دیپلمات‌های عالی‌رتبه اروپایی و مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا پیش از ورود به این نشست در گفت‌وگو با خبرنگاران از لزوم پایبندی یکجانبه ایران به تمام تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای و عدم گزینش انتخابی اجرای بندهای برجام صحبت کردند اما چیزی درباره اقدامات غیرقانونی واشنگتن و تنش‌زایی‌های اخیر با تهران به زبان نیاوردند.

ایران اردیبهشت ماه امسال بعد از یک سال صبر پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای، پس از مواجه شدن با انفعال اروپایی‌ها، توقف برخی اقدامات ذیل برجام خبر داده و به کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای ۶۰ روز فرصت داد تا تعهدات خود را اجرا کنند . با پایان این مهلت شصت روزه و تداوم انفعال اروپا در برابر آمریکا، ایران مجددا در تاریخ 16 تیر اعلام کرد نه تنها از سقف 300 کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده عبور کرده بلکه سطح غنی‌سازی را از 3.67 درصد به 4.5 درصد افزایش داده است.

خبرنگار بین‌الملل فارس به همین بهانه مصاحبه‌ای را با «مارک اسلبودا» کارشناس روابط بین‌الملل و مطالعات امنیتی مقیم مسکو درباره تنش‌زایی‌های اخیر آمریکا با ایران و تحولات دیپلماتیک تهران-اروپا بر سر برجام ترتیب داد. اسلبودا آمریکایی روس‌تباری است که علاوه بر تحصیلات عالیه در حوزه روابط بین‌الملل در دانشگاه مسکو، در رشته «تکنسین راکتورهای هسته‌ای» در دانشکده افسری «انرژی اتمی» متعلق به نیروی دریایی آمریکا در کارولینای جنوبی تحصیل کرده است.

اروپا قدرت لازم برای مقابله با آمریکا را ندارد

اسلبودا درباره واکنش اتحادیه اروپا به گام‌های ایران برای کاهش و توقف برخی اقدامات ذیل برجام گفت: «اتحادیه اروپا در مسیر پیش‌فرض تعهدات اقتصادی خود به ایران تحت برجام است که شامل تسهیل مبادلات تجاری و دسترسی به بازارهای اقتصادی می‌شود. اما منصفانه باید گفت که با خروج یک‌جانبه آمریکا (از برجام) و بازگرداندن تحریم‌هایی حتی سخت‌تر با هدف منزوی و فلج‌کردن اقتصاد ایران، اتحادیه اروپا به‌سادگی از قدرت سیاسی و اقتصادی لازم برای حفظ یا مجبور کردن بخش تجاری خود به (تعامل با ایران) برخوردار نیست زیرا با دست بالای ایالات متحده در کنترل سیستم اقتصاد جهانی مواجه است».

وی با بیان اینکه گام‌های کاهشی ایران شاید تاثیرات مطلوب را نداشته باشد، توضیح داد: «گام‌های ایران برای شکستن وضعیت کنونی و مجبور کردن اتحادیه اروپا به واکنش نشان دادن (به آمریکا) از طریق توقف گزینشی برخی از تعهدات خُرد ذیل برجام، جزو حقوق آن در بند 26 و 36 برجام و مکانیسم حل اختلاف (معروف به مکانیسم ماشه) است اما احتمالا اثرات مطلوب را نخواهد داشت. دلیل آن نیز این است که اتحادیه اروپا حقیقتا از توانایی‌های لازم برای اجرای تعهدات اقتصادی‌اش را در مواجه با کارزار "فشار حداکثری" آمریکا و جنگ اقتصادی علیه ایران برخوردار نیست».

فعال‌سازی مکانیسم ماشه یعنی نقض تعهدات اروپا

این تحلیلگر ارشد روابط بین‌الملل درباره احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها نیز تصریح کرد: «انتظار ندارم که سه کشور اروپایی امضاکننده برجام، مکانیسم بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بر ایران را فعال کنند. زیرا این در ابتدا به معنی عمل‌نکردن آنها (اروپا) به تعهدات خود و سپس به معنی نادیده گرفتن حق ایران برای واکنش نشان دادن از طریق کاهش تعهدات است که در برجام نیز آمده است.

البته مشخص است که ایران تعهداتش را با "سوء نیت" کاهش نمی‌دهد بلکه فقط در حال استفاده از ابزارهای قانونی خود برای مجبور کردن اتحادیه اروپا و ایالات متحده به بازگشت به مسیر پایبندی (به مفاد برجام) هستند، هرچند که ممکن است این تلاش ناموفق باشد».

