هرچند همه‌گیری کرونا ماه‌هاست که کشورهای مختلف جهان را درنوردیده است؛ اما در میانه این طوفان سهمگین، خبر مسرت‌بخش تولید واکسن این ویروس، مایه امیدبخشی و کورسوی نوری در میان امواج پرتلاطم آن بود.
در شرایطی که هر روز و هر ساعت اخبار ضد و نقیض و شایعات فراوان در خصوص تولید و واردات واکسن کرونا منتشر می‌شود، بسیج دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به حسب وظیفه ذاتی خود، لازم می‌دانند همچون گذشته، با تبیین و شفاف‌سازی موضوعات مربوطه، نسبت به طی کردن این گام مهم از مسیر مبارزه با کرونا اقدام نمایند.
در همین راستا بسیج دانشجویی ۷ نکته مهم را در خصوص «واکسن کرونا» خطاب به همه مسئولین، کارشناسان، نمایندگان و... گوشزد می‌کند:
1) پذیرش اصل واردات و پرهیز از دوگانه‌سازی‌های کاذب:
ابتدا ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی و با توجه به تأخیر در آزمایش و تولید انبوه واکسن داخلی کرونا (که شرح برخی از دلایل تأسف‌بار آن در ادامه می‌آید)، اصل موضوع واردات واکسن امری اجتناب‌ناپذیر است.
صیانت از سلامت و جان شهروندان و حفظ منافع اقتصادی کشور، مستلزم تسریع در واکسیناسیون و توزیع عادلانه آن است. در همین راستا بسیج دانشجویی از تمامی مسئولین مربوطه درخواست دارد که اکیداً از دوگانه‌سازی‌های کاذب و ارتباط موضوعات بی‌ربط سیاسی (همچون لوایح باقی‌مانده FATF) با این موضوع بپرهیزند؛ زیرا همان‌گونه که واردات واکسن کرونا در مرحله اول واکسیناسیون و برای گروه‌های پرخطر (افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، صعب‌العلاج، سالمندان و خط مقدم کادر درمان) ضروری است، حمایت همه‌جانبه دولت از ساخت واکسن در داخل (اعم از تأمین مالی شرکت‌های تولیدکننده برای تولید انبوه و اعتمادسازی در جامعه) و ادامه واکسیناسیون با نسخه داخلی نیز لازم به نظر می‌رسد.
اعتماد به تولید ملی از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مدیریت فضای روانی جامعه برخوردار است. به گواه متخصصین و کارشناسان، کنترل همه‌گیری بدون اقناع افکار عمومی غیرممکن است. توجه به این موضوع که ۹۷ درصد از داروهای مورد نیاز در داخل تولید می‌شوند و بیش از ۸۰ درصد از واکسن‌های اجباری کشور منقش به عنوان «ساخت ایران» هستند، زمینه‌ساز این اعتماد خواهد بود. ورود یکی از شرکت‌های تولیدکننده واکسن به فاز اول کارآزمایی بالینی دلیل دیگری بر اثبات این توانمندی است.
۲) عدم شتاب‌زدگی غیر اصولی در واردات:
علی‌رغم ضروری بودن واردات واکسن، وزارت بهداشت نباید تحت فشارها و موج‌سازی‌های رسانه‌ای، در واردات آن شتاب‌زدگی غیر اصولی به خرج دهد. علی‌رغم پمپاژ سنگین برخی رسانه‌ها پیرامون بی‌توجهی ایران نسبت به سلامت مردم، واقعیت اینجاست که بسیاری از دولت‌ها نیز صرفاً اقدام به پیش‌خرید واکسن کرده‌اند و تا بدین لحظه تنها ۲۸ کشور مجموعاً با حدود ۱۰ میلیون دوز، واکسیناسیون را انجام داده‌اند.
