بهای نفت برنت در آخرین روز معاملات هفته کاری گذشته، به ۷۲ دلار بر بشکه بسیار نزدیک شد و رشد هفتگی ۶/ ۰ درصدی را به ثبت رساند. این چهارمین هفته متوالی بود که این نفت شاخص در مسیر افزایشی قرار گرفت. نفت‌خام آمریکا نیز ۶۴ دلار بر بشکه معامله شد و با رشد قیمت هفتگی ۲/ ۰ درصد برای هفتمین هفته متوالی افزایش یافت.
نزدیک شدن به پایان مهلت معافیت شش ماهه از تحریم‌های نفتی ایران،کاهش تولید نفت اوپک، افزایش تنش‌ها در لیبی و همچنین احتمال کاهش سرعت رشد عرضه نفت شیل اهرم‌های دیگری بودند که بهای نفت را در هفته گذشته در مسیر افزایشی قرار دادند. رشد قیمت نفت در حالی است که کمتر از دو هفته تا پایان موعد معافیت از تحریم نفتی ایران زمان باقی است و رئیس‌جمهوری آمریکا باید در این فرصت تصمیم خود را برای تمدید یا تعلیق معافیت بگیرد. با این حال افزایش قیمت نفت و کمبود عرضه، دامنه اختیارات دونالد ترامپ درخصوص افزایش فشارها بر ایران را محدود کرده است. به همین علت ترامپ در هفته‌های اخیر در راستای افزایش عرضه نفت و جلوگیری از رشد بیشتر قیمت‌ها، دست به اقداماتی زده که نشان‌دهنده شرایط نامطلوب او برای افزایش فشار بر فروش نفت ایران است. در اولین گام، او حدود ۱۰ روز پیش با ولیعهد سعودی تماس گرفته و خواهان افزایش عرضه نفت این کشور شد. دومین گام ترامپ تماس تلفنی با ژنرال خلیفه حفتر، رهبر شورشیان لیبی و رقیب دولت قانونی لیبی در هفته گذشته بود. او در این تماس از نقش حفتر در محافظت از چاه‌های نفتی تشکر کرده است. اما در سومین گام و درست چند روز بعد از تماس با حفتر، ترامپ با محمد بن‌زاید آل‌نهیان، ولیعهد امارات متحده‌عربی تماس تلفنی داشته و درخصوص تحریم‌های نفتی ایران و نقش این کشور در بازار نفت با وی گفت‌وگو کرده است.
نگرانی‌های سمت عرضه
به یقین مهم‌ترین دغدغه این روزهای فعالان بازار نفت، تصمیم ترامپ در رابطه با تمدید یا عدم‌تمدید معافیت‌های شش ماهه به‌عنوان فرصتی برای خریداران نفت ایران است. مهلت ۶ ماهه دولت ترامپ به ۸ خریدار نفتی ایران کمتر از دو هفته دیگر به پایان می‌رسد و ترامپ باید تا آن زمان سیاست خود را در قبال تحریم‌های ایران مشخص کند. واشنگتن در ماه‌های اخیر اعلام کرد که معافیت‌ها را در ماه مه تمدید نخواهد کرد، چراکه هدف از تحریم‌ها به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران است. این معافیت‌ها از تاریخ ۵ نوامبر و همزمان با آغاز فاز دوم تحریم‌های نفتی آمریکا، از سوی کاخ سفید به هشت خریدار بزرگ نفت ایران اعطا شد.
با این حال فعالان بازار نفت و غالب کارشناسان بر این باورند که ترامپ نمی‌تواند صادرات نفت ایران را به‌طور کامل قطع کند زیرا بازار نفت برای همراهی با این سیاست دولت ترامپ آمادگی ندارد و پاسخش به حذف صادرات ایران، افزایش بیشتر قیمت‌ها خواهد بود. از ابتدای سال‌جاری میلادی هر دو نفت شاخص بازار بیش از ۲۰ دلار رشد قیمت را به ثبت رسانده‌اند. برخی تحلیلگران اعلام می‌کنند که در قیمت‌های کنونی تمدید معافیت از تحریم‌ها دیده شده است و هرگونه تغییر و حرکت به سمت قطع صادرات نفت ایران به‌شدت قیمت نفت را افزایش خواهد داد. به عقیده کارشناسان این موضوع به‌شدت ترامپ را نگران کرده است چراکه افزایش قیمت نفت به افزایش بهای خرده‌فروشی بنزین در این کشور منجر خواهد شد و هزینه خانوارهای آمریکایی را افزایش خواهد داد. همانطور که در گزارش پیشین «دنیای‌اقتصاد» با عنوان «خواب آشفته تحریم نفتی» عنوان شد، هر دلار افزایش قیمت نفت هزینه حمل‌ونقل در آمریکا را سالانه ۵ میلیارد دلار افزایش می‌دهد؛ اتفاقی که می‌تواند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا به ضرر ترامپ تمام شود. با در نظر گرفتن شرایط داخلی ترامپ، کارشناسان انتظار دارند از میان هشت کشور معاف شده از تحریم‌های نفتی ایران؛ معافیت پنج کشور تمدید شود. در کنار تمدید نشدن معافیت سه کشوری که طی شش ماه گذشته با وجود کسب معافیت برای خرید نفت از ایران اقدامی نکرده‌اند (ایتالیا، یونان و تایوان) این انتظار وجود دارد که میزان حجم نفتی که هر کشور مجاز به خرید آن از ایران بود نسبت به سطح فعلی کاهش یابد. پیش‌بینی می‌شود برای ۶ ماهه دوم تحریم‌ها، میزان صادرات نفت ایران بین ۹۰۰ هزار تا ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز باقی بماند. کاهش عرضه نفت ونزوئلا و پایبندی اوپک به طرح کاهش تولید نیز از دیگر نگرانی‌های سمت عرضه بازار در هفته‌های اخیر بوده‌اند زیرا باعث رسیدن میزان عرضه به کمتر از سطح تقاضا شده و موتور اصلی رشد قیمت‌ها بوده‌اند.