اسلبودا همچنین افزود: «در عوض، من انتظار دارم که قدرت‌های اروپایی به انفعال خود ادامه داده و بگذارند برجام در وضعیت زخم‌خورده و برزخ‌مانند خود تداوم پیدا کند، به این امید که ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا شکست بخورد و رئیس‌جمهور جدید، واشنگتن را به برجام برگرداند. یا حداقل تحریم‌های یک‌جانبه بر ایران را کاهش دهد تا تجار اروپایی بتوانند برخی از تعاملات تجاری با ایران را احیا کنند».

وی در پاسخ به این سوال که «آیا اروپا در ابراز تمایلش به حفظ برجام صداقت دارد و واقعا خواستار باقی‌ماندن برجام هست؟» توضیح داد: «به‌نظرم اتحادیه اروپا تا یک جدی به برجام متعهد است. با این حال آنها حاضر نیستند به‌خاطر پایبند ماندن به برجام، خطر بروز شکاف ژئوپلتیک دائمی با ایالات متحده را به جان بخرند. اما نباید وضعیت کنونی روابط بد بین ترامپ و سران اروپایی را کوچک بشمارد، هرچند که نخبگان اروپایی بگویند این وضعیت موقت است».

سران اروپا روی شکست ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ حساب کرده‌اند

این کارشناس آمریکایی-روسی با بیان اینکه بهتر است ایران تا مشخص‌شدن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا منتظر بماند، اضافه کرد: «سران کشورهای اروپایی (به‌جز انگلیس) احتمالا در برابر تنش‌زایی جدید با ایران مقابله می‌کنند زیرا ترامپ یا دولتش به‌شدت خواستار آن هستند. من معتقدم – همانطور که موضع دولت روسیه نیز می‌گوید – ایران باید تا زمان انتشار نتایج انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری آمریکا، در کنار تلاش‌های اقتصادی خود به اجرای تعهداتش (ذیل برجام) ادامه دهد».

اسلبودا درباره اینکه آیا ایران باید به تنش‌زایی‌های اخیر آمریکا پاسخ نظامی دهد یا نه، خاطر نشان کرد: «آنها (دولت ایران) همچنین باید از واکنش نشان دادن به فتنه‌انگیزی نظامی ایالات متحده خودداری کنند زیرا این امر بهانه‌ای برای اتحادیه اروپا می‌شود تا به موضع پیش‌فرض سیاست‌خارجی خود در همراهی با آمریکا نزدیک‌تر شود.

مارک اسلبودا

سران اروپا روی شکست ترامپ در انتخابات 2020 حساب کرده‌اند و (امیدوارند) رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده از حزب دموکراتیک، روش سیاست خارجی سنتی‌تری برای این کشور اتخاذ کرده و آمریکا را به پایبندی به برجام برگرداند. همچنین توافقی را که دستاورد مهم و "میراث سیاست خارجی" باراک اوباما رئیس‌جمهور پیشین آمریکا توصیف می‌شود، احیا کند».

وی در پاسخ به سوالی درباره میزان موثر بودن کانال ویژه تبادلات مالی اروپا با ایران موسوم به «اینستکس» و احتمال تحریم شدن آن از سوی آمریکا توضیح داد: «اینستکس یک معیار سنجش برای اقدام اروپا در پایبندی به تعهداتش (ذیل برجام) است و نه بیشتر. این کانال هم شامل مکانیسم فروش نفت ایران – به‌عنوان جریان اصلی درآمدی آن – نیست و هم حفاظت‌های لازم برای در امان ماندن شرکت‌های اروپایی از آسیب تحریم‌های ثانویه آمریکا را ارائه نمی‌کند.

اینستکس از «نفت در ازای غذا» هم بی‌فایده‌تر است

شرکت‌های اروپایی خطر این عواقب مالی را نمی‌پذیرند و اتحادیه اروپا نیز نمی‌تواند تجار خود را به این کار وا دارد. اینستکس به ایران اجازه می‌دهد که فقط کالاهای غیرنفتی و آنهایی که مصارف انسان‌دوستانه دارند و شامل تحریم‌های آشکار نیستند را داد و ستد کند. این (کانال) حتی کم‌تاثیرتر از برنامه "نفت در ازای غذا" برای عراق در دهه 1990 است، زمانی که تحریم‌ها اقتصاد عراق را نابود کردند».