میانگین دوز تزریق شده واکسن در ایالات متحده آمریکا، 8.4دوز به ازای هر ۱۰۰۰ نفر و میانگین جهانی ۱.3 دوز است. تجربه رمدسیویر پیش چشم ماست. تبلیغات گسترده و فشار رسانه‌ای فراوان باعث شد در مدت کوتاهی این دارو به کشور وارد شده و حتی خط تولید آن نیز افتتاح گردد، اما علی‌رغم تأیید اولیه FDA در خصوص کاربرد این دارو، سازمان جهانی بهداشت در نهایت اعلام کرد این دارو تأثیر چندانی در درمان کرونا ندارد.
تجربه تلخ دیگر، موضوع واکسن آنفولانزاست. علی‌رغم تلاش وزارت بهداشت، نه تنها واردات گسترده این واکسن در سال جاری، به علت تحریم‌های آمریکا، به ثمر ننشست، بلکه ارز مصرف‌شده نیز برای مدتی در کشور ترکیه بلوکه شد!
۳) لزوم راستی‌آزمایی واکسن وارداتی:
با توجه به تجربه‌های تلخ موجود در حافظه تاریخی ملت ایران، لازم است واکسن وارداتی پیش از آغاز توزیع، توسط سازمان غذا و دارو راستی‌آزمایی شود. مردم ما به یاد دارند که خون‌های آلوده وارداتی از شرکت فرانسوی مریو، منجر به گسترش ویروس HIV در ایران شد.
با توجه به این موضوع، اقتضای حکمرانی عقلانی، ایجاد سازوکار نظارتی جدی توسط سازمان مذکور جهت آزمایش و تأیید واکسن‌های وارداتی و شفافیت در این خصوص است. سابقه سیاه برخی شرکت‌ها نیز مؤید این موضوع است. به عنوان مثال شرکت فایزر از سال ۲۰۰۰ تاکنون، بیش از ۴.۷ میلیارد دلار به علت تخلفات متعدد جریمه شده است.
۴) تعلل در تولید واکسن:
کارشکنی‌های متعدد در زیرمجموعه وزارت بهداشت باعث شد علی‌رغم وجود زیرساخت‌های فنی و نیروی انسانی لازم برای ساخت واکسن، این امر با تأخیر مواجه شود. در حالی که برخی شرکت‌های داخلی تولیدکننده، توانایی تولید و آغاز کارآزمایی‌های بالینی را چند ماه پیش از این داشته و می‌توانستند پیش از آغاز این موج سنگین رسانه‌ای، باعث امیدواری مردم و سربلندی نظام شوند، علت تأخیر ۳ ماهه وزارت بهداشت در همکاری با مجموعه‌های فعال این حوزه، مانند گروه برکت و مؤسسه رازی چیست؟
۵) انحصارزدایی در تولید و واردات:
عدم ایجاد انحصار در تولید و نیز واردات واکسن از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی وزارت بهداشت است. همان‌گونه که اشاره شد، لازم است دولت حمایت همه‌جانبه را از همه گروه‌هایی که توانایی ساخت انواع مختلف واکسن کرونا را دارند، در دستور کار قرار دهد؛ که این امر، مطالبه و پیگیری نمایندگان مجلس شورای اسلامی را می‌طلبد.
در موضوع واردات نیز، نباید خود را محدود به یک یا دو گزینه کرد. علاوه بر معاهده کوواکس، هرکدام از شرکت‌های مختلف تولیدکننده واکسن در جهان، در صورت کسب تأییدیه‌های لازم و فراهم بودن امکان واردات (با توجه به تحریم‌های ظالمانه) می‌توانند گزینه مناسبی برای واردات واکسن باشند.
در این خصوص لازم است دولت و بانک مرکزی نسبت به تأمین باقی‌مانده ارز درخواستی وزارت بهداشت جهت اختصاص به این موضوع، اقدامات لازم را انجام دهند. هم‌چنین در این خصوص، لازم است مسئولین مربوطه شفاف‌سازی لازم را در خصوص جزئیات موضوع «اهدای ۱۵ هزار دوز واکسن از یک خیریه آمریکایی» انجام دهند.
