به گزارش «ایرنا» وزارت امور اقتصادی و دارایی طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با استناد به نتایج تحلیل مستقیم «روند تحولات متغیرهای اقتصادی»، «روند سنجه‌های پایداری بدهی‌های دولت» و «پیش‌بینی جریان ورودی و خروجی منابع بودجه به خزانه» در نظر دارد با تضمین دولت از محل ظرفیت قانون بودجه ۱۴۰۰ کل کشور از هفته اول خردادماه اقدام به انتشار اوراق مالی اسلامی با تضمین دولت از محل ظرفیت قانون بودجه امسال کند.
اوراق اسلامی چیست و سازوکار انتشار آن چگونه است؟
یکی از راه‌های تامین کسری بودجه که کمترین تبعات را بر زندگی مردم داشته باشد انتشار اوراق مالی اسلامی است. ۱۷ نوع اوراق مالی اسلامی قابل انتشار وجود دارد که دولت تاکنون از ۶ نوع آن (اوراق مشارکت، اسناد خزانه، اوراق منفعت، اوراق اجاره، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق مرابحه) استفاده کرده است. انتشار این اوراق (به استثنای اوراق مشارکت) به‌‌منظور تامین منابع مالی دولت، اولین‌بار در سال ۱۳۹۳ در قانون بودجه در نظر گرفته شد و به اسناد خزانه اسلامی محدود بود. حجم مجاز انتشار اسناد خزانه توسط دولت در قانون بودجه سال ۱۳۹۳، سه هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شد و این اوراق در سال ۱۳۹۴ برای اولین‌بار منتشر شد. با گذشت زمان، تنوع و حجم انتشار اوراق مالی مورد استفاده توسط دولت افزایش یافت. فرآیند انتشار اوراق مالی اسلامی به این صورت است که وقتی دولت بخواهد اوراقی را منتشر کند، وزارت اقتصاد، عامل اجرایی است و انتشار آن تحت نظر کمیته بند «ک» تبصره «۵» قانون بودجه (کمیته مدیریت تبعات احتمالی انتشار اوراق مالی اسلامی در بازارهای پول و سرمایه کشور) انجام می‌شود. در واقع پس از برآورد انجام‌شده از منابع و مصارف بودجه که با مشارکت وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه انجام می‌شود، میزان کسری مورد نیاز برای تامین از محل انتشار اوراق اسلامی مشخص می‌شود و اعضای کمیته بند «ک» تبصره «۵» قانون بودجه که شامل وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه و رئیس‌کل بانک بانک‌مرکزی است مجوز انتشار می‌دهند. در ادامه طبق این مجوز، مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی معاونت نظارت مالی و خزانه‌داری کل کشور که زیر نظر وزارت اقتصاد است اقدامات لازم برای انتشار اوراق را در دستور کار قرار می‌دهد.
تامین مالی از طریق اوراق؛ راهکاری برای کنترل تورم
پس از اعلام وزارت اقتصاد مبنی بر انتشار اوراق مالی اسلامی، اطلاعیه حراج در سامانه بازار بین بانکی توسط بانک‌مرکزی و سامانه مدیریت فناوری بورس تهران منتشر می‌شود. خریداران نیز تا زمان اعلامی در اطلاعیه‌ها فرصت دارند پیشنهادهای خود را در سامانه‌های مربوط ثبت کنند. در ادامه، پیشنهادهای ثبت شده، از طریق بانک‌مرکزی و فرابورس ایران به وزارت اقتصاد ارسال و پس از آن با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور، مشخص می‌شود پیشنهاد کدام‌یک از خریداران پذیرفته شده است. پس از اعلام برندگان، معاملات انجام می‌شود. پس از روز عرضه، انجام معاملات ثانویه در بازار امکان‌پذیر است و چنانچه قسمتی از اوراق منتشره در حراج به فروش نرسیده باشد، بقیه آن همان روز به صورت عمومی عرضه خواهد شد. پیش از سال ۱۳۹۹، انتشار اوراق مالی اسلامی در بازار سرمایه انجام می‌شد، اما با هماهنگی‌های به عمل آمده با بانک‌مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مقرر شد از این پس، حراج و فروش اوراق، به صورت موازی در دو بازار پول و سرمایه انجام شود.
روند افزایشی انتشار اوراق
انتشار این اوراق برای تامین منابع مالی دولت برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۳ در قانون بودجه در نظر گرفته شد که به اسناد خزانه محدود بود اما برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ اوراق قرضه و بدهی منتشر شد. در این سال ۱۰هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر شد و در سال بعد به ۴۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید و این روند ادامه داشت تا اینکه سال گذشته در مجموع ۲۰۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر شد. سیزدهم خردادماه سال گذشته اولین حراج اوراق بدهی دولتی از سوی بانک‌مرکزی اجرا شد و در این حراج پنج هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اوراق بدهی به فروش رفت. روند حراج‌ها به شکل مستمر و بدون وقفه ادامه داشت و ۲۶ اسفندماه ۹۹ توانست به رکورد ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برسد. براساس جدیدترین آمار منتشرشده طی چند هفته گذشته سود اوراق با سررسید یک‌ساله به ۷۴/ ۱۹درصد، دو ساله به ۲۲ درصد و چهار ساله به ۷/ ۲۲ درصد رسیده است.
انتشار اوراق مالی ۱۴۰۰
سهم منابع حاصل از فروش و واگذاری اوراق مالی اسلامی در منابع بودجه عمومی امسال ۱۲۵ هزار میلیارد تومان است. طبق قانون، معادل ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی توسط شرکت‌های دولتی برای اجرای طرح‌های دارای توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست‌محیطی با تصویب شورای اقتصاد منتشر می‌شود. همچنین طبق بندهای «ب» و «ه» تبصره «۵» بودجه سال‌جاری دولت مجاز به تامین مالی از محل انتشار اوراق مالی اسلامی و اسناد خزانه اسلامی به میزان ۴۳ هزار میلیارد تومان جهت طرح‌های عمرانی، تادیه طلبکاران دولت و سایر هزینه‌ها است. علاوه‌براین، به میزان ۱۰ هزار میلیارد تومان نیز به‌‌منظور بازپرداخت اصل و سود اوراق سررسیدشده در سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر، برای بازپرداخت تعهدات ناشی از بازپرداخت اصل اوراق ۸۰ هزار میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و همچنین ۴۹ هزار میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان برای بازپرداخت تعهدات بازپرداخت سود اوراق و هزینه‌های انتشار امسال در نظر گرفته شده است.