لیبی در آستانه جنگ
لیبی یکی دیگر از دغدغه‌های اخیر بازار نفت و همچنین شخص ترامپ است تا آنجا که رئیس‌جمهور آمریکا به منظور تلاش برای حفظ تولید و عرضه این کشور، از شورشیان این کشور حمایت کرده است. حمایت ترامپ از نیروهای شورشی در حالی است که آنها از نگاه سازمان ملل متحد، حکومتی غیرقانونی در لیبی تشکیل داده‌اند.لیبی سال‌‌هاست که حداقل به دو گروه تقسیم شده؛ دولت مرکزی در طرابلس که به دولت غربی معروف است و مورد حمایت سازمان ملل متحد قرار دارد و دولت شرقی که با فرماندهی ژنرال حفتر کنترل چاه‌های نفت لیبی را به دست گرفته است. به غیر از این دو دولت، ده‌ها گروهک نظامی در لیبی وجود دارد که برخی از آنها در سال‌های اخیر قدرت بسیاری یافته‌اند.
این آشوب‌ها عرضه نفت لیبی را در این سال‌ها با نوسانات شدیدی مواجه کرده است. تولید نفت این کشور که در دوران قذافی بیش از ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز بود بعد از یک دوره جنگ شدید داخلی در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ به حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز و حتی در برخی مقاطع ۲۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرد. با این حال در دو سال گذشته دولت‌های شرقی و غربی به صلحی اولیه رسیدند که زمینه‌ای برای رشد تولید پایدار نفت در این کشور شد. از این رو ماه‌ها بود که تولید نفت لیبی در حوالی یک میلیون بشکه در روز قرار داشت. اما در هفته‌های اخیر این کشور بار دیگر با افزایش تنش‌ها مواجه شده، چراکه حفتر که به گفته ناظران به دنبال سهم‌خواهی از آینده سیاسی لیبی است به طرابلس لشکرکشی کرده و حومه این شهر را مورد حمله نظامی قرار داده. هنوز تنش‌ها در این کشور به اختلال در عرضه نفت منجر نشده، اما به باور کارشناسان رویارویی حفتر با دولت مرکزی لیبی در طرابلس به شروع دور دوم جنگ داخلی در لیبی و افت شدید عرضه نفت منجر خواهد شد.
تکاپوی ترامپ برای افزایش عرضه
موضع‌گیری اخیر واشنگتن در مقابل آشوب‌های لیبی از عمق نگرانی آمریکا درخصوص تاثیر وقایع این کشور بر قیمت نفت خبر می‌دهد.کاخ سفید بامداد روز شنبه از گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهور آمریکا و ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده شورشیان لیبی خبر داد. این تماس روز دوشنبه ۲۶ فروردین (۱۵ آوریل) صورت گرفته و کاخ سفید دلیل تاخیر چند روزه در انتشار این خبر را اعلام نکرده است. بر اساس این خبر، ترامپ از «نقش ارزنده» حفتر در «مبارزه علیه تروریسم» و «ایمن کردن منابع نفتی لیبی» قدردانی کرده است. پایگاه خبری پلاتس، این گفت‌وگوی تلفنی را نشان از نگرانی‌های رئیس‌جمهور آمریکا از افزایش قیمت نفت و خرده‌فروشی بنزین در این کشور دانسته است. باب مکنالی، رئیس رپیدن انرژی بر این باور است که بعد از افزایش سریع قیمت بنزین در هفته‌های اخیر و رسیدن آن به ۳دلار در هر گالن، ترامپ نگران است که بحران در لیبی به افزایش بیشتر قیمت‌ها منجر شود. تماس ترامپ با خلیفه حفتر تنها اقدام اخیر او در حمایت از افزایش عرضه نبوده است. او پنج‌شنبه هفته پیش یعنی درست چند روز بعد از گفت‌وگو با حفتر با ولیعهد امارات، محمد بن زاید آل نهیان نیز تماس تلفنی داشته و درخصوص تحریم‌های ایران و نقش امارات متحده عربی در بازار نفت صحبت کرده است. علاوه بر این پیش از همه اینها در ۹ آوریل یعنی حدود دو هفته پیش او گفت‌وگویی تلفنی در این خصوص با محمد بن سلمان، شاهزاده و ولیعهد سعودی داشته و خواهان افزایش تولید نفت عربستان شده است. به گفته کارشناسان تمام این تحرکات نشان می‌دهد که ترامپ به شدت نگران افزایش قیمت نفت و بنزین و تبعات سیاسی ناشی از آن برای دولت خود است. همچنین نشان از آخرین تقلاهای ترامپ برای بازگرداندن ثبات به بازار نفت و رفع کمبود عرضه پیش از تصمیم