در تازه‌ترین آنها توییتر رسانه محبوب و در واقع شاخص‌ترین رسانه ترامپ حتی منتظر پایان ریاست‌جمهوری او نشده و حساب او را برای همیشه مسدود کرده است. این یعنی حتی یک اکانت با ۸۸ میلیون فالوور می‌تواند مسدود شود. فیس‌بوک، اینستاگرام، اسنپ‌چت، تیک‌تاک و یوتیوب هم رفتاری کم و بیش مشابه را در پیش گرفته‌اند. شبکه‌های اجتماعی می‌خواهند نشان بدهند دیگر حاضر به تحمل آنچه آنها حرف‌های تحریک‌آمیز رئیس‌جمهور می‌خوانند نیستند و حتی منتظر پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ هم نمانده‌اند.
رابطه بین شبکه‌های اجتماعی و ترامپ در طول چهارسال گذشته مانند رابطه او و رسانه‌های جریان رسمی مثل سی‌ا‌ن‌ان، ان‌بی‌سی و دیگر شبکه‌ها پرفراز و نشیب بوده است. ترامپ در طول چهارسال چنان به رسانه‌های جریان رسمی تاخت که طرفدارانش روز پنج‌شنبه و در جریان اعتراضات مقابل کنگره مجموعه‌ای از دوربین‌ها و تجهیزات شبکه‌ها را همانند نمادهای شیطان خرد کردند و به آتش کشیدند. در طول این دوران ترامپ با تکرار انتقادات از جریان رسانه‌ای رسمی تا حد زیادی آنها را نزد بخش مهمی از جامعه آمریکا کم‌اعتبار کرد. با این حال رابطه او با شبکه‌های اجتماعی نوع دیگری بود. هرچند همانند ارتباطش با رسانه‌های رسمی، ترامپ در طول دوران ریاست‌جمهوری‌اش هم بارها به شبکه‌های اجتماعی، نحوه مدیریت و نظارت آنها تاخته و هم به شکلی گسترده از آنها برای پیشبرد سیاست‌هایش بهره برده است. حالا و در پایان دوران ترامپ به نظر می‌رسد ورق درحال برگشتن است. در طول ماه‌های اخیر و به‌خصوص طی روزهای اخیر و بعد از حمله طرفداران ترامپ به کنگره، شبکه‌های اجتماعی عملا دسترسی ترامپ را کاملا مسدود کرده‌اند. بسیاری از آنها بارها به او اخطار داده بودند که به محض نقض مجدد قوانین این شبکه‌ها برای همیشه دسترسی او را خواهند بست.
فارغ از محتوا، رابطه و تمایلات سیاسی، فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی علیه شخص نخست نظام آمریکا این پرسش را مطرح کرده که اگر ماهیت این شبکه‌ها اساسا بر بی‌طرفی باشد نوع دخالت آنها در محتوا تا چه اندازه می‌تواند ترسیم‌کننده آینده جریان رسانه‌ای باشد؟ حد و حدود پلت‌فرم‌های اجتماعی در نظارت بر محتوا کجاست؟
توییتر؛ محبوب و مغضوب
توییتر مهم‌ترین رسانه چهارسال ریاست‌جمهوری ترامپ بود. او به لطف قدرت این شبکه و توجهی که به کمک توییت‌های غیرمتعارفش با آن گرفت هم یک مسیر اطلاع‌رسانی و هم یک مسیر سیاست‌گذاری جدید ایجاد کرد. به کمک این شبکه او افراد مختلفی را عزل و نصب کرد. به مخالفانش برچسب زد. طرفداران بسیاری را جذب کرد. کشورهای متعددی را تهدید کرد و انتخاباتی را که در آن باخته بود مورد تشکیک قرار داد و دست آخر زمینه‌ساز اتفاقی شد که در یکصد سال اخیر در آمریکا بی‌سابقه بود: حمله طرفدارانش به کنگره.
توییتر از زمانی که ترامپ با توییت‌های واضحش بر خلاف جنبش «جان سیاهان اهمیت دارد» نوشت مورد انتقاد شدید قرار گرفت. بسیاری معتقد بودند عملا این رسانه به ابزاری برای ترویج خشونت و نژادپرستی تبدیل شده است. با این حال بعد از انتخابات بود که توییتر مقررات خود را برای مقابله با پست‌های جنجالی ترامپ تغییر داد و شروع به برچسب‌گذاری پست‌های او کرد.