این تحلیلگر ارشد امور بین‌الملل درباره توقیف کشتی نفتکش حامل نفت خام ایران توسط نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا در آب‌های سرزمینی منطقه «جبل طارق» به بهانه تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه نیز گفت: «(این اقدام) قطعا ذیل قوانین بین‌المللی، غیرقانونی بود،‌ حالا دولت انگلیس پشت هر بهانه مبهمی که می‌خواهد پنهان شود. تحریم‌های اتحادیه اروپا بر سوریه، یک‌جانبه و غیرقانونی است و تاییدیه شورای امنیت سازمان ملل و قوانین بین‌المللی را نیز ندارد. اینها (تحریم) ابزارهای جنگ اقتصادی و ستیزه‌جویی علیه دیگر کشورها است. بریتانیا هیچ حقی ندارد که چنین تحریم‌های اروپایی بر کشورهای خارجی با توسل به قدرت نظامی اعمال کند».

اسلبودا بهانه انگلیس برای توقیف نفتکش حامل نفت ایران را «مضحک» توصیف کرده و ادامه داد: «ادعای بریتانیا درباره اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا، بی‌معنی و مضحک است، مخصوصا وقتی که هیچ عضو دیگر اتحادیه اروپا خواستار این اقدام نشده بود... حتی ادعای (مالکیت) بریتانیا بر منطقه جبل‌طارق و آب‌های سرزمینی آن مورد مناقشه اسپانیا، دیگر عضو اتحادیه اروپا است. به‌علاوه، تنگه جبل‌طارق تحت کنوانسیون سازمان ملل درباره حقوق دریاها (UNCLOS)، تنگه بین‌المللی شناخته شده که حق عبور و مرور (آزاد) در ان تضمین شده است».

توقیف نفت ایران، اعلان جنگ از سوی انگلیس است

وی در پایان تاکید کرد: «این توقیف، اعمال فراسرزمینی تحریم‌های غیرقانونی اتحادیه اروپا از سوی کشوری است که در حال خروج از اتحادیه اروپا بوده و آن را به بهانه تراکنش تکمیل‌نشده بین دو کشور خارجی و بیرون از حوزه قضایی اتحادیه اروپا انجام داده است. سوریه و ایران هر دو باید و می‌توانند این اقدام را دزدی دریایی دولتی و اعلان جنگ از سوی انگلیس بر خودشان بدانند».

دولت محلی جبل‌الطارق پنجشنبه هفته گذشته (۱۳ تیرماه) اعلام کرد نیروی دریایی انگلیس نفتکش «گریس-۱» را که حامل نفت خام ایران به سوریه بوده توقیف کرده است. ادعا شد که مقصد این نفتکش پالایشگاه بانیاس در سوریه بوده و به همین دلیل ناقض تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه بوده است. این منطقه تحت حاکمیت انگلیس قرار دارد و نیروی دریایی انگلیس هم در توقیف نفتکش حامل نفت ایران مشارکت داشته است. 

تحلیلگر چینی: باید به خرید نفت از ایران ادامه دهیم

یک استاد «بنیاد مطالعات بین‌المللی شانگهای» و کارشناس مطالعات آفریقا و غرب آسیا معتقد است، تحریم احتمالی چین از سوی آمریکا به دلیل خرید نفت ایران، بر خود ایالات متحده هم اثرات منفی خواهد داشت.

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، از نظر «لی ویجیان» استاد «بنیاد مطالعات بین‌المللی شانگهای» و کارشناس مطالعات آفریقا و غرب آسیا، تحریم‌های آمریکا علیه ایران «یکجانبه» و «غیرقانونی» و تداوم خرید نفت ایران از سوی چین «امری عادی» است و باید ادامه یابد.

خبرگزاری «اسپوتنیک» درباره مواضع ضد ایرانی دولت آمریکا و تهدید این کشور به تحریم چین به دلیل ادامه خرید نفت ایران، با یک کارشناس ارشد چینی مصاحبه کرده و نظر او را درباره این موضوع و همچنین آینده روابط آمریکا و چین جویا شده است.

در ابتدای گزارش این رسانه روس آمده است: «به دلیل ادامه خرید نفت ایران، ایالات متحده در حال بررسی احتمال اعمال تحریم‌ها علیه چین است. چین در ماه ژوئن (۱۱ خرداد تا ۹ تیر) علیرغم اقدام آمریکا در عدم تمدید معافیت خرید نفت ایران و بدون ترس از تحریم‌های این کشور، بیش از یک میلیون بشکه نفت خام ایران وارد کرده است».

