روز شنبه ۱۴اسفند در میانه جنگ اوکراین و به دنبال وضع تحریمهای سنگین علیه روسیه، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور خواستار معافیت تحریمی از همکاری و تجارت با ایران شده بود. به گزارش روزنامه وال‌‌‌استریت ژورنال نیز واشنگتن با رد این پیش‌‌‌شرط، ضرب‌‌‌الاجل یک هفته‌‌‌ای برای اعلام نظر نهایی به مسکو داده بود. همچنین پس از این درخواست مسکو، مولود چاوش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در اظهارنظری متناقض در نشست خبری پایانی مجمع دیپلماسی آنتالیا از عملکرد فعلی روسیه در مذاکرات احیای برجام انتقاد کرد و گفت امیدوار است این رویکرد ادامه نیابد.
اکنون پس از دیدار و رایزنی وزرای خارجه ایران و روسیه، لاوروف با نفی اظهارات آمریکا درباره «مانع‌تراشی روسیه در مذاکرات وین»، گفت مسکو از واشنگتن در زمینه همکاری‌‌‌ها در چارچوب برجام، «ضمانت کتبی» دریافت کرده است. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، وزیر خارجه روسیه روز گذشته در کنفرانس خبری مشترک پس از دیدار با حسین امیرعبداللهیان در مسکو، گفت که اظهارات آمریکا مبنی بر اینکه مسکو در حال مانع‌تراشی بر سر راه تلاش‌‌‌ها در راستای احیای توافق هسته‌‌‌ای است، صحت ندارد.
متن تضمین وارد متن برجام می‌شود
لاوروف همچنین در پاسخ به سوالی درباره اینکه درخواست‌‌‌های روسیه مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌شود یا درخواست‌‌‌های غیرمنطقی آمریکا مانع اصلی است، گفت: «ما تضمین کتبی را دریافت کردیم و این را وارد متن احیای برجام خواهند کرد. در این زمینه یک حفاظت مطمئن در خصوص تمامی پروژه‌‌‌ها و فعالیت‌‌‌ها، شرکت‌ها و متخصصانی که در چارچوب برجام بوده، ذکر شده از جمله همکاری در خصوص پروژه اصلی نیروگاه بوشهر.» وزیر خارجه روسیه ادامه داد: «من هم شنیدم که آمریکایی‌‌‌ها هر روز تلاش می‌کنند ما را متهم کنند که جلوی توافق، ترمز می‌‌‌گذاریم. این دروغ است، توافق هنوز مورد تایید برخی از پایتخت‌‌‌ها قرار نگرفته و مسکو هم جزو این پایتخت‌‌‌ها نیست.»
گفتوگوها در حالت نهایی
وزیر خارجه روسیه همچنین با اشاره به مذاکرات وین تاکید کرد که گفتوگوها در پایتخت اتریش برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در حالت نهایی قرار گرفته است. وی در ادامه گفت: «اطمینان دارم که چشم‌اندازها حتی چشمگیرتر است، به‌‌‌ویژه با توجه به اینکه ما به مرحله نهایی برای حصول توافقی به منظور ازسرگیری برجام برای حل‌‌‌وفصل وضعیت پیرامون برنامه هسته‌‌‌ای ایران وارد شده‌‌‌ایم.»
هشدار صریح کرملین به غرب
این در حالی است که ساعتی پس از رسیدن وزیر خارجه ایران به مسکو، پایتخت روسیه، کاخ کرملین به‌صراحت به غرب هشدار داد که آمریکا و متحدانش باید منافع مسکو را در توافق هسته‌‌‌ای با ایران در نظر بگیرند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز سهشنبه، به خبرنگاران گفت که تحریمهای غرب علیه روسیه که پس از تجاوز نظامی این کشور به اوکراین اعمال شده، «مستقیما بر منافع کشور ما در چارچوب آن توافق تاثیر می‌‌‌گذارد.» وی افزود: «بنابراین تحریمهای روسیه [در جریان مذاکرات وین] باید در نظر گرفته شود. این جنبه جدیدی است که نمی‌‌‌توان آن را نادیده گرفت و باید مورد توجه قرار گیرد.» سخنگوی کرملین در عین حال تاکید کرد که ایالات‌متحده به‌خوبی به این خواسته روسیه واقف است.
