سلامت نیوز: به‌رغم آن‌كه هر سال بارها به‌ویژه در فصول گرم سال به مردم هشدار داده می‌شود كه مراقب خطر گرمازدگی به‌ویژه در افراد آسیب‌پذیرتر و از همه مهم‌تر كودكان باشند، اخیرا شنیدیم كه یك كودك شش ساله به دلیل ماندن بیش از اندازه در خودرو، گرمازده شده و جان خود را از دست داده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، البته در این‌كه گرمازدگی یكی از اختلالات شایع در تابستان است كه گاهی بنا به ضرورت‌های شغلی و حرفه‌ای از مواجهه با آن گریزی نیست، شكی وجود ندارد، اما پیشگیری از آن و شناخت نشانه‌های این اختلال قبل از ورود شخص به مرحله بحرانی ناشی از گرمازدگی می‌تواند بسیار كمك‌كننده باشد. گفت‌وگو با دكتر حمید اسحاق، فوق‌تخصص عفونی كودكان و استادیار دانشگاه علوم پزشكی تهران به همین دلیل انجام شده است .
وقتی ما در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیریم دما در سطح و قسمت‌های مركزی بدن افزایش می‌یابد كه اگر با سیستم‌هایی طبیعی تعدیل دمای بدن تعدیل نشود به بروز اختلالاتی در تمام اندام‌های بدن منجر خواهد شد، اما سیستمی در بدن ما به‌طور طبیعی وجود دارد كه با افزایش درجه حرارت بدن یا آلوده شدن به میكروب و ویروس، مراكزی در مغز فعال می‌شود كه سیستم تعریق را تحریك كرده و آبی كه از سطح پوست و ریه‌ها از بین می‌رود، بیشتر می‌شود .با از دست دادن آب از طریق پوست و تعریق، بدن با كمبود آب مواجه می‌شود و احساس تشنگی بروز كرده و بدن سعی می‌كند دفع آب از طریق ادرار و مدفوع را كم كند .
چرا گرمازده می‌شویم؟
گرمازدگی یعنی اختلال در سیستم تنظیم دمای بدن. یعنی وقتی بدن در معرض حرارت بیش از حد قرار می‌گیرد، نمی‌تواند به‌وسیله مكانیسم دفاعی‌‌اش دمای بدن را متعادل كند.
گاهی عدم توانایی بدن برای تولید عرق ناشی از یك بیماری ژنتیكی یا مصرف دارویی (به‌ویژه داروهای روانگردان) اتفاق می‌افتد. پس افرادی كه بیشتر در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند كسانی هستند كه یا بیشتر در معرض تابش بیش از اندازه نور خورشید و حرارت هستند (مثل ورزشكاران و كارگران ساختمانی) و یا این‌كه در ساعات اوج حرارت در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند.
كودكان، قربانیان معصوم گرما
كودكان از حیث گرمازدگی در معرض خطر بیشتری هستند. چرا كه نسبت سطح بدن شان به حجم توده بدنی‌شان بیش از بالغان است كه باعث می‌شود در هر كیلوگرم از وزن بدن، میزان حرارت بیشتری را از دست بدهند و به همین دلیل، مستعد كم‌آبی هستند. افزون بر این سیستم خنك‌كننده و تعریق كودكان در درجه حرارت‌های بالاتری نیز به كار می‌افتد.
مراقب نشانه‌ها باشید
توجه داشته باشید كه شدت گرمازدگی باتوجه به سن، میزان حرارت محیط و زمان مواجهه كودك با حرارت متفاوت است. مرحله اول گرمازدگی معمولا در كودكی اتفاق می‌افتد كه زیر آفتاب در حال بازی است و دچار گرفتگی عضلانی در ناحیه پشت ساق پا و ران می‌شود. وقتی این كودك در معرض حرارت بیشتر قرار می‌گیرد وارد مرحله دوم گرمازدگی می‌شود كه با ضعف و خستگی مفرط همراه است. كودك در این مرحله با از دست رفتن آب و املاح بیشتر، دچار ضعف، افزایش ضربان قلب، افت فشار خون شده و گرفتگی عضلانی دردناك پدیدار می‌شود؛ اما دمای بدنش بیش از ۳۹.۵ درجه نمی‌شود. در این مرحله، تهوع، استفراغ، سردرد و علائم پرخاشگری، عصبانیت و توهم هم ممكن است ایجاد شود. در مرحله سوم و شدید‌ترین فرم ناشی از گرما، كودك به‌علت اختلال شدید هشیاری‌‌اش را از دست می‌دهد و در معرض آسیب‌های شدید در اندام‌های مختلف قرار می‌گیرد. توجه داشته باشید گرمازدگی را به موقع تشخیص دهید، چرا كه گاهی كودك به‌دلیل مسمومیت غذایی دچار نشانه‌های مشابه می‌شود یا به‌دنبال مصرف داروهای روانگردان (داروهای مصرفی والدین كه به اشتباه در دسترس كودك قرار گرفته) دچار عوارض مشابه می‌شود.
خنك كردن كودك گرمازده
در مرحله اول كه كودك صرفا با اختلال خفیف در آب و املاح مواجه است، مصرف مایعات و خروج از محیط گرم در رفع گرمازدگی كفایت می‌كند.
وقتی كودكی دچار ضعف و خستگی مفرط و تپش بالای قلب شده است باید به یك محل سایه منتقل و لباس‌های تنگ و زیاد از تنش خارج شود. به‌علاوه باید از روش‌های مختلفی برای خنك كردن بدن كودك با گذاشتن كیسه یخ در زیر بغل، كشاله ران و پشت بدن كمك گرفت و اگر هشیار باشد باید به وی مایعات مناسب خورانده شود. اگر فرد برای مدت كوتاهی است در معرض تابش خورشید قرار گرفته مصرف آب كفایت می‌كند، ولی بیش از یك ساعت باشد آب با كمی نمك و آبلیمو بهتر است تا فشار مریض افزایش یابد. همچنین مصرف آبمیوه، خیار، هندوانه، خربزه، طالبی گوجه‌فرنگی و كاهو كمك‌كننده است. از نوشاندن قهوه، كافئین و چای باید پرهیز كرد. ولی در مرحله آخر كه كاهش و افت هشیاری ایجاد شده باید به محل سایه منتقل و به اورژانس اطلاع داده شود تا در مركز درمانی از طریق وریدی مایعات به فرد داده شود یا فرد در حوض آب سرد گذاشته شود، ولی كاهش دما باید تدریجی باشد.
گرما به شیرخوارگان رحم نمی‌كند
هرچه سن كودك كمتر باشد، احتمالا سیستم تنظیم حرارت بدن، نارس‌تر است و نوزاد بیشتر در معرض عوارض شدید گرمازدگی قرار می‌گیرد. پس به‌شدت توصیه می‌شود در فصل‌های گرم و ساعات اوج حرارت، كودك را بیرون نبرید یا شیر خوار را در محیط‌های بدون تهویه قرار ندهید. به‌علاوه والدین باید از چرب كردن پوست بچه پرهیز كنند، چرا كه چربی گرما را جذب كرده و احتمال گرمازدگی را بیشتر می‌كند. از سوی دیگر منتظر نباشید كودك‌تان ابراز تشنگی كند تا به او آب بنوشانید، چرا كه بچه‌ها دیرتر دچار تشنگی می‌شوند. پس حتما هر 20 دقیقه، یك‌بار به كودك آب بنوشانید. همچنین متوجه بی‌حالی، بی‌قراری، ولع برای نوشیدن آب و كاهش حجم ادرار در كودك باشید.