بازار؛ گروه آب و انرژی: بر اساس آماری که بهمن سال گذشته از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوی منتشر شد، چیزی حدود ۷۰۰ شرکت دانش بنیان در حوزه انرژی فعال هستند. با این وجود کارشناسان و فعالین این حوزه تعداد شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه را متناسب با ظرفیت موجود در آن نمی دانند. به گفته آنها در صورت اصلاح سیاست گذاری های می توان «زیست‌بوم نوآوری» را در این بخش تا حد زیادی توسعه داد؛ چرا که بخش زیادی از تجهیزاتی که در نیروگاه های یا بخش مختلف صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استفاده می شود، قدیمی بوده و مقدار هدر رفت در آنها بسیار بالاست. برخی اقتصاد دستوری و برخی دیگر نگاه سنتی مدیران دولتی را مانع اصلی پیش روی شرکت های دانش بنیان معرفی می کنند. برخی دیگر هم به کمبود منابع مالی به عنوان فاکتوری ضد توسعه ای در بخش انرژی اشاره می کنند.
در این میان بودند کارشناسانی که نگران ورود واستفاده شرکت های دولتی و شبه دولتی به حوزه استارت آپی و امتیازات در نظر گرفته شده برای شرکت های دانش بنیان بوند.
هاشم اورعی رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف، رییس انجمن انرژی های تجدید پذیر به بازار می گوید: آمارهای اعلامی نشان می دهد که سهم شرکت های دانش بنیان از اقتصاد ایران کمتر از یک درصد بوده و عملا عقب ماندگی بسیار جدی در این حوزه مشاهده می شود. حال آنکه دنیا به شدت روی مساله افزایش راندمان و بهره وری انرژی با استفاده از فناوری روز به عنوان یکی از مولفه های اصلی دوران گذار انرژی سرمایه گذاری کرده است.
به گفته او، کشوری همچون آمریکا حدود ۵۴۰ میلیارد دلار برای بالا بردن بازدهی مصرف انرژی خود سرمایه گذاری کرده است. در سایر کشورها هم ارقام قابل توجهی بدین منظور اختصاص داده شده و به همین دلیل هر روز بر تعداد شرکت های دانش بنیان و سرمایه گذاران این حوزه در این کشور افزوده می شود؛ چرا که افزایش بازدهی بدون توسعه زیست بودم فناورانه شدنی نیست.
اورعی با اشاره به اینکه در ایران هم دولت به دنبال جبران این عقب ماندگی بوده و حمایت از شرکت های دانش بنیان سال گذشته بیشتر از هر زمانی در دستور کار شرکت ها، نهادها، وزارتخانه ها و ارگان های دولتی قرار گرفته است، افزود: برخی از این حمایت ها به مرحله اجرا رسید و برخی هم در حد حرف و سخن باقی ماند. حالا شاید بسیاری این سوال را مطرح کنند که نتیجه حمایت هایی که صورت گرفت، چیست.؟ چرا خبری از رونق و شکوفایی نیست.؟ چرا تغییری در روند مصرف ایجاد نشده است.؟
رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف در توضیح سخنان خود گفت: نباید فراموش کرد که استارت آپ ها یا شرکت های دانش بنیان مجموعه هایی نیستند که بتوانند ظرف یک یا دو سال باری از مشکلات حوزه انرژی کشور بردارند. این زیست بوم های نوآورانه دست کم به چندین سال فعالیت و حمایت نیاز دارند تا نتایجش را بتوان در اقتصاد کشور مشاهده کرد و شاهد نقش آفرینی آنها بود.
امتیاز های ویژه به دولتی های و خصولتی ها رسید
اما حمایت از توسعه و ایجاد شرکت های دانش بنیان خیلی هم بی دردسر نیست و مراقبت های خودش را می طلبد.
اورعی رییس دانشکده برق دانشگاه شریف : رقم تسهیلات و امتیازها و معافیت هایی که دولت برای ایجاد شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته به شدت وسوسه انگیز است، به طوری که دولتی‌ها و خصولتی‌ها تلاش کنند از این سفره رنگین برای خود سهمی بردارند
اورعی در اینباره می گوید: نگاهی به رقم تسهیلات و امتیازها و معافیت هایی که دولت برای ایجاد شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته نشان می دهد که این حمایت ها تا چه اندازه وسوسه انگیز است. کار به جایی رسیده که دولتی‌ها و خصولتی‌ها تلاش کنند از این سفره رنگین برای خود سهمی بردارند.
این کارشناس انرژی ادامه داد : ازآنجاکه نفوذ و قدرت لابی در شبه‌دولتی‌ها زیاد است، طبیعی است که بتوانند بخشی از منابع در نظر گرفته‌شده برای دانش‌بنیان‌ها را به نفع خود مصادره کرده و اینگونه دکانی برای شرکت های به ظاهر دانش بنیان در کشور ایجاد کرده اند.
