شفقنا- مدیر کل امور آموزش عمومی حوزه های علمیه خواهران گفت: اخیرا معاونت آموزش برنامه‌ای را برای طلاب متاهل، دارای فرزند و احیانا مراقبت‌گر تهیه کرده که در نظر است از ابتدای سال تحصیلی به صورت آزمایشی در بعضی مدارس اجرا شود؛ در این برنامه که به صورت تلفیقی از آموزش حضوری و مجازی طراحی شده؛ انعطاف کافی برای جمع بین تحصیل و نقش‌های خانوادگی در نظر گرفته شده است.
به گزارش شفقنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، هم اکنون قریب به ۵۰۰ مدرسه علمیه خواهران در سه مقطع تحصیلی عمومی، عالی و تخصی در سراسر کشور مشغول به آموزش و تربیت طلاب هستند که برای آشنایی با شیوه ورود علاقه مندان به حوزه و نحوه تحصیل آنها در دوره عمومی(سطح ۲) گفت و گویی با خانم صدیقه افشار زرندی، مدیر کل امور آموزش عمومی حوزه های علمیه خواهران داشته ایم که مشروح آن تقدیم علاقه مندان می شود.
ـ طراحی و استقرار نظام تحصیلی مقاطع یا متمرکز چگونه صورت گرفت و چه روالی را طی کرد؛ با توجه به این که در قبل و اوایل انقلاب، مکاتب مختلفی با نظام پیوسته آموزشی در حال فعالیت بودند.
نظام آموزشی حوزه‌های علمیه خواهران، در ۳ مقطع تحصیلی و ۴ سطح تعریف شده است. دوره عمومی، نخستین مقطع است که شامل سطوح ۱ و ۲ تحصیلی است. بعد دوره عالی که سطح ۳ محسوب می‌شود و سپس تخصصی که سطح ۴ است.
در حال حاضر، در صدد اخذ مجوز اجرای دوره‌های تکمیلی بعد از اتمام سطح ۴ رشته‌های فقه و تفسیر نیز هستیم. طبق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای فارغ‌التحصیلان سطوح مختلف حوزوی، دانشنامه معتبر علمی و همطراز با سایر مدارک رسمی کشور اعطا می‌گردد.
دانشنامه‌ها، بر اساس مقاطع تحصیلی حوزه تعریف و نام‌گذاری شده است:
نخستین مقطع از نظام تعلیم و تربیت حوزه‌های علمیه خواهران «سطح ۲» است. این مقطع ناظر به تامین نیازهای عمومی و اخلاقی، اعتقادی، علمی و مهارتی طلاب و آماده‌سازی آنان برای ارتقاء به مقاطع بالاتر و تامین نیازهای عمومی تبلیغ در جامعه بوده و برای دو گروه اجرا می‌شود: دارندگان تحصیلات کمتر از دیپلم و دارندگان مدرک دیپلم و بالاتر.
دومین مقطع «سطح ۳» است که در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف و ناظر به تامین نیازهای اخلاقی، اعتقادی، علمی و مهارتی طلاب در سطح نیمه تخصصی و تخصصی و تامین نیازهای حوزه و جامعه اسلامی در سطح اجرا می‌شود. در حال حاضر این مقطع با سه شیوه تحصیلی حضوری، نیمه حضوری و غیرحضوری در حال اجراست. تعداد واحدهای درسی در این سطح، به تناسب رشته‌ها و گرایش‌ها، بین ۸۵ تا ۱۰۲ واحد تعریف شده است.
سومین مقطع «سطح چهار» است که در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف و معطوف به تعمیق بنیان‌های اعتقادی، اخلاقی، علمی و مهارتی طلاب اجرا می‌شود. شیوه تحصیل در این مقطع صرفاً حضوری است. تعداد واحدهای درسی در سطح ۴ با احتساب رساله علمی، ۸۰ واحد تعریف شده است.
