مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود از نگرانی فزاینده در مورد برنامه هسته‌ای ایران سخن گفته و از تهران خواسته نگرانی‌ها را حل کند. آژانس تحت فشار اعضای خاص خود درصدد بزرگنمایی اختلافات با ایران است. رفتار دوگانه آژانس اصل بی‌طرفی و اعتبار آن را زیر سوال برده است.
به گزارش ایرنا، مروری بر برخوردهای آژانس بین المللی انرژی اتمی با پرونده هسته‌ای ایران نشان می‌دهد که رفتارهای این نهاد بین المللی با ایران به جای آنکه از جنبه حقوقی و فنی پیگیری شود بیشتر متاثر از سلایق سیاسی بوده است. این سلیقه سیاسی بیش از هر چیز زیر فشار غرب به ویژه ایالات متحده شکل گرفته است و نشان می‌دهد که آژانس بر خلاف ماهیت فنی و حقوقی خود توان حفظ بی‌طرفی و فاصله گرفتن از رویکردهای سیاسی را نداشته است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز سه‌شنبه ۱۶ در گزارشات برجامی و پادمانی خود مدعی شد که بازرسی‌های این سازمان از مراکز اتمی ایران به طور چشمگیری کاهش یافته و با محدودیت جدی مواجه شده است. در این گزارشات که بخش‌هایی از آن در رسانه‌های خارجی انتشار یافته، ادعا شده که ایران مانع دسترسی بازرسان آژانس به سایت‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای شده و ایران همچنان به توسعه فعالیت‌های اتمی خود ادامه می‌دهد. در این گزارش همچنین آمده است که ایران ۱۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ذخیره کرده که فراتر از سقف مجاز در برجام است.
گروسی در این گزارش بار دیگر ادعای کشف ذرات هسته‌ای اعلام نشده در ایران را تکرار کرده و از تهران خواسته تا بدون فوت وقت توضیحات لازم در این زمینه را ارئه کند. علاوه بر این مدیرکل آژانس نگرانی خود را درخصوص مسائل پادمانی در رابطه با چهار مکان که به آژانس گزارش نشده بودند اعلام کرد.
ایران و آژانس؛ نگاهی به مسیر طی شده
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که ایران در سال‌های بعد از امضای برجام به طور کامل به تعهدات خود عمل کرد که ۱۵ گزارش آژانس موید این تعهد تهران است. در توضیح بیشتر و ریشه یابی این اقدامات تهران باید اجمالا به مسیری که از سوی طرفین برجام طی شده است اشاره کرد. ایران و نمایندگان ۱+۵ در سال ۲۰۱۵ بعد از ماه‌ها مذاکره، توافق هسته‌ای موسوم با برجام را امضا کردند. ایران به تعهدات خود عمل کرد با این حال بعد از روی کار آمدن دولت جمهوری خواه ترامپ این کشور از توافق برجام خارج شد و تحریمهایی که طبق برجام باید برداشته می شد را بار دیگر اعاده کرد. آمریکای ترامپ با این حال به این هم بسنده نکرد و تمام تلاش خود را کرد تا مانع ازاجرای تعهدات سایر شرکای برجام شود.
شرکای برجام هم رویکرد کجدار و مریزی در قبال برجام در پیش گرفتند به طوری که عملا با توجیه تراشی استقلال بنگاه‌های اقتصادی عدم همکاری این بنگاه‌ها با ایران را بهانه کردند و از سوی دیگر حاضر نشدند هیچ هزینه های بابت اجرای تعهدات خود بدهند سازوکارهایی مانند اینستکس هم در نهایت و بعد از تبلیغات فراوان راه به جایی نبرد و ناکام ماند. در پی اتخاذ این رویکرد از سوی غربی‌ها ایران یک سال بعد از خروج‌آمریکا زا برجام طی پنج مرحله کاهش تعهدات هسته ای خود را آغاز کرد و نشان داد که برخلاف تصور غربی‌ها ایران دست بسته نیست و ابزار و اراده برخورد با بدعهدی شرکای برجام را دارد.
