‌داند.
نمی‌دانم این تلاش چقدر به نتیجه می‌رسد و روی مخاطب تاثیر می‌گذارد. آقای قالیباف هم خود را به صورت یک رئیس‌جمهور کارآمد با کلیدواژه مدیر و قوی نشان می‌دهد. همان چهره تکراری که سال ۸۴ می‌خواست نشان دهد؛ بسیجی با روحیه رضاخانی، اما به نظر هنوز روی همان مدار حرکت می‌کند. آقای قاضی‌زاده‌هاشمی هم که بیشتر به نظر آمده تا سهمی از این موقعیت خود ببرد.
موفق‌ترین نامزد چه کسی بود؟
محمدرضا جلایی‌پور، فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: این نخستین مناظره بود. چهار ساعت هم بود. ولی سر جمع خوب بود. به نظر من پزشکیان خوب و مردمی ظاهر شد. بعد از او پورمحمدی بود که حرف حساب داشت. بالاخره مناظره‌ها بی‌تاثیر نیستند. از این مناظره‌ها پست‌های خبری و تلگرامی و واتسی و ایتایی تهیه می‌شود و مردم از اوضاع کشور مطلع می‌شوند. ضمنا میزگرد سیاسی پزشکیان که با حضور ظریف بود کولاک کرد. می‌شود گفت یک میزگرد فوق‌العاده تاثیرگذار بود. البته بحث‌های اقتصادی پیچیدگی دارد، ولی باز پزشکیان حرف‌های مفیدی زد.
او گفت که در امر اقتصاد اهل شعار پوپولیستی نیست و بر عدالت اجتماعی تاکید کرد؛ گفت تحریم‌ها در واقع یک جنگ است و کشته‌های آن فقرای ایرانی هستند؛ گفت خزانه دولت را شفاف می‌کند و به اتاق شیشه‌ای می‌برد؛ با نظام چند نرخی و فساد ناشی از آن مخالفت کرد؛ به کاستی‌ها در زمینه‌های آب، برق، سوخت، بهداشت، درمان و آموزش اشاره کرد؛ گفت فیلترینگ و پایین بودن سرعت اینترنت مانع کسب‌وکار است و روی نوآوری تکنولوژیک تاکید کرد.
بر اهمیت به‌کارگیری تخصص تاکید کرد و اقلیتی را که همه‌چیز را به انحصار کشیدند، نقد کرد. به نظر من موفق‌ترین نامزد، پزشکیان بود. زیرا هم به زبان مردم و با صداقت صحبت کرد و هم بر ربط تحریم‌ها و رنج مردم در زندگی روزمره تاکید کرد. حرف‌های جدی‌ای بود و این حرف‌ها را جدی‌تر در میزگرد سیاسی دنبال کرد.
مناظره‌ها راهگشا نیست
ناصر ایمانی، فعال سیاسی اصولگرا اظهار کرد: به نظر من مناظره‌ها با توجه به وقت و فرمی که اجرا شد نمی‌تواند، برای مردم راهگشا باشد برای اینکه دیدگاه‌های اقتصادی نامزدها به درستی تبیین نمی‌شود و همین تصمیم‌گیری را با اختلال روبه‌رو می‌کند. ۴ دقیقه زمان محدودی برای تبیین مسائل است به ویژه مسائل اقتصادی. سوالات هم به نظر من، باید جزئی‌تر پرسیده شود. نامزدها باید از کلی‌گویی پرهیز کنند.
از سوی دیگر مجری خارج از موضوع تذکر می‌دهد و به نظر می‌رسد هنوز در برگزاری مناظره‌ها ضعف داریم. همچنین برخی از مطالبی که از سوی نامزدها مطرح می‌شود، اصلا اختیاراتش در دست قوه مجریه نیست. باید طرح مسائل به گونه‌ای باشد که فرد وقتی رئیس‌جمهور شد، قطعا این کاری که می‌گوید را بتواند اجرایی کند.
در غیر این صورت با این شیوه، افکار عمومی به انحراف می‌افتد. به عنوان مثال؛ بحث مربوط به برطرف کردن تحریم‌ها که از سوی برخی از نامزدها گفته می‌شود، قابل اجرا نیست مگر اینکه تصمیم‌گیری بر طبق قانون اساسی انجام شود و به تایید رهبری برسد. از طرف دیگر تحریم‌ها یک سرش در خارج از کشور است. همچنان که دیدید؛ ما در ۲۰ سال گذشته دو بار با طرف‌های پیش‌رو مذاکره کردیم؛ یک بار در زمان آقای خاتمی و بار دیگر در زمان آقای روحانی، اما این منجر به توافق نشد. ما شاهد این بودیم که طرف ایرانی تعهدات خود را اجرا کرد، اما طرف مقابل اجرا نکرد. اینکه نامزدها می‌گویند؛ برجام باید باشد. این حرف بیشتر ملت ایران است.
همه خواستار این هستند که تحریم‌ها باید برداشته شود، اما از طرف دیگر حقایق موجود را هم می‌دانیم. این ادعاها یک نوعی انحراف افکار عمومی تلقی می‌شود. چراکه در کشور همه اختیارات به عهده رئیس‌جمهور نیست. به نظر من با توجه به شناخت مشکلات اقتصادی که دیروز مطرح شد؛ به تبیین مسائل اقتصادی از سوی قالیباف نسبت به سایر نامزدها بهتر بود.
خارج از موضوع حرف زدند
حمیدرضا ترقی، فعال سیاسی اصولگرا عنوان کرد: به‌طور کلی در شرایط کنونی فعالیت تبلیغاتی نامزدها محدود به صداوسیما و مناظره‌ها شده است. احزاب فرصت این را که در جلسات مناظره کنند یا در محیط‌های دانشگاهی سخنرانی کنند، ندارند. بنابراین مناظره‌ها نقش مهم و اساسی را در پیشبرد اهداف انتخاباتی دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم که توجه مردم به مناظره‌ها افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است.
این مناظره‌ها امکان خوبی برای معرفی نامزدهاست که بتوانند برنامه‌های خود را بیان کنند. بنابراین این مناظره‌ها نقش مهمی دارند. خوشبختانه در مناظره‌ها هر نامزدی که بخواهد خارج از چارچوب وظیفه ریاست‌جمهوری وعده دهد، مورد نقد بقیه قرار می‌گیرد. آن‌هایی که وعده بسیار می‌دادند، مورد نقد بقیه قرار می‌گرفتند. بنابراین وعده‌های غیرواقعی زمینه رای نامناسب را فراهم می‌کند.
به نظر من، تقریبا بخش قابل توجه نامزدها خارج از موضوع حرف زدند، اما صحبت‌های قالیباف که خودش در متن برنامه هفتم بود و راهکارها را می‌دانست باعث شد که در پاسخ به سوالات قوی‌تر عمل کند. جلیلی اما چون کلان نگاه می‌کرد وارد راهکارهای جزئی‌تر نشد و در مجموع بقیه آقایان مانند پزشکیان به حاشیه رفتند و از تحقق وعده‌های اقتصادی اظهار ناامیدی کردند.