ـ علت‌ها و مزیت‌هایی که سبب شد حوزه خواهران به سمت نظام مقاطع حرکت کند چیست؟
در نظام مقاطع، هدف‌گذاری‌ها دقیق تر انجام می‌شود و فرد از ابتدا می‌داند به کجا باید برسد. تعیین سطح دانش و مهارت و کارکرد فراگیران امکانپذیر است. چنانچه بعضی از افراد به جهاتی نتوانند ادامه تحصیل بدهند؛ امکان دریافت دانشنامه را در پایان مقطع دارند و امکان ادامه تحصیل در سایر مراکز آموزش عالی هم برایشان مهیاست.
ـ درباره دوره عمومی حوزه علمیه خواهران، توضیحی ارائه بفرمایید.
در این دوره، دو نوع پذیرش داریم. دوره عمومی که برای دارندگان گواهی اتمام پایه هشتم مقطع نخست متوسطه و یا سیکل قدیم است و دوره عمومی ویژه که دارندگان مدرک دیپلم و بالاتر می‌توانند در آن پذیرش شوند. به فارغ‌التحصیلان این دوره، دانشنامه سطح ۲ یا همان کارشناسی اعطاء می‌گردد.
در این مقطع، تلاش بر این است که بانوانی فاضل، مؤمن، متعهد، بصیر، انقلابی، اخلاق مدار، آگاه و وظیفه‌شناس در ایفای نقش‌های اجتماعی به ویژه مادری و همسری در جهت پاسداری از تحکیم و تعالی خانواده تربیت شوند.
داوطلبان دوره عمومی با داشتن حداکثر ۱۷ سال سن و معدل حداقل ۱۵ سال می‌توانند برای ورود به چرخه گزینش ثبت‌نام کنند. داوطلبان دوره عمومی ویژه نیز با حداکثر ۴۰ سال سن و حداقل معدل ۱۲ مجاز به نام‌نویسی هستند. این دوره به صورت حضوری اجرا می‌شود.
ـ مقطع عمومی سطح ۲ تا چه اندازه در سطح کشور گسترش پیدا کرده و چه تأثیری داشته است؟
تقریبا کمتر شهرستانی است که حداقل یک مدرسه علمیه برای خواهران نداشته باشد، در بعضی شهرستانها ۲ و حتی ۳ مدرسه علمیه در حال فعالیت هستند، بعضی از آنان طلاب را از مقطع سیکل و یا پایان دوره متوسطه مقطع نخست می‌پذیرند؛ اما اغلب مدارس از مقطع دیپلم و بالاتر از آن، پذیرش طلبه دارند.
هر یک از مدارس، در شهر محل استقرار خود، مرجعی امن برای بانوانی به شمار می‌روند که یا طالب علم هستند یا نیاز به مشاوره دینی دارند یا در جست و جوی پاسخ به سؤالات خود در حوزه دین هستند. بیشتر مدارس در زمینه فعالیت‌های خیرخواهانه و مردمی، پیشتازند؛ در بلایای طبیعی و بحران‌های منطقه‌ای، نقش فوق‌العاده‌ای ایفا می‌کنند و حرکت‌های انسان‌دوستانه قابل توجهی دارند. فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی مدارس اگر بیشتر از فعالیت‌های علمی آنها نباشد؛ کمتر از آن هم نیست.
ـ راه‌اندازی مدارس علمیه خواهران در سطح ۲ در سراسر کشور تا چه مقدار توانسته پاسخگوی نیازهای دینی بانوان باشد؟
ما با دو دسته از نیازها مواجه هستیم. طیفی از بانوان تمایل دارند به صورت اجتهادی و تا عالی‌ترین مدارج علمی در حوزه دین و دین‌شناسی کار کنند، عده‌ای که شاید اکثریت دانش پژوهان امروزی را هم تشکیل دهند؛ وارد حوزه می‌شوند تا معرفت دینی خود را افزایش دهند. هدف آنان تفقه در دین نیست. دنبال این هستند که تکلیف خود را در حوزه دین بدانند و بتوانند زندگی‌ای مؤمنانه برای خود و خانواده بسازند.
