به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جامعه ایرانی و افغانی ریشه در سنت‌ها و بنیان خانواده‌ها دارند، مستند مسابقه "خانه ما" با به تصویر کشیدن این خانواده‌ها، اشتراکات اجتماعی و شباهت‌های رفتاری در خانواده‌ها را بیان می‌کند. امروزه برخی از خانواده‌های افغانی که تمایل به بازگشت به کشورشان دارند به‌دلیل قانونی که یک‌بار خروج افغان‌ها را مانعی برای بازگشت آنها می‌داند، با اشکال مواجه می‌شوند؛ چرا که بازگشت بعد از چند دهه نیازمند زمینه‌چینی و فراهم کردن مقدماتی است که ضرورت سفر به مقصد را ایجاب می‌کند.

علیرضا صالحی پژوهشگر علوم اجتماعی از دانشگاه تهران که در زمینه تحولات جهان اسلام و مهاجران افغانستان در ایران متمرکز است، درباره مستند مسابقه «خانه ما» و حضور خانواده‌ها در این برنامه به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: برگزاری و سبک و سیاق مسابقه به‌شکل دورهمی و خانوادگی، مدل پسندیده‌ای است که عناصر مختلف خانواده در آن حضور دارند و نشان داده می‌شوند. حضور خانواده‌های ایرانی و افغانی کنار هم، مانند قسمتی که مربوط به خانواده‌ای هراتی بود، رفتارهای یکسان هر دو گروه را به‌تصویر می‌کشد و به ما یادآوری می‌کند که هر دوی این خانواده‌ها ریشه در فرهنگ گذشته و تمدنی کهن دارند. هر دوی این دو گروه در سطح و جایگاه اجتماعی برابر قرار دارند و اصولاً نباید تفاوتی بین آنها قائل شد.

محقق جوان و یکی از فعالان مدرسه پروان که مخصوص کودکان مهاجر است، افزود: باتوجه به اینکه خانواده‌ها کانون اجتماع و تحولات اجتماعند، برنامه «خانه ما» با هوشمندی و تعادل بیانی و با تأکید نداشتن بر مهاجر بودن خانواده‌های افغانی و یا نمایش صفر و صدی از مهاجران، یکسانی و اشتراکات رفتاری مثل احترام به بزرگترهای خانه، بین خانواده‌های ایرانی و افغانی قائل است. به‌تصویر کشیدن رفتارهای اجتماعی و فرهنگ‌هایی چون نحوه لباس پوشیدن، غذا درست کردن، گویش فارسی افغان‌ها یا حتی رفتارهایی که خود افغان‌ها در خانه با یکدیگر دارند، اتفاقی است که کمتر در تلویزیون ایران دیده شده است و این دیدگاه باید رواج یابد.

او ضمن نقد رسانه‌های ایران در به‌تصویر کشیدن مهاجران افغان ابراز کرد: معمولاً چهره‌هایی که از افغانیان در تلویزیون به نمایش درآمده یا مثلاً نخبگانی بوده‌اند که در رشته‌ای علمی فعالیت کرده و به تخصص خاص و جایگاه بالایی رسیده‌اند یا قشر زیردست و سطح پایین مثل کارگران بوده‌اند که نگاه کاملاً دوقطبی و سفید و سیاهی به مهاجران است، برای مثال در فیلم سینمایی «ابد و یک روز» که به‌لحاظ داستانی فیلم شاخصی است، وصلت خانواده‌ای فقیر و درگیر اعتیاد در ایران با خانواده‌ای افغانی که از طبقه مرفه و قابل قبول اجتماعی است، بسیار ننگین و عذاب‌آور نمایش داده می‌شود که جای تأمل دارد، یا در بیشتر سریال‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی معمولاً افغانیان مورد تمسخر قرار می‌گیرند و توسری‌خور نشان داده می‌شوند که برای جامعه مهاجران دردناک و اذیت‌کننده است.