در جریان وقایع هفته گذشته و حمله طرفداران ترامپ به کنگره که با توییت‌های تحریک‌آمیز ترامپ همراه بود توییتر چند پست ترامپ را حذف کرد و سرانجام برای نخستین بار دسترسی او را برای مدت ۱۲ ساعت به‌طور کامل بست و هشدار داد در صورت تکرار تخلف حساب او را برای همیشه مسدود خواهد کرد. ترامپ بعد از این ۱۲ ساعت تنها فرصت کرد دو توییت دیگر با اکانتش منتشر کند که در یکی از آنها تلویحا گفته بود به حرکتی که در مقابله با نتایج انتخابات در پیش گرفته ادامه خواهد داد و در توییت دوم خاطرنشان کرد که در مراسم تحلیف بایدن شرکت نمی‌کند. توییتر هر دو توییت را مخالف قوانینش دانست و حتی ترامپ را متهم کرد که قصد خط دادن به هوادارانش برای ایجاد آشوب در مراسم تحلیف دارد و اکانت او را برای همیشه بست. سهام توییتر پس از مسدود کردن اکانت ترامپ ۸/ ۳ درصد کاهش یافت. مسدود شدن اکانت ترامپ واکنش‌های زیادی را برانگیخت. برخی با این اقدام موافق و برخی دیگر مخالف بودند. برخی مخالفان معتقد بودند شبکه‌های اجتماعی حق نظارت بر محتوا را ندارند و در مقابل برخی هم معتقد بودند اقدام توییتر دیرهنگام بوده و ترامپ از این شبکه اجتماعی یک تریبون تاثیرگذار بر جامعه آمریکا گذاشته است. از سوی دیگر نشریه واشنگتن پست در گزارشی نوشت حدود ۳۵۰ کارمند توییتر قبل از مسدود شدن اکانت ترامپ در نامه‌ای از جک دورسی مدیر ارشد اجرایی توییتر و دیگر مدیران این پلت‌فرم خواسته‌اند حساب کاربری دونالد ترامپ را به‌طور دائم مسدود کنند. در نامه این گروه از کارمندان آمده است: «ما نقشی بی‌سابقه در جامعه مدنی داریم و چشمان جهان به ما دوخته شده است. تصمیم‌های ما در هفته گذشته جایگاهمان را در تاریخ مشخص می‌کند.» در بخش دیگری از نامه آمده است: «با وجود تلاش‌ها برای ایجاد گفت‌وگوی عمومی، اما به‌عنوان بلندگوی ترامپ ما به رویدادهای خشونت‌آمیز ششم ژانویه دامن زدیم.»
همچنین طبق سیاست‌های توییتر، یک حساب کاربری جداگانه نمی‌تواند از سوی ترامپ در این شبکه فعالیت کند. علاوه بر این موارد حساب کاربری کمپین ترامپ نیز به‌طور دائمی مسدود شد. توییتر حساب کاربری برخی از نزدیکان ترامپ را نیز تعلیق کرد. مایکل فلین مشاور اسبق امنیت ملی کاخ‌سفید یکی از افرادی است که در این شبکه اجتماعی تعلیق شده است. علاوه بر او سیدنی پاول عضو تیم حقوقی ترامپ نیز از سوی توییتر تحریم شده است.
تلاش ناموفق ترامپ برای کنترل و سانسور
با این حال ترامپ می‌دانست حرکت در بستر شبکه‌های اجتماعی ساده نیست؛ به‌خصوص آنکه این شرکت‌ها ممکن است به همان سرعتی که او را بالا برده‌اند پایین بکشند. در خردادماه امسال ترامپ یک فرمان اجرایی برای پایان دادن به حمایت قانونی از شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیس‌بوک امضا کرد. او معتقد بود که این شبکه‌ها قدرت بدون نظارتی برای سانسور، محدود کردن، ویرایش، شکل‌دادن، پنهان کردن و تغییر هر نوع ارتباط بین شهروندان و مخاطبان را در عرصه عمومی دارند.
او در عین حال از سازمان‌های مستقل از جمله کمیسیون فدرال ارتباطات و تجارت خواست که قوانین جدیدی درخصوص شرکت‌های اصلی شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر مورد بررسی قرار دهند. با این حال این فرمان اجرایی او بدون حمایت کنگره که در دست دموکرات‌ها بود هیچ‌وقت گزندی به شبکه‌های اجتماعی وارد نساخت. در واقع نقطه حمایتی این شبکه‌ها بخش ۲۳۰ قانون ارتباطات (مصوب سال ۱۹۹۶ ) است که شبکه‌های اجتماعی به مثابه پلت‌فرم و نه ناشر در نظر گرفته شده‌اند. بر اساس این قانون ناشران در برابر محتوای منتشر شده مسوولند نه پلت‌فرم‌ها.