بعد از روی کارآمدن دولت دموکرات بایدن انتظار میرفت این دولت به میراث دولتی که برجام را امضا کرده بود پایبند باشد و گام‌های عملی در احیای برجام و بازگشت به تعهدات‌آمریکا بردارد با این حال شش دور مذاکره در وین نشان داد که این دولت هم کماکانبه دنبال این است مسیر غلط دولت گذشته را طی کند. طبیعی است که در تمام این مدت ایران تعهدی به محدودیت‌های مندرج در برجام نداشت و صنعت هسته ای ایران در بخشهای مختلف غنی سازی، تحقیق و توسعه و ساخت و تولید سانتریفیوژهای پیشرفته مسیر طبیعی خود را پیش میرفت درواقع وقتی یک طرف تعهدات اجرا نمی شود دلیلی ندارد طرف دیگر همچنان به تعهدات خود عمل کند. با این حال ایران همچنان به تعهدات پادمانی خود پایبند بوده است.
پاسخ تهران به ادعاهای گروسی
ایران بعد از تصویب طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» در مجلس، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد اما در چارچوب پادمانی همچنان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری می‌کند. کاظم غریب آبادی، سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین المللی در وین در پاسخ به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این سازمان خواست که بی طرفی و حرفه‌ای گری خود را حفظ کند.
وی با بیان اینکه تمامی فعالیت‌های هسته ای ایران، از جمله غنی سازی در سطوح مختلف و تولید فلز اورانیوم، در چارچوب حقوق هسته‌ای ایران تحت معاهده عدم اشاعه صورت می‌گیرند و کاملا هم‌راستا با تعهدات پادمانی ایران انجام می‌شود،یادآورشد: از آنجا که سایر طرف‌ها به تعهدات خود تحت توافق هسته‌ای در حوزه رفع تحریم عمل نکردند و سیاست اعمال تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا نیز ادامه دارد، هیچ کس نمی‌تواند توقف این فعالیت‌ها را در چارچوب این توافق از ایران طلب کند.
غریب‌آبادی با بیان اینکه ایران تاکنون، تعاملات مناسب و سازنده‌ای را درخصوص آنها با آژانس، با هدف حل و فصل این موضوعات، به عمل آورده است از این موضوع که آژانس با وجود بازرسی‌های گسترده از تأسیسات هسته‌ای ایران که افزون بر یک پنجم تمام بازرسی‌های آژانس در سطح جهانی می‌شود و هیچ مشکل پادمانی نیز در فعالیت‌ها و تعهدات جاری هسته‌ای وجود ندارد، تحت فشار برخی اعضای خاص خود درصدد بزرگ نمایی این موضوعات است، انتقاد کرد و گفت: آژانس باید استقلال، بی طرفی و حرفه‌ای گری خود را حفظ کند و اعضای آژانس نیز باید از اعمال فشار بر آژانس و تلاش برای استفاده ابزاری از آن در جهت مقاصد سیاسی خود، بطور جدی پرهیز نمایند.
این دیپلمات کشورمان فوریت این موضوعات را، آنگونه که مدیرکل در گزارش خود اشاره کرده است، رد کرد و گفت: نگرانی جدی، وجود سلاح‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی اسرائیل، خرابکاری تروریستی در تأسیسات هسته‌ای صلح آمیز و ترور دانشمندان اتمی است که متاسفانه آژانس تاکنون به خود این جسارت را نداده است که درخصوص این مسائل، موضعگیری کند.
گزارش آژانس در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روزهای ۲۲ تا ۲۶ شهریور برگزار خواهد شد، منتشر شده است.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نسبت به برگزاری نشست شورای حکام و گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای ایران گفته است: ما به همکاران غربی مان درباره افزایش تنش‌ها از طریق تدارک برنامه هایی برای محکوم کردن ایران که می‌تواند در تصمیم گیری شورای حکام آژانس دخیل باشد، هشدار می دهیم.
رفتار آژانس در مورد اقدامات تروریستی رژیم صهیونیستی مانند ترور دانشمندان و خرابکاری در تاسیسات ایران نشان دهنده عدم بی طرفی این نهاد بین المللی است. آژانس در این موارد به اعلام مواضع دیپلماتیک بسنده کرده و حتی این اقدامات تروریستی را محکوم نکرد. در حالی که مطابق اساس‌نامه آژانس، این نهاد بین‌المللی علاوه بر وظیفه نظارتی خود، موظف است از ظرفیت‌های خود برای صیانت از داشته‌های هسته ای اعضاء صیانت کرده و خدشه به آنها را پیگیری کند.