اسپوتنیک نوشت: «کاخ سفید اعتقاد دارد که اقدامات چین در حال تضعیف کردن فشارهای شدید ایالات متحده علیه ایران است. گنگ شوانگ سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرده که همکاری این کشور با ایران، قانونی است و پکن مخالف تحریم های یکجانبه و فرا سرزمینی است».

«لی ویجیان» استاد «بنیاد مطالعات بین‌المللی شانگهای» و کارشناس مطالعات آفریقا و غرب آسیا در مصاحبه با اسپوتنیک گفت: «به نظر من، حتی بدون در نظر گرفتن موضوع نفت هم، مسائل حل نشده بسیاری در تجارت بین چین و آمریکا وجود دارد».

این تحلیلگر چینی معتقد است: «بعید است آمریکا بر موضوع خرید نفت ایران از سوی چین به منظور اعمال فشار بر چین در جریان مذاکرات تجاری (بین واشنگتن و پکن) تاکید زیادی بکند. به هر حال، اگر مذاکرات دو طرف شکست بخورد، (اعمال تحریم آمریکا علیه چین به دلیل خرید نفت ایران) تنها تحریم یکجانبه این کشور علیه چین نخواهد بود».

از نظر ویجیان، «برای آمریکا هم مهم است که دو کشور سر میز مذاکره بنشینند چرا که این موضوع به نفع هر دو کشور است و بسیاری از مسائل اقتصادی داخلی آمریکا هم به این موضوع وابسته است. در نتیجه این موضوع که آمریکا مساله نفت ایران را لحاظ کند، یک موضوع قطعی است اما این تنها عامل تصمیم‌ ساز این کشور نخواهد بود».

تحلیلگر «بنیاد مطالعات بین‌المللی شانگهای» گفت: «تجارت آمریکا- چین یک جاده دو طرفه است و برای آمریکا هم مذاکره کردن با چین، موضوع خیلی مهمی است. آمریکا تا همین حالا هم برای اعمال فشار بر چین و ارعاب ما به منظور دستیابی به برخی پیروزی‌های کوتاه مدت تلاش کرده است اما موضع چین کاملا شفاف بوده است. چین در تمامی ابعاد، در موقعیت بهتری از آمریکا قرار دارد. البته که تاثیراتی بر موضوع نفت ایران وجود خواهد داشت اما این تاثیرات آنقدرها هم چشمگیر نخواهد بود و اگر آمریکا تصمیم به اعمال هر گونه تحریم در این باره بگیرد، اول از همه چنین کاری بر خود آنها هم اثر خواهد داشت».

وی افزود: «مهم است که در آینده خرید نفت ایران ادامه یابد. تحریم‌های یکجانبه آمریکا، متعلق به قوانین داخلی آمریکا هستند و برای کل جهان ضرورتی برای دنبال کردن آنها وجود ندارد. هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هم ایران مکرر اعلام کرده‌اند که این کشور کاملا به توافق (برجام) پایبند بوده است. این واقعیت که چین نفت ایران را می‌خرد، یک رویه و اقدام عادی است اما این موضوع که خرید نفت ایران از سوی چین متوقف شود، یک اقدام عادی نیست».

ویجیان گفت: «در حال حاضر کشورهای زیادی در تلاش برای پیدا کردن راه حلی برای حفظ کردن توافق (هسته‌ای) ایران و مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا هستند. اروپا و تعداد دیگری از کشورها دارند به این موضوع فکر می‌کنند اما از نقطه نظر ایران، این کشورها به اندازه کافی کار انجام ندادند».

وی با اشاره به گام‌های اول و دوم کاهش تعهدات برجامی ایران تصریح کرد: «برای ایران مهم است که روند عادی تبادل نفت در اقتصادی این کشور بدون اختلال ادامه یابد و کمک‌های بشردوستانه برخی کشورهای تنها اقداماتی ناقص و نیمه کاره هستند به همین دلیل ایران اکنون برخی اقدامات خاص را در پیش گرفته است. قصد این کشور از این اقدامات نابودی توافق (برجام) نیست بلکه قصدش اعمال فشار بر دیگر کشورها به منظور کمک به ایران برای مقاومت کردن در برابر تحریم‌های غیرمنصفانه آمریکا است. اتتحادیه اروپا در حال حاضر در تلاش برای کمک کردن در این موضوع است تا ایران از توافقات قبلی خود فرا نرود. اگر این اقدامات صورت نگیرد، توافق هسته‌ای ایران را می‌توان دفن شده ارزیابی کرد».