۶) نظام توزیع:
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در بحث واکسن، پس از تولید یا واردات آن، نظام توزیع خواهد بود. در صورتی که وزارت بهداشت از هم‌اکنون در این خصوص برنامه‌ای تدوین نکند؛ بلاشک در آینده‌ای نزدیک مشکلات انبوهی گریبان‌گیر نظام سلامت خواهد شد.
اگر واکسیانسیون کرونا، به شکل ناعادلانه و تبعیض‌آمیز اجرا شود منجر به بروز نارضایتی در میان مردم و هدررفت منابع را در پی خواهد داشت. همان‌طور که توزیع کارآمد آن، اعتمادزا و دستاورد بزرگی خواهد بود. جهت نیل به این اهداف، تجمیع و هماهنگی امکانات به دور از حاشیه و تناقض‌گویی اهمیت بسیاری دارد. در این راستا پیشنهادهای زیر برای مدیریت توزیع واکسن کرونا ارائه می‌گردد:
الف) تدوین و اعلام عمومی هرچه سریع‌تر دستورالعمل تزریق واکسن برای گروه‌های پرخطر به همراه نظام اولویت‌بندی
ب) راه‌اندازی سامانه‌ای شفاف که در آن میزان دوز دریافتی دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز بهداشتی، مراکز خصوصی و... مشخص شده باشد. بروزرسانی آخرین وضعیت واکسیناسیون گروه‌های مختلف جمعیتی و رهگیری شماره سریال هر واکسن بر اساس کد ملی از اقدامات مؤثر در جهت اعتمادافزایی و مبارزه با فسادهای احتمالی است که ممکن است از طریق این سامانه انجام شود.
نکته مهم در این خصوص این است که اگر واردات و توزیع واکسن در سطح کشور به صورت غیرشفاف و از مسیرهایی غیر از موارد مذکور انجام شود، بدون شک شاهد قاچاق واکسن و عرضه غیرقانونی آن با قیمت‌های نجومی خواهیم بود.
ج) تکمیل و همگام‌سازی هرچه سریع‌تر پرونده الکترونیک سلامت و سایر سامانه‌های مرتبط با داده‌های الکترونیک سلامت که نقش به‌سزایی در شناسایی گروه‌های خطر و توزیع عادلانه واکسن دارد.
د) مدیریت صحیح اطلاع‌رسانی درباره واکسیناسیون و پرهیز از تناقض‌گویی‌های فراوان و مرجعیت چندگانه رسانه‌ای
۷) اثر مکمل واکسن:
طبق گفته کارشناسان با واکسیناسیون حداقل ۷۰ درصد جمعیت می‌توان به ایمنی جمعی دست یافت. اما باید توجه داشت که رسیدن به این درصد از واکسیناسیون ماه‌ها به طول خواهد انجامید.
در این مدت ادامه رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و هم‌چنین ادامه اعمال محدودیت‌ها توسط ستاد ملی مقابله با کرونا الزامی است. حتی افرادی که در ماه‌های آتی نیز واکسن دریافت نمایند، باید به رعایت دستورالعمل‌ها ادامه دهند؛ چرا که هرچند ضخود نسبت به بیماری مصون خواهند بود؛ اما ممکن است عامل انتقال به سایرین باشند.
در پایان بسیج دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ضمن تقدیر از زحمات فراوان کادر درمان در ۱۰ ماه اخیر در عرصه مقابله با کرونا، از مسئولین ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت می‌خواهند با توجه به نکات مذکور، عامل سربلندی ملت ایران در این گام مهم و حساس باشند.
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله الاعظم (عج)
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی گیلان
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی گلستان
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی کاشان
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی کردستان
بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
بسیج دانشجویی دانشکده علوم پزشکی مراغه
بسیج دانشجویی دانشکده علوم پزشکی سراب