آنچه در پی آمده است نگاهی دارد به موضوع حذف ۴ صفر از پول ملی و تاثیرات آن بر اقتصاد کشور که بخش اول آن را دیروز ملاحظه کردید و اینک بخش دوم را می خوانید:
***
باید اشاره داشت: اولین الزام ظاهری و مشهود این اقدام، این است که ۱۰،۰۰۰ ریال به یک تومان، ۲۰،۰۰۰ ریال به ۲ تومان، ۵۰،۰۰۰ ریال به ۵ تومان، ۱۰،۰۰۰ ریال به ۱۰ تومان و امثال آن تبدیل خواهد شد. در این شرایط نیاز به سکه و واحد پولی فرعی(خرد) به وجود خواهد آمد. درواقع همانند ساختار واحد پولی بسیاری از کشورها، باید مسکوکی با نامی متفاوت از پول ملی ضرب شود. همانند سنت برای دلار و یورو.
بر همین اساس در لایحه پیشنهادی بانک مرکزی واحد پولی ملی جدیدی تحت عنوان تومان تعریف شده که هر “تومان” معادل ده هزار (۱۰۰۰۰) ریال فعلی و یکصد (۱۰۰) “ریال جدید” خواهد بود. بنابراین به نظر
می رسد واحد پول فرعی(خرد)، ریال خواهد بود. به عنوان مثال ۲۳۰۰ تومان به ۲ تومان و ۳۰ ریال تبدیل می شود.
یکی از نکاتی که همواره بعد از طرح موضوع حذف صفر و تغییر واحد پول ملی مطرح می شود هزینه اجرای آن است اما نگاهی به فرایند تولید، عرضه و امحای اسکناس در کشور و فرایند جایگزینی آن نشان می‌دهد رفرم پولی هزینه مادی بیشتری نسبت به هزینه هایی که در فرایند عادی انتشار و امحا اسکناس انجام می شود، ندارد.
براساس اعلام مجید صنیعی رئیس اسبق سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی، در سال ۹۲ متوسط عمر اسکناس در ایران ۵ر۵ سال بوده و اساسا به دلیل انتقال ۷۰ نوع بیماری از طریق جابه جایی و گردش پول و فرسودگی اسکناس، پس از یک دوره زمانی مشخص معمولا ۵ تا ۸ ساله باید پول از چرخه مبادلات خارج و امحا شود، بنابراین هر سال معادل تقریبی ۲۰ درصد از اسکناس در گردش کشور باید جمع آوری و امحا شود.
همچنین مطابق آنچه که عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است، دوره گذار یا دوره در نظر گرفته شده برای جمع آوری اسکناس موجود و جایگزینی آن با اسکناس جدید در طرح حذف صفر و تغییر واحد پولی کشور حدود ۵ سال خواهد بود.
بنابراین بانک مرکزی در همان بازه زمانی سابق و معمول، هزینه بیشتری برای جایگزینی اسکناس های جدید انجام نخواهد داد و فقط به جای بازنشراسکناس های با ارقام و واحد پولی فعلی، در جریان امحا و جایگزینی، اسکناس با ارقام و واحد پول جدید منتشر خواهد کرد.
در واقع در مدت ۵ سال هر سال ۲۰ درصد از اسکناس های موجود که در جریان گردش پول از رده خارج شده و اسکناس های جدید جایگزین آن خواهد شد و همزمان هر دو اسکناس و واحد پولی کاربرد خواهد داشت.
غلامرضا مصباحی مقدم کارشناس اقتصادی و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هفتم، هشتم و نهم، پیش‌تر گفته بود: این اقدام مناسب است و ده‌ها سال است که در زبان ملت ایران تومان جریان دارد، خوب است آنچه که در زبان مردم جریان دارد به عنوان واحد پولی تعیین شود.
وی با اشاره به ضرورت حذف صفرها از پول ملی افزود: پول ملی باید با پول کشورهای دیگر به‌خصوص کشورهایی که از نظر اقتصادی وضعیت مثبتی دارند، تناسب داشته باشد. پول ایران باید یک نسبت قابل قبولی با یورو، ریال عربستان، لیر ترکیه و درهم امارات داشته باشد و معنای این کار این است که واحد پولی ما که تومان خواهد شد معادل یک یورو می‌شود و اگر بخواهد، این اتفاق باید سه صفر از واحد پولی حذف شود.
اما حسینی هاشمی کارشناس اقتصادی و مدیرعامل اسبق بانک صادرات ضمن مثبت ارزیابی کردن چنین کاری تاکید می کند: اگر صفرها برداشته می‌شد، نگرانی از گرد شدن قیمت‌ها به سمت بالا وجود دارد و باید قیمت ارقام و قیمت‌ها اصلاح و یک دوره گذار برای تغییر واحد پولی و محاسبه قیمت‌ها در نظر گرفته شود، اما با تغییر واحد پولی از ریال به تومان فقط یک صفر از جلوی واحد پولی و ارقامی که به ریال نوشته شده بود، برداشته می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: حذف صفرها در صورتی موفق خواهد بود که پیش‌بینی شود حداقل تا ۵ سال آینده صفرها بازنمی‌گردند اما این پیش‌بینی وجود ندارد و قطعا با حذف صفرها، پس از چند سال دوباره باید صفرها در کنار ارقام پولی درج شود.
هم‌اکنون اقتصادی داریم که در تعادل نیست و به شرایط رونق و به همراه تورم تک رقمی نرسیده است، به همین دلیل چنین اقدامی توجیه اقتصادی ندارد. برخی کشورها مجبور شدند در شرایط تورمی بالا صفرها را حذف کنند اما پس از مدتی چند صفر بازگشت.