شاید برنامه موجود تا حدودی توانسته باشد ضمن گشودن راه برای گروه نخست، به نیاز گروه دوم پاسخ دهد؛ اما حتما به همه هدف دست نیافته است. هر گروه از این مراجعه‌کنندگان به حوزه‌های علمیه، استعدادها، اهداف، اقتضائات و انتظاراتی دارند که طراحی برنامه‌های متنوع را می‌طلبد. برنامه متناسب، که جزو راهبردهای برنامه پنج‌ساله مرکز مدیریت است؛ می‌تواند کمک کند طلاب سریع‌تر، دقیق‌تر و کامل تر به هدف برسند.
ـ آماری از تعداد مدارس علمیه سطح ۲ که پذیرش طلبه دارند اعلام بفرمایید و این که از ابتدای تأسیس مرکز مدیریت و مدارس علمیه شیب پذیرش خواهران طلبه به چه صورت بوده است؟
در ۱۰ سال گذشته، تعداد حوزه‌های علمیه خواهران از ۲۵۰ مدرسه علمیه مقطع عمومی، به حدود۴۲۰ مدرسه علمیه در سراسر کشور ـ به جز استان‌های خراسان که مستقل هستند ـ گسترش یافته و این توسعه با رویکرد تسهیل در تحصیل بانوان صورت پذیرفته است.
از جهت آمار، خوب طبیعی است که توسعه واحدهای آموزش عالی موازی وکاهش جمعیت جوان کشور، بر پذیرش تأثیر گذاشته است. به خصوص که حوزه علمیه خواهران برای پذیرش، شرایط سنی هم دارد.
ـ تعداد طلاب سطح ۲ در حال حاضر چند نفر است و افق پیش رو در این مقطع تحصیلی با توجه به کیفی سازی برنامه ها و توسعه این سطح چگونه است؟
بدون لحاظ استان‌های خراسان و جامعه الزهرا(س) قم، بیش از ۴۲ هزار طلبه در نقاط مختلف کشور داریم که در حال تحصیل هستند و بیش از ۵۵ هزار فارغ التحصیل در این سطح داریم.
اهمیت این مقطع از این روست که دروازه ورود به حوزه علمیه است و تربیت شدگان این سطح، اگر قوّت علمی مناسب داشته باشند؛ می‌توان امیدوار بود خروجی مورد انتظار از مقاطع عالی و تخصصی به دست آید؛ از این رو تعمیق و تقویت این سطح، جزو اولویت‌های برنامه پنج ساله مرکز مدیریت است.
ـ شاهد ریزش برخی طلاب از زمان ورود تا فارغ التحصیلی در مقطع سطح ۲ هستیم. علت این ریزش چیست و چه برنامه و راهکارهایی برای کاهش این روند دارید؟
معاونت آموزش، روی ماندگاری داوطلبانی که برای تحصیل وارد مدارس علمیه می‌شوند؛ حساس بوده است؛ از این رو در سال ۹۶ یک پیمایش انجام دادیم که علل ریزش طلاب را در حین تحصیل به دست آوریم، نتیجه ای که از این پیمایش به دست آمد نشان داد؛ حدود ۷۰ درصد از طلاب، وقتی ایفای نقش‌های جنسیتی با تحصیل آنان در تعارض قرار می‌گیرد؛ ترجیح می‌دهند به منظور حفظ و تحکیم پیوندهای خانوادگی، تحصیل را به صورت موقت و تا رفع موانع، در اولویت قرار ندهند.
بسیاری از آنان در مصاحبه خود اظهار شگفتی می‌کردند وقتی سؤال می‌شد چرا تحصیل را ترک کرده‌اید. ذهنیت آنان، واقعا ترک تحصیل نبود؛ بلکه صریحا پاسخ می دادند این وضعیت موقت است و وقتی مشکل مرتفع شد؛ دوباره به تحصیل خواهیم پرداخت.
چند کار باید انجام دهیم تا تاب‌آوری طلاب را در برابر مشکلات بالا ببریم و البته حتما به حل ریشه‌ای مسئله هم بپردازیم. طلاب توقع بالایی ندارند؛ اما حق آنان است وقتی سرکلاس درس نشسته‌اند؛ نگرانی بابت نوزاد و کودک خود نداشته باشند.
