۲۶ مرداد سال ۱۳۵۹ آیت الله منتظری در پیامی خداوند را شکر کرد که ابوالحسن بنیصدر را به شکلی معجزه آسا از سانحه هوایی نجات داده است؛ نخست وزیر و دیگر مقامات نیز از این مسأله ابراز خرسندی و رضایت کردند. اما تمام سوانح هوایی هواپیماهای حامل مسئولان سیاسی به خوشی تمام نشد و پس از انقلاب دست کم در چهار مورد لطماتی جدی وارد کرد. از فرماندهان جنگ تا وزرای کابینه و رئیس جمهور جان خود را در این سوانح از دست دادند و به شهادت رسیدند.
پایگاه خبری «انتخاب»: ۲۶ مرداد سال ۱۳۵۹ آیت الله منتظری در پیامی خداوند را شکر کرد که ابوالحسن بنیصدر را به شکلی معجزه آسا از سانحه هوایی نجات داده است؛ نخست وزیر و دیگر مقامات نیز از این مسأله ابراز خرسندی و رضایت کردند. اما تمام سوانح هوایی هواپیماهای حامل مسئولان سیاسی به خوشی تمام نشد و پس از انقلاب دست کم در چهار مورد لطماتی جدی وارد کرد. از فرماندهان جنگ تا وزرای کابینه و رئیس جمهور جان خود را در این سوانح از دست دادند و به شهادت رسیدند.
سقوط اول: ممد نبودی
نخستین سقوط سیاسی ایران پی از انقلاب روز ۷ مهرماه سال ۱۳۶۰ اتفاق افتاد؛ یک فروند هواپیمای سی ۱۳۰ ارتش ایران که حامل فرماندهان ارتش و سپاه بود در کهریزک سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن از ولیالله فلاحی رئیس ستاد مشترک ارتش، محمد جهانآرا از چهرههای شاخص سپاه پاسداران و یوسف کلاهدوز و جواد فکوری کشته شدند.
این سانحه هم اولین سانحه هوایی مربوط به سیاست در ایران است و هم پرمناقشه ترین آن. رئیس تیم بررسی سانحه علت سقوط را خطای مهندس پرواز اعلام کرد، اما حرف و حدیث درباره آن همچنان نیز ادامه دارد. برخی یک فرضیه می گوید این سانحه در ادامه ترورهای سال ۱۳۶۰ بود و آن را به خرابکاری منتسب میکند؛ یعنی در ادامه سلسله اتفاقاتی که انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری و انفجار دفتر نخستوزیری در میان آن قرار داشت.
محمود خرمدل، کمک خلبان این هواپیما با ماهنامه صنایع هوایی تاکنون روایت غالب این ماجرا است. او میگوید ساعت تا ۸ شب همه چیز طبق روال بود، اما به ناگاه سیستم برق هواپیما به ناگاه از کار افتاد، موتورهای هواپیما و سیستم هیدرولیک هدایت نیز به همین ترتیب.
ظاهراً فکوری ابتدا به کابین خلبان می رود تا برای رفع مشکل چارهای بیندیشد، اما زود متوجه می شود که این مشکل فراتر از چیزی است که تصور می کرده. این اتفاق که در آستانه عملیات برای فتح خرمشهر و پس از انجام عملیات ثامنالائمه روی داد همچنان هر از گاهی به موضوع بحث و صفحات مطبوعات تبدیل می شود.
در میان این بحثها حتی حدسیاتی عجیب مانند وجود اجسام نورانی، چیزی مانند بشقاب پرنده نیز نوشته شده است؛ یک مقاله در این مورد می نویسد: "۱۵ دقیقه پیش از بروز سانحه، خلبانان دو فروند جنگنده اف-۴ گشت هوایی در نزدیکی تهران پرواز یک جسم نورانی شبیه به بشقاب پرنده را با سرعت زیاد و در ارتفاع پایین مشاهده کردند. ".
اما در سال ۱۳۹۶، ناخدا هوشنگ صمدی، فرمانده تکاوران دریایی مدافع خرمشهر در مصاحبه با روزنامه قانون فرضیه دیگری را مطرح کرد و گفت: هواپیما را با موشک پدافند زدند و باعث سقوط آن شدند. در آن زمان من و یکی دیگر از فرماندهان ارشد نیز قرار بود با این هواپیما به تهران بیاییم. افضلی فرمانده نیروی دریایی در بندر امام حضور داشت. در آن زمان افضلی آجودان خود را به فرودگاه فرستاد و گفت به رئیس فرودگاه جناب سرهنگ بصیری بگویید دو جا برای من و صمدی نگهدارند چرا که قصد داریم به تهران برویم. آجودان برگشت و گفت که تعداد شهدا بسیار بوده و تنها چندجا مانده است که آن صندلیها نیز به فرماندهان ارشد که قصد دارند به تهران بروند، تعلق می گیرد. اندکی بعد خبر رسید که C۱۳۰ سقوط کردهاست و این سبب شد تا ما شهید نشویم."
در مورد این حادثه حرف و حدیث به اینجا منتهی نمیشود و حتی مستندی نیز با موضوع آن ساخته شده است.
دومین سقوط: خداحافظی آقای قاضی
اگر محاصره اف ۲۷ ارتش در سال ۱۳۶۴ و سپس سقوط آن در اهواز را نیز به حساب برخورد جنگی نگذاریم، این دومین سانحه هوایی سیاسی ایران بود که در آن ۵۱ نفر از جمله فضلالله محلاتی، نماینده امام خمینی در سپاه پاسداران رخت از دنیا بربستند.
سقوط سوم: سقوط وزیر
سال ۱۳۸۰، هواپیمای روسی یاک-۴۰ در ساری سقوط کرد. این سانحه شاید پرتلفاتتربن سانحه هوایی ایران با چرتکه سیاسی باشد: وزیر راه وقت، رحمان دادمان، حسن دهگان و محمد جعفر بهرامی معاونهای وزیر و تعدادی از نمایندگان مجلس جان خود را از دست دادند.
در این مورد نیز مواردی از ابهام وجود دارد. نخست اینکه گفته میشود خلبان هواپیمای آسمان با دریافت گزارش هواشناسی از پرواز انصراف میدهد و با وجود شرایط جوی نامساعد، شرکت فراز قشم این سفر را میپذیرد. پس از پرواز ارتباط راداری قطع میشود و هواپیما سقوط میکند. با این وجود دلیل رسمی این واقعه اشتباه خلبان عنوان شده است.
سقوط چهارم: رئیس جمهور رئیسی
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، در روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، هنگام بازگشت از شمال استان آذربایجان شرقی، در کنار آل هاشم، امام جمعه تبریز، استاندار آذربایجان شرقی و امیرعبداللهیان دچار سانحه هوایی شد.
رئیسی، آل هاشم امام جمعه تبریز، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، خلبان، کمک خلبان، دستیار خدمه پرواز (کروچیف) سر تیم حفاظت و یکی از محافظین و چند تن دیگر از همراهان از جمله سرنشینان این بالگرد بودند. جستجو برای یافتن بالگرد تا صبح امروز ادامه یافت تا اینکه به کمک پهپادهای دید در شب اعزامی از ترکیه، لاشه متلاشی شده بالگرد پیدا شد و به گفته رئیس هلال احمر آثاری از زنده ماندن سرنشینان بالگرد مشاهده نشد. ساعتی بعد، خبر شهادت ابراهیم رئیسی و همراهانش رسما تایید شد.