در واقع نقطه اتکای شبکه‌های اجتماعی همین قانون است و از این رو هیچ نهادی در آمریکا و حتی قدرتمندترین فرد این کشور نتوانست این شبکه‌ها را وادار به اجرای کاری کند.
رقیب توییتر حذف شد
ترامپ بعد از مسدود شدن اکانتش به سراغ اکانت ریاست‌جمهوری آمریکا رفت که در اختیار کاخ‌سفید است و هر دوره در اختیار ریاست‌جمهوری مستقر قرار می‌گیرد. با این‌حال توییتر بلافاصله توییت‌های او را هم حذف کرد. ترامپ و طرفدارانش حالا می‌گویند آنها قصد مهاجرت به یک شبکه اجتماعی دیگر را دارند و در این میان اپلیکیشن Parler را به‌عنوان جایگزین معرفی کرده‌اند. اما حتی همین اپلیکیشن که گفته می‌شود برای سازماندهی آشوب‌های هفته گذشته در واشنگتن مورد استفاده قرار گرفته هم دوام چندانی نداشته و از فروشگاه گوگل حذف شده و اپل هم تهدید کرده اقدام مشابهی درباره آن انجام خواهد داد.
به گزارش «ایسنا» سخنگوی گوگل در بیانیه‌ای اعلام کرد ما از ادامه ارسال پست‌ها در اپلیکیشن Parler برای برانگیختن خشونت در آمریکا مطلع هستیم. می‌دانیم که می‌تواند بحث منطقی درباره سیاست‌های محتوا وجود داشته باشد و حذف تمامی محتوای خشن برای اپلیکیشن‌ها دشوار باشد، اما برای ما توزیع یک اپلیکیشن از طریق فروشگاه Google Play مستلزم این است که اپلیکیشن نظارتی قوی روی محتوا پیاده کند. گوگل اعلام کرد Parler تا زمانی که به مساله تهدید فوری و ادامه‌دار متوجه امنیت عمومی رسیدگی نکند، معلق خواهد ماند. این شرکت ماه‌ها به Parler نسبت به سیاست‌های مذکور هشدار داده بود.
شرکت اپل هم در نامه‌ای به طراحان Parler اعلام کرد اگر طرحی درباره اداره بیشتر این سرویس دریافت نکند، ظرف مدت ۲۴ ساعت این اپلیکیشن را از فروشگاه برنامه خود حذف خواهد کرد.
اپلیکیشن Parler در صفحه اپل استور، خود را یک شبکه اجتماعی بی‌طرف با آزادی بیان توصیف کرده که به حمایت از حقوق کاربر متمرکز است. این سرویس شبکه اجتماعی در پی اعمال محدودیت‌هایی توسط فیس‌بوک و توییتر برای مقابله با انتشار محتوای خشونت‌آمیز، نزد افراد افراطی محبوبیت پیدا کرده است. طبق آمار اپتوپیا، سرویس Parler طی ۹۰ روز گذشته در میان اپلیکیشن‌های رایگان فروشگاه اپ‌استور اپل در رتبه ۱۸ قرار گرفته است.
گوگل اعلام کرد اپلیکیشن Parler از گوشی کاربرانی که پیش از این آن را نصب کرده‌اند، حذف نخواهد شد. تعلیق این برنامه دسترس پذیر بودن Parler در سایر فروشگاه‌های برنامه اندرویدی را محدود نخواهد کرد. این غول اینترنتی به محتوایی اشاره کرد که شامل تهدیدهایی علیه مقامات منتخب و طرح‌هایی برای سازماندهی راهپیمایی افراد مسلح در آمریکا بود.
بر اساس گزارش بلومبرگ، اپل در نامه‌اش به Parler اعلام کرد این سرویس برای برنامه‌ریزی، هماهنگی و تسهیل فعالیت‌های غیرقانونی در واشنگتن دی‌سی در روز ششم ژانویه مورد استفاده قرار گرفت که به حوادث بی‌شمار از جمله مرگ چند نفر، مصدومیت‌های متعدد و تخریب اموال منجر شد.
دیگر شبکه‌های اجتماعی
به جز توییتر دیگر شبکه‌های اجتماعی هم ترامپ و طرفدارانش را در روزهای آخر حضور در کاخ‌سفید نقره داغ کردند. درهمین راستا اسنپ چت و توئیچ (شبکه اجتماعی مخصوص گیمرها) حساب کاربری ترامپ را به مدت نامعینی مسدود کردند.