صالحی که درباره جهان اسلام با اتحادیه بین‌المللی مطبوعاتی، همکاری داشته است در خصوص بحث تردد مهاجران اذعان داشت: علاوه بر اینکه مهاجران افغان تنها در برخی از شهرهای ایران اجازه اقامت و تردد دارند، حتی خروج آنها از کشور و رفتن به کشور افغانستان نیز غیرقانونی است. اگر مهاجری قصد بازگشت داشته باشد و بخواهد برای بررسی وضع موجود در افغانستان چند روزی به آن‌جا برود تا مثلاً محلی را برای اقامت خود و خانواده خود برگزیند تا بعد خانواده‌اش را نیز به آنجا منتقل کند، دیگر اجازه بازگشت ندارد؛ در صورتی که این شخص الآن 3 تا 4 دهه از مملکت خود دور بوده و برای برگشتن نیازمند فراهم کردن مقدماتی است که باید قوانین مربوط به آن اصلاح و تمهیداتی برای این دست مهاجران در نظر گرفته شود.

این پژوهشگر علوم اجتماعی، که خود متولد قم است اما پدر و مادرش افغان بوده و در گذشته به ایران مهاجرت کرده‌اند، در این زمینه عنوان کرد: ما در شهر قم از ابتدا در محله‌ای که الآن قرار داریم، بوده‌ایم و ارتباط خوب و دوستانه‌ای با همسایگان داریم اما در خارج از محله زندگی برخی نگاه‌ها و رفتارهای منفی، زیرپوستی برخی افراد را همواره نسبت به خود حس کرده‌ایم که شاید ریشه در برخی دیدگاه‌های ناسیونالیستی یا نژادپرستانه داشته باشد، مثلاً من در دوران دبستان که بازی در تیم فوتبال جزو آرزوهای بزرگ آن دورانم بود، به‌سبب بازی خوبم برای بازی در تیم مدرسه انتخاب شدم، اما روز مسابقه اعلام کردند که افغانیان حق شرکت در مسابقه را ندارند، یا اینکه تا 18سالگی ما هیچ مدرک شناسایی، شناسنامه یا چیزی که هویت ما در آن ثبت شود، نداریم و تازه بعد از 18 سال به‌شرطی که هرسال اقامتمان تمدید شده باشد، خلاف و جرمی مرتکب نشده باشیم، نیروی انتظامی و چندین نهاد دیگر تأییدمان کنند و کلاً هیچ مشکلی نداشته باشیم، برای ما شناسنامه صادر می‌شود.

او با اشاره به جمعیت عظیم مهاجران در ایران، اظهار کرد: علاوه بر جمعیت کارگران مهاجر که پس از 40 سال هنوز باید با پرداخت مبلغی کارت کارگری خود را تمدید کنند و عملاً حقوق خاصی بابت آن کارت به ایشان تعلق نمی‌گیرد چون استفاده از حقوق کارگری مستلزم داشتن شناسنامه یا کارت ملی است، مهاجران زیادی در ایران تحصیل کرده و به مراتبی رسیده‌اند که البته بدون برنامه‌ریزی خاصی صورت گرفته است. اگر جامعه مهاجران هدایت شوند و برای آنها امتیازات و اقدامات خاصی درنظر گرفته شود، نه‌تنها آنها می‌توانند برای ایران مفید باشند بلکه با همین علم و حرفه و تجربه‌ای که آموخته‌اند ترغیب می‌شوند به افغانستان برگردند و از تخصصی که در ایران به‌دست آورده‌اند، برای آبادانی افغانستانی که با ایران همسایه و هم‌مرز و هم‌زبان است، بهره ببرند.

این جوان پژوهشگر ضمن ابراز امیدواری در خاتمه تأکید کرد: اصلاح رفتار با مهاجران و نگاه انسانی به ایشان موجب می‌شود که تصویر ذهنی خراب را در جامعه از بین ببریم و بتوانیم تصویر سالم و منطقی از مهاجران به جامعه القا کنیم، گامی که «خانه ما» برداشته است و این تصویرسازی باید در رسانه و به‌خصوص تلویزیون ادامه‌دار باشد تا همه با هم دنیایی به‌دور از محرومیت‌ها و بی‌عدالتی‌ها بسازیم.

آخرین قسمت از فصل هشتم "خانه ما" که با حضور خانواده‌ای افغانی در مشهد ساخته شده است این هفته جمعه ساعت 19 از شبکه نسیم روی آنتن می‌رود و شنبه ساعت 1 بامداد،  9 صبح و 15 بازپخش می‌شود.

انتهای پیام/+