باید فضاهای مکمل مانند شیرخوارگاه و مهدکودک در همه مدارس داشته باشیم، بیش از ۶۰ درصد طلاب ما در دوره عمومی متأهل هستند و به هر دلیل نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از مهدکودک های عمومی و آزاد استفاده کنند، باید زمینه نگهداری بچه‌ها در نزدیک‌ترین مکان به مادر و با هزینه‌ای که یک طلبه خواهر می‌تواند تأمین کند، فراهم شود.
اگر مدارس با مشارکت طلاب، امکانی ایجاد کنند که پس از اتمام کلاس ها، طلبه بتواند با قیمت مناسب، غذای ظهر خود را تهیه کند؛ دغدغه همسر و فرزندان کمتر می‌شد؛ از این اقدامات حمایتی باید بهره ببریم، همچنین مشاوره‌های تحصیلی مفید، برای بسیاری از طلاب راهگشاست.
مدارس با دلسوزی بیشتری طلاب را راهنمایی کنند تا ضمن حفظ مقررات و قوانین؛ بتوانند تحصیل خود را به موقع تمام کنند.
اخیرا معاونت آموزش برنامه‌ای را برای طلاب متاهل، دارای فرزند و احیانا مراقبت‌گر تهیه کرده که در نظر است از ابتدای سال تحصیلی به صورت آزمایشی در بعضی مدارس اجرا شود؛ در این برنامه که به صورت تلفیقی از آموزش حضوری و مجازی طراحی شده؛ انعطاف کافی برای جمع بین تحصیل و نقش‌های خانوادگی در نظر گرفته شده است.
ـ تعداد داوطلبان دانشگاهی متمایل به تحصیل در حوزه چه مقدار است؟ روند ورود این افراد از ابتدا تاکنون به چه صورت بوده است؟
تقاضای دانشگاهیان برای تحصیل در حوزه به ویژه در رشته‌های همسو، از ابتدای تأسیس مرکز وجود داشته؛ لکن منع همزمانی تحصیل حضوری در دو مرکز آموزش عالی، سبب می‌شد تا این خواسته، پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی محقق شود.
از سال ۸۹ تاکنون، پذیرش فارغ التحصیلان مقاطع کاردانی تا دکتری دانشگاه‌های کشور در مدارس علمیه خواهران، از ۹ درصد به بیش از ۲۰ درصد رسیده است. همچنین میانگین نام‌نویسی داوطلبان دانشگاهی در یک دهه گذشته، بیش از ۱۸ درصد بوده و آمار امیدبخشی از جذب این قشر از جامعه در حوزه‌های علمیه خواهران است.
ـ معادل‌سازی برخی واحدهای داوطلبان دانشگاهی علاقه‌مند به تحصیل در حوزه به چه صورت انجام می‌شود و علت تمایل این قشر برای ورود به حوزه چیست؟
معادل سازی دروس همخوان، تقریبا برای همه دانش‌‌آموختگان دانشگاه‌ها انجام می‌شود، فقط سطح پذیرش دروس ممکن است تفاوت کند؛ یعنی بعضی از دروس کاملا پذیرفته می‌شود و بعضی معافیت کلاس را به دنبال دارد؛ اما طلبه باید در امتحان شرکت کند.
البته دانشگاه‌ها از جهت اعتبار و همسویی دسته‌بندی دارند و دروس گذرانده شده در آنها، هر یک متناسب وضعیت خود، مورد بررسی قرار می‌گیرند، از دلایل علاقه‌مندی برخی دانشگاهیان به تحصیل در حوزه می‌توان به کسب معنویت، تعمیق دانش‌آموخته شده در دانشگاه، کسب تجربه متفاوت در مراکز آموزش عالی و آشنایی با دین و انتظارات و خواسته‌های آن از بشر و در نتیجه ساخت یک زندگی موفق که هر دو جنبه دنیا و آخرت انسان را تأمین کند؛ اشاره کرد.
∎