همانطور که اشاره شد یکی از دلایل موافقان مصوبه دولت، عدم شرایط مناسب برای حذف صفرها و احتمال بازگشت صفر‌هاست. مصباحی مقدم در خصوص این نقد پاسخ می‌دهد: ممکن است مردم تصور کنند درآمدشان ۱۰۰۰ برابر کاهش یافته اما برای رفع این مشکل یک راهکار تجربه شده وجود دارد و آن این است که صفرهای پول ملی را پس از ممیز و با رنگی متفاوت و اندازه‌ای کوچک‌تر درج شود.
وی می افزاید: مثلاً در حال حاضر که چک پول ۵۰ هزار تومانی و ۱۰۰ هزار تومانی منتشر می‌شود، بانک مرکزی می‌تواند بعد از عدد ۵۰ یا ۱۰۰، صفرهای باقی‌مانده را حذف کند که با این کار به زبان محاوره مردم برای شمارش واحد پول (بدون آنکه تصور کاهش ارزش پول کنند) نزدیک می‌شود.
محمد رضا فرزین اقتصاددان هم با بیان اینکه طی سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۹۳ شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی حدودا ۷۰۰ برابر افزایش یافته و نرخ دلار هم حدودا ۵۵۰ برابر شده است، می‌گوید: این موضوع سال هاست که مشکلات زیادی را در مبادلات روزمره، هزینه‌های تولید اسکناس و مسکوک و حتی محاسبات مالی ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه حل معضلات به وجود آمده نیازمند تمهیدات متعدد است، اظهار
می دارد: اول اینکه باید یک دوره گردش موازی همزمان برای واحد جدید و واحد کنونی پول ایجاد کنیم و دوم، آیین‌نامه‌ای برای چگونگی عملیات حسابداری، مالی، مالیاتی و آماری تهیه شود که در آن تمامی صورت‌های مالی و داده‌های تاریخی، ثبت اطلاعات و گرد کردن اعداد مشمول این آیین‌نامه باشد.
این اقتصاددان در خصوص سومین پیش‌نیاز می گوید: لازم است از ماه‌ها قبل از دوره گردش موازی واحد پول جدید و قدیم، قیمت تمام کالاها و خدمات به هر دو نوع پول در معرض دید همگان قرار گیرد. این اصلاح و تغییرات نیازمند برنامه‌ریزی دو تا سه ساله است.
در این زمینه رئیس کل اسبق بانک مرکزی هم با بیان این که ریال، هم به لحاظ قانونی و هم به لحاظ عملی دیگر معنای اولیه خودش را از دست داده است، می گوید: حذف چهار صفر از پول ملی اقدامی ضروری و الزامی است.
طهماسب مظاهری حذف چهار صفر از پول ملی را ضروری و الزامی دانسته و
می افزاید: بعد از یک دوره طولانی که کشوری مانند ایران شاهد تورم های انباشته چند ده درصدی بوده و ارزش پولش نسبت به پول دیگر کشورها کاهش پیدا کرده، باید این اقدام را انجام دهد.
وی اظهار می دارد: تبعات اصلی که باید منتظر باشیم این است که ابزار مبادله ای که در اختیار مردم به عنوان پول ملی هست از یک نظم، آرامش و انضباط قابل قبولی تبعیت می کند.
واحد پول کشور هر عددی باشد آن واحد پول باید معنادار باشد و با واحد پول کشور بتوان یک خرید مختصر و عادی را انجام داد.
رئیس کل اسبق بانک مرکزی ادامه
می دهد: اجزای واحد پول هم معمولا باید معنا دار باشد. اجزای ریال ده شاهی و نیم ریالی در مبادلات مردم موضوعیت داشت اکنون بعد از حدود۳۰ سال ارزش پول مان به دلیل سیاست های مختلف تورم انباشته به وجود آمده، کاهش پیدا کرده به نحوی که چون واحد پول ما ریال است هم به لحاظ قانونی و هم به لحاظ عملی دیگر معنای اولیه خودش را از دست داده است.
وی در خصوص اینکه چرا از لحاظ قانونی واحد پول معنای خودش را از دست داده توضیح می دهد: ماده اول قانون پولی و بانکی این است که یک ریال معادل تقریبا یک صدم گرم طلا است و می دانیم که یک صدم گرم طلا نزدیک هزار ریال یا شاید هم بیشتر باشد ولی می بینیم که یک ریال ما این ارزش را ندارد.
مظاهری در خصوص بی معنا بودن ارزش پول واحد ملی به لحاظ عملی تصریح می کند: سکه یک ریالی را نمی توانید دست کسی پیدا کنید و نمی توان با آن چیزی خریداری کرد و به تبع آن اجزای یک ریال هم معنا ندارد. از طرفی در حال حاضر سکه ۵۰۰ تومانی رواج دارد؛ ۵ هزار ریالی، پنج هزار برابر واحد پول ما سکه شده و تازه با آن مقدار هم نمی توان خرید زیادی را انجام داد.
وی با تاکید بر اینکه با این تصمیم باید واحد پول را به واحد پول قابل سنجشی تبدیل کرد، عنوان می کند: نسبت تورمی که در چند سال اخیر داشتیم به حدی است که اگر بیاییم و چهار تا صفر را حذف کنیم پول مان نسبت به قدرت خرید داخل کشور و هم نسبت به ارزش مبادلاتی پول های دیگر دنیا معنا پیدا می کند.
ادامه دارد