آمریکا دست از زیاده‌‌‌خواهی بردارد
همزمان وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری با همتای روس خود با بیان اینکه روسیه «هیچ مانعی برای رسیدن به توافق نخواهد بود،» گفت: «امیدواریم طرف آمریکایی دست از زیاده‌‌‌خواهی خود در دقایق نزدیک به توافق بردارد.» به گزارش خبرگزاری فارس، امیرعبداللهیان روز گذشته پس از دیدار و گفت‌‌‌وگو با سرگئی لاوروف گفت که گفت‌‌‌وگوهای مثمرثمری با همتای روس خود داشته است. وزیر خارجه با بیان اینکه درباره مذاکرات وین برای رفع تحریمهای یکجانبه علیه ایران گفت‌‌‌وگو کردیم، توضیح داد: «روسیه هیچ مانعی برای رسیدن به توافق نخواهد بود و هیچ ارتباطی بین تحولات اوکراین و مذاکرات وین وجود نخواهد داشت.» به گفته امیرعبداللهیان، چنانچه ایران با طرف آمریکایی در خصوص برخی مسائل باقیمانده که از خطوط قرمز اصلی جمهوری اسلامی ایران است به توافق برسد و توافق نهایی در وین حاصل شود، بر مبنای گفت‌‌‌وگوهایی که با لاوروف داشته، روسیه همچنان که از ابتدای این دور از مذاکرات نقش بسیار مثبت و سازنده‌ای داشت، تا پایان مذاکرات و رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار در کنار ایران خواهد بود و از رسیدن ایران به چنین توافقی حمایت خواهد کرد.
وزیر خارجه با ابراز امیدواری نسبت به اینکه طرف آمریکایی دست از زیاده‌‌‌خواهی خود در دقایق نزدیک به توافق بردارد، افزود: « امیدواریم بتوانیم در آینده نزدیک رسیدن به توافق خوب و پایدار را با حمایت همه طرف‌‌‌هایی که در مذاکرات وین حضور دارند اعلام کنیم.» امیرعبداللهیان با بیان اینکه وقفه ایجادشده در مذاکرات میتواند زمینه‌ساز حل موضوعات باقیمانده و بازگشت نهایی همه طرف‌‌‌ها به تعهداتشان در برجام باشد، تاکید کرد: «حفظ منافع و اصول ایران مستقل و مقتدر و تامین منافع قطعی ملت ایران مورد اهتمام جدی ماست. امروز جمهوری اسلامی ایران یک کنشگر فعال، مستقل و تاثیرگذار است که در چارچوب سیاست خارجی متوازن خودش نه برای خود اقماری می‌‌‌طلبد و نه اقمار هیچ طرفی خواهد بود.»
هیچ عاملی در مسیر توافق تاثیر ندارد
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین گفت که هیچ عاملی نمی‌‌‌تواند در مسیر توافق وین و رسیدن به نقطه پایانی، تاثیر سلبی و منفی بگذارد. آنچه در وین میتواند نقش تعیین‌کننده داشته باشد، نگاه واقع‌بینانه طرف آمریکایی در روزها و هفته‌‌‌های پایانی رسیدن به نقطه توافق است. این در حالی است که مذاکرات هسته‌‌‌ای از روز پنج‌شنبه به درخواست جوزپ بورل، هماهنگ‌‌‌کننده برجام و به‌‌‌دلیل آنچه «عوامل بیرونی» توصیف شد، متوقف شده است.
دعوت از لاوروف برای سفر به ایران
از سوی دیگر وزیر خارجه ایران گفت که از همتای روس خود دعوت کرده تا در آینده نزدیک سفری به تهران داشته باشد و طرفین در تهران راجع به آخرین وضعیت مناسبات دوجانبه و پیگیری‌‌‌هایی که باید در موضوعات و همکاریهای منطقهای و بین‌المللی با هم داشته باشند، رایزنی کنند.
وزیر امور خارجه روسیه نیز دیدار با امیرعبداللهیان را بسیار صریح و مفید توصیف کرد و در خصوص سفر به ایران گفت: «دعوت برای سفر به ایران را پذیرفته است و به‌زودی درباره تاریخ آن توافق خواهد شد.»
تعمیق روابط تهران- مسکو
در بخش دیگری از این نشست، وزیر خارجه روسیه به روابط مستحکم دو کشور اشاره و تاکید کرد: «مناسبات تهران و مسکو در همه زمینه‌‌‌ها رو به گسترش است و در حال حاضر نیز سند جامع همکاریهای بلندمدت دو کشور در دست بررسی و نهایی شدن است.» سرگئی لاوروف با اشاره به افزایش چشمگیر حجم مناسبات اقتصادی ایران و روسیه گفت: «هر دو کشور در خصوص بسیاری از مسائل بین‌المللی اشتراک نظر دارند.» این دیپلمات روس درباره روابط دوجانبه میان تهران و مسکو تاکید کرد که گردش مبادلات بازرگانی میان ایران و روسیه در حال رشد است. دو کشور در حال آماده‌‌‌سازی اسناد جدیدی هستند که برای رسمی کردن سطح تازه‌‌‌ای از روابط طراحی شده‌‌‌اند. وی افزود: «به‌‌‌‌رغم وجود عوامل شناخته شده با هدف اعمال فشار بر همکاری دو کشور، روابط تجاری ما به طور پیوسته با سرعتی بی‌سابقه در حال رشد است. این روابط سال گذشته نزدیک به ۸۰درصد افزایش یافت و از مرز ۴میلیارد دلار گذشت.» امیرعبداللهیان نیز با اشاره به تعمیق همکاریهای دو کشور در عرصه‌‌‌های گوناگون گفت: «روابط ایران و روسیه فارغ از تحولات بین‌المللی توسعه خواهد یافت.» وزیرامور خارجه کشورمان افزود: «جمهوری اسلامی ایران همواره بر حسن روابط با روسیه به عنوان کشور دوست و همسایه تاکید دارد.»
اهداف سفر به مسکو
حسین امیرعبداللهیان ظهر روز گذشته در رأس هیاتی به منظور گفت‌‌‌وگو با لاوروف وارد مسکو شد و در محل وزارت خارجه فدراسیون روسیه با همتای روس خود دیدار و گفت‌‌‌وگو کرد. وزیر خارجه ایران در تشریح اهداف سفرش به مسکو نیز گفت: «هدف اول پیگیری توافقاتی است که در جریان سفر دی‌ماه رئیس‌جمهور به مسکو انجام شد و موضوع دوم سفر تحولات اوکراین و تحولات جدیدی است که در عرصه منطقهای و بین‌المللی رخ داده است.» امیرعبداللهیان در بخش دیگری از صحبت‌‌‌های خود گفت: «موضوع دیگری که در این سفر مورد توجه ماست پیگیری مذاکرات وین برای لغو تحریم‌هاست.» امیرعبداللهیان همچنین پیش از دیدار با همتای روس خود با اشاره به اینکه در اظهارنظرها و اخبار این‌گونه منتشر می‌شود که اگر در وین با طرف آمریکایی و دیگر طرف‌‌‌های غربی به توافق و نتیجه نهایی برسیم، ممکن است روسیه با توجه به مطالبی که در رسانه‌‌‌ها مطرح شده حمایت لازم را نداشته باشد، گفت: «البته من از گفت‌وگوی تلفنی اخیری که با لاوروف داشتم چنین برداشتی نداشتم و امیدوارم در گفت‌وگوهایم با وی در مسیری قرار بگیریم که روسیه در رسیدن به توافق خوب، پایدار و قوی در وین در کنار ایران قرار بگیرد.» پیش‌تر سعید خطیب‌‌‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی روز دوشنبه از سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه به مسکو خبر داده بود. این سفر پس از آن انجام شد که وزیر خارجه قطر شنبه‌‌‌شب با همتایان ایرانی و آمریکایی خود گفت‌‌‌وگو کرد، سپس روز یکشنبه با هدف رایزنی برای احیای برجام عازم مسکو شد. قطر در چند ماه اخیر کمپین فشرده‌‌‌ای را برای احیای برجام آغاز کرده است.
بحران اوکراین
همچنین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بدو ورود به مسکو با بیان اینکه جنگ را در اوکراین، افغانستان، یمن و هر نقطه دیگری از جهان به‌صراحت محکوم می‌‌‌کنیم، گفت: «بر راه‌حل سیاسی در موضوع اوکراین تمرکز می‌‌‌کنیم.» امیرعبداللهیان همچنین در دیدار با لاوروف با بیان اینکه صرف‌نظر از هر تحول بین‌المللی توسعه مناسبات با روسیه برای ایران حائز اهمیت است، از تلاش‌‌‌های هیات‌روسیه در وین برای کمک به نزدیک شدن به توافق قدردانی کرد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه نیز در این دیدار از مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران درخصوص آنچه هم‌‌‌اکنون در اوکراین در حال رخ دادن است، تشکر و قدردانی کرد.
هم با جنگ و هم با تحریم مخالفیم
به گزارش خبرگزاری فارس، وزیر خارجه در عین حال با اشاره به جنگ اوکراین و تحریمهای اعمالی آمریکا علیه روسیه گفت: «ما همان‌طور که مخالف جنگ هستیم، مخالف اعمال تحریمهای یکجانبه هستیم. تحریم‌‌‌هایی که ملت‌‌‌ها را هدف قرار داده و جمهوری اسلامی ایران یکی از طرف‌‌‌هایی است که سال‌ها است با تحریمهای ظالمانه و یکجانبه آمریکا مواجه است.»
سخت‌‌‌ترین مسائل، باقیمانده است
همزمان با این تحولات ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری هفتگی‌‌‌اش در پاسخ به سوالی درباره اینکه وضعیت فعلی مذاکرات وین را چطور ارزیابی می‌کند و آیا حمله موشکی سپاه پاسداران به اربیل بر محاسبات این روند تاثیری گذاشته است یا نه، گفت: «همان طور که قبلا گفته شده، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و تیمش برای مشورت به واشنگتن بازگشته‌‌‌اند. دیگر روسای سیاسی هیات‌‌‌های مذاکره‌‌‌کننده هم به پایتخت‌‌‌هایشان بازگشته‌‌‌اند. این مذاکرات، مذاکراتی پیچیده هستند. ما در موقعیتی قرار داریم که می‌توانست به خط پایان نزدیک باشد اما برخی مسائل مهم باقی مانده‌‌‌اند و وقتی به خط پایان نزدیک می‌‌‌شوید، مسائلی که باقی مانده‌‌‌اند، اصولا سخت‌‌‌ترین مسائل خواهند بود.» به گزارش «ایسنا»، به نقل از وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا، پرایس با اشاره به اینکه در حال حاضر برخی عوامل خارجی وجود دارند که بر وضعیت فعلی ما در مذاکرات اثر گذاشته‌‌‌اند، بیان کرد: «واضح است که یکسری تصمیم‌‌‌ها باید در تهران اتخاذ شوند. همین طور برخی تصمیم‌‌‌ها را نیز ما باید بگیریم. ما انتظار داریم در روزهای آتی تشخیص بهتری درباره این داشته باشیم که آیا مسیری رو به جلو برای بازگشت دوجانبه به برجام دست‌‌‌یافتنی است یا نه.»
مواضع متناقض آمریکا
از دیگر سو با وجودی‌که عصر روز گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت که مسکو از واشنگتن در زمینه همکاری‌‌‌ها در چارچوب برجام، ضمانت کتبی دریافت کرده است، اما پیش‌تر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به اینکه آیا تغییری در تصمیم آمریکا مبنی بر مخالفت با درخواست روسیه برای دریافت تضمین کتبی جهت مصون ماندن روابط اقتصادی-تجاری‌‌‌اش با ایران ایجاد شده است یا نه و آیا آمریکا مایل است این درخواست را بررسی کند و شاید با روسیه درباره‌‌‌اش مذاکره کند، گفته بود: «نه، مایل نیستیم. ما به وضوح گفته‌‌‌ایم تحریمهای جدید مربوط به روسیه به برجام ربطی ندارند و نباید هیچ‌گونه تاثیری بر اجرایی شدن آن داشته باشند. اصلا قصد نداریم چیز جدید یا بخصوصی راجع به این تحریم‌ها به روسیه ارائه دهیم، به چیز جدیدی هم برای دستیابی موفقیت‌‌‌آمیز به توافقی در زمینه بازگشت به اجرای کامل برجام نیاز نیست.»
توافق دوجانبه با ایران
پرایس در پاسخ به اینکه آمریکا دقیقا چطور میتواند با حذف شدن یک عضو[روسیه] به این روند ادامه دهد، با توجه به اینکه چنین توافقی نیز باید مورد قبول شورای امنیت سازمان ملل باشد، همان طور که برجام اصلی بوده است و در پاسخ به اینکه آیا آمریکا قصد دارد توافقی دوجانبه با ایران انجام دهد، گفت: «البته ما قبلا گفته‌‌‌ایم که تعامل دوجانبه با ایران در زمینه این مسائل مهم و فوری بسیار موثرتر خواهد بود. اما ایرانی‌‌‌ها تمایلی به این کار نداشته‌‌‌اند. ولی ما همچنان بر این باوریم که بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام، بهترین وسیله دستیابی به اهداف سیاسی‌‌‌مان است.» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به اینکه جایگزین دیپلماتیک مورد نظر آمریکا چه چیزی میتواند باشد، آیا توافقی خواهد بود شامل آمریکا، تروئیکای اروپا و ایران، بدون روسیه و چین، توضیح داد: «ما هنوز به آنجا نرسیده‌‌‌ایم و امیدواریم نرسیم. تا وقتی در آن موقعیت قرار نگیریم، درباره اینکه چطور ممکن است باشد، گمانه‌زنی نمی‌‌‌کنیم. اما نسبت به اطمینان یافتن از عدم‌دستیابی ایران به یک سلاح هسته‌‌‌ای، متعهدیم.»
تاکید واشنگتن بر دیپلماسی
همچنین جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز در سخنانی تاکید کرد: «ما همچنان بر این باوریم که دیپلماسی بهترین مسیر پیشرو در تعامل با ایران است.» به گزارش «ایسنا»، سخنگوی کاخ سفید در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره تاثیر درخواست جدید روسیه بر روند مذاکرات وین و توقف چند روزه آن تصریح کرد: «همان‌طور که می‌‌‌دانید مذاکره‌‌‌کنندگان به پایتخت‌‌‌های خود بازگشته‌‌‌اند. باید ببینیم طی چند روز آینده دیپلماسی پیرامون برجام به کجا می‌‌‌رسد.» بنابر گزارش وب‌سایت رسمی کاخ سفید، جن ساکی همچنین در پاسخ به این سوال که «آیا مذاکرات با ایران پایان یافته است؟» توضیح داد: «ما کماکان معتقدیم که دیپلماسی بهترین مسیر پیشرو است. اما این بخشی طبیعی از فرآیند مذاکره است. مهم‌ترین و مشکل‌‌‌ترین بخش مذاکرات در مراحل پایانی رخ می‌دهد.»
بیانیه ضدبرجامی ۴۹ سناتور
همزمان با این تحولات ۴۹ سناتور از مجموع ۵۰ سناتور جمهوری‌خواه سنای ایالات متحده روز دوشنبه ۲۳ اسفند اعلام کردند که از توافق جدید بین ایران و قدرت‌‌‌های جهانی برای احیای برجام حمایت نخواهند کرد. همزمان با نگرانی‌های روزهای اخیر در مورد شکست مذاکرات، این بیانیه نشان می‌دهد که حزب جمهوری‌خواه آمریکا با هرگونه تلاش برای احیای برجام مخالف است. سناتورهای جمهوری‌خواه با استناد به گزارش‌های رسانه‌‌‌ای در مورد شروط جدید روسیه که ممکن است توافق مورد مذاکره را به شکست بکشاند در بیانیه خود ادعا می‌کنند که دولت جو بایدن در چنین شرایطی ممکن است توافقی را بپذیرد که برای مهار فعالیت‌های هسته‌‌‌ای ایران بسیار ضعیف است.
سناتورهای جمهوری‌خواه در ادامه ادعاهای خود هشدار داده‌‌‌اند که برای معکوس کردن توافقی که به گفته آنها «از دستیابی ایران به سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای کاملا جلوگیری نکند، برنامه‌‌‌های موشکی ایران را مهار نکند و با حمایت ایران از تروریسم مقابله نکند» تمامی امکانات را به‌‌‌کار خواهند گرفت. هیچ‌‌‌یک از جمهوری‌خواهان کنگره آمریکا از توافق هسته‌‌‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران که در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما امضا شد حمایت نکرده بودند و گروهی از قانون‌گذاران دموکرات نیز با آن مخالف بودند. کنگره آمریکا طبق قانون موسوم به «بازبینی توافق هسته‌‌‌ای سال ۲۰۱۵» حق دارد هرگونه توافق جدیدی را مورد بازبینی قرار دهد ولی بعید است بتواند توافق را فسخ کند. کما اینکه هشت سال پیش نیز که جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا اکثریت داشتند نتوانستند توافق هسته‌‌‌ای قدرت‌‌‌های جهانی با ایران را لغو کنند.
تل‌‌‌آویو و ابوظبی خواستار تضمین امنیتی شدند
همچنین امارات متحده عربی و اسرائیل با مرتبط کردن تقاضای آمریکا برای افزایش تولید نفت با بحث «امنیت منطقه خلیج فارس»، از واشنگتن خواسته‌‌‌اند که «دفاع موشکی و تبادل اطلاعات محرمانه» را تقویت کند.
پنج منبع مطلع اعلام کرده‌‌‌اند امارات و رژیم صهیونیستی در حال لابی‌‌‌گری با ایالات متحده برای تدوین «استراتژی امنیتی برای خاورمیانه» در صورت «احیای توافق هسته‌‌‌ای با ایران» هستند. جنگ در اوکراین و افزایش قیمت نفت، اکنون به «اهرم فشاری» به آمریکا برای سوق این کشور به کسب تضمین‌‌‌هایی از ایران بدل شده که در سال ۲۰۱۵ تامین نشده بود.