همچنین مارک زاکربرگ، مدیر ارشد اجرایی فیس‌بوک اعلام کرد: «این پلت‌فرم و اینستاگرام حساب‌های کاربری دونالد ترامپ را به مدتی نامحدود و حداقل دو هفته آینده مسدود نگه می‌دارند.» البته پیش از این، فیس‌بوک و اینستاگرام حساب کاربری رئیس‌جمهور آمریکا را به مدت ۲۴ ساعت مسدود کرده بودند. اما پس از به نوشته ورج، اتحادیه کارگری آلفابت (شرکت مادر گوگل) نیز در سایه رویدادهای مذکور از یوتیوب خواست تا به‌طور دائم رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا را ممنوع کند. این اقدام نشان می‌دهد اتحادیه کارگری تازه تاسیس‌شده، سعی دارد تا بر موضوعاتی فراتر از حقوق کارگری تاثیرگذار باشد.
این درحالی است که روز چهارشنبه یوتیوب ویدئویی از ترامپ را حذف کرد که در آن به حمله به کنگره اشاره کرده بود. این پلت‌فرم اشتراک‌گذاری ویدئو اعلام کرد، محتوای مذکور برخلاف قوانینش است. همچنین یوتیوب اعلام کرد، طی ماه گذشته هزاران ویدئو مربوط به اخبار جعلی تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را حذف کرده از جمله چند ویدئویی که دونالد ترامپ در کانال خود در این شبکه اجتماعی به اشتراک گذاشته بود.
به گزارش خبرگزاری مهر با این وجود اتحادیه کارگری آلفابت این واکنش‌ها را کم رمق و ناکافی خواند و در بیانیه این اتحادیه آمده است: «یوتیوب قصد دارد قوانین پلت‌فرم را برای دونالد ترامپ اجرا کند و به جای حذف او به‌طور کامل از شبکه اجتماعی، به حذف تنها چند ویدئو بسنده کرده است.» این درحالی است که یوتیوب اعلام کرده بود کانال‌هایی که ویدئوهایی درباره ادعاهای گسترده تقلب در انتخابات دارند را حذف می‌کند. در بیانیه این شرکت آمده بود: به دلیل رویدادهای اخیر و با توجه به آنکه نتایج انتخابات تایید شده‌اند، با کانال‌هایی که ویدئوهای جدید با محتوای خلاف قوانین ما پست کنند، برخورد می‌شود. چنین کانال‌هایی پس از یک بار پست محتوای خلاف قوانین به مدت یک هفته از ثبت پست ممنوع می‌شوند. در صورتی که این روند طی ۹۰ روز ۳ بار تکرار شود، یوتیوب برای همیشه کانال مذکور را مسدود می‌کند. زاکربرگ ادعا کرد اجازه به ترامپ برای ارسال پست در شبکه‌های اجتماعی خطر بالایی در بر دارد.
تحریم ترامپ در اسنپ چت
اما فیس‌بوک و توییتر تنها پلت‌فرم‌های اجتماعی نبودند که دونالد ترامپ را ممنوع کردند. ایندیپندنت در گزارشی در این باره نوشت: شبکه اجتماعی آمریکایی اسنپ چت (اپ‌ارسال و دریافت تصاویر مخصوص تلفن همراه) نیز به تحریم رئیس‌جمهور آمریکا پیوست. ریچل راکوزن سخنگوی این شبکه اجتماعی در بیانیه‌ای در این باره گفت: ما حساب کاربری دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را قفل کردیم.
به این ترتیب تا زمانی که ممنوعیت از سوی اسنپ‌چت رفع نشود، وی قادر به اشتراک‌گذاری محتوای جدید نخواهد بود. دونالد ترامپ در این شبکه اجتماعی حدود ۲ میلیون کاربر دارد و هنوز مشخص نیست آیا دسترسی او به اپلیکیشن دوباره فراهم خواهد شد یا خیر؟ این شبکه اجتماعی همچنین از ترویج حساب کاربری ترامپ نیز خودداری و اعلام کرد اصوات مروج خشونت نژادی و بی‌عدالتی را گسترش نمی‌دهد.
به نوشته نشریه گاردین، این اقدامات درحالی انجام می‌شود که چند روز دیگر دوره ریاست‌جمهوری ترامپ پایان می‌یابد و کارشناسان حقوق بشر معتقدند چنین ممنوعیت‌هایی بسیار کوچک هستند و البته بسیار دیر انجام شده‌اند.
آنها از مدت‌ها قبل نسبت به افزایش اخبارجعلی و خشونت طلبی در شبکه‌های اجتماعی و نقش رئیس‌جمهور آمریکا در دامن زدن به آن هشدار داده بودند.