مراقب تکرار تجربه خصوصی سازی باشیم
او اظهار داشت: البته منظور من از این صحبت ها بی توجهی به شرکت های دانش بنیان نیست چرا که ایران با یک ناترازی فزاینده ای در حوزه انرژی مواجه است. این ناترازی هر سال بزرگ و بزرگ تر می شود و برای مقابله با آن باید به دنبال مدیریت مصرف رفت.
در یک سال گذشته طرح‌های بسیار قوی بودند که به عنوان یک طرح دانش‌بنیان پذیرفته نشدند؛ در مقابل برخی طرح‌های پیش‌پا افتاده به‌راحتی توانسته‌اند مجوز شرکت دانش‌بنیان دریافت کنند و حمایت‌های زیادی بگیرند. مراقب باشیم تا مثل همیشه سر بخش خصوصی واقعی و شرکت های توانمند بی کلاه نماند
رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: هدف من از طرح این مساله این بود که باید مراقب تکرار تجربه های همچون خصوصی سازی و اجرای نادرست و ناموفق طرح های کارامد و منطقی باشیم. در همین یک سال گذشته که اتفاقا دولت تاکید فراوانی هم روی حمایت از شرکت های فناورانه داشته طرح‌های بسیار قوی بودند که به عنوان یک طرح دانش‌بنیان پذیرفته نشدند؛ در مقابل برخی طرح‌های پیش‌پا افتاده به‌راحتی توانسته‌اند مجوز شرکت دانش‌بنیان دریافت کنند و حمایت‌های زیادی بگیرند. بازهم تاکید می کنم مراقب تا مثل همیشه سر بخش خصوصی واقعی و شرکت های توانمند بی کلاه نماند.
فضای نامساعد کسب و کار مهم ترین چالش استارت آپ ها
در شرایطی که دولت مدعی حمایت از استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان است، فعالین استارت آپی مدعی اند که فضای کسب و کار در ایران هر روز سخت و سخت تر می شود. فعالین این زیست بوم از قوانینی می گویند عمر برخی از آنها حتی به چند ماه و چند هفته هم نمی رسد.
ابهری: تا همین چند سال پیش برای صادرکننده جایزه صادراتی در نظر می گرفتیم اما حالا نه تنها خبری از جایزه نیست بلکه با سیاست گذارهای اشتباه فعالین اقتصادی و صادرکنندگان را هم تنبیه می کنیم
ابهری رییس انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی کشور که معتقد است با تغییر مکرر قوانین در حال از بین بردن ظرفیت های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی هستیم، ادامه داد: معافیت های مالیاتی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را لغو می کنیم، قیمت ارز را به صورت دستوری تعیین کرده و برای صادرات به بهانه نیمه خام بودن عوارض در نظر می گیریم. این در حالی است که تا همین چند سال پیش برای صادرکننده جایزه صادراتی در نظر می گرفتیم اما حالا نه تنها خبری از جایزه نیست بلکه با سیاست گذارهای اشتباه فعالین اقتصادی و صادرکنندگان را هم تنبیه می کنیم. این در حالی است که بر اساس ماده ۳۷ قانون بهبود فضای کسب و کار اخذ هر گونه عوارض از صادرات ممنوع است. مگر اینکه کالایی یارانه ای بوده یا در داخل نیاز به آن داشته باشیم.
او که معتقد است بهترین مدل حمایتی از استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان، بهبود فضای کسب و کار است، گفت: فعالین صنعت پتروشیمی خواهان ایجاد ثبات در قوانین هستند تا بتواند برای تولید و صادرات خود برنامه ریزی میان مدت و بلند مدتی داشته باشند. اما اوضاع گاهی اوقات به قدری خراب است که حتی قادر به برنامه ریزی برای یک ماه هم نیستیم.
اصلاح اقتصاد انرژی شرط توسعه دانش بنیان ها
در این میان اما برخی از کارشناسان مدعی اند که برای شکوفایی شرکت های دانش بنیان در حوزه انرژی باید به دنبال اصلاح اقتصاد در این بخش باشیم.
بیگی نژاد عضو کمیسیون انرژی:مادامی که قیمت انرژی در ایران اصلاح نشود، نه مجالی برای رشد شرکت های دانش بنیان فعال در این زمینه فراهم می شود و نه خبری از مدیریت مصرف خواهد بود
هادی بیگی نژاد عضو کمیسیون انرژی مجلس در اینباره به بازار گفت: مادامی که قیمت انرژی در ایران اصلاح نشود، نه مجالی برای رشد شرکت های دانش بنیان فعال در این زمینه فراهم می شود و نه خبری از مدیریت مصرف خواهد بود.
به گفته او، قیمت انرژی در ایران به قدری پایین است که کسی به دنبال اصلاح مصرف نیست و بازار تجهیزات کاهنده مصرف حسابی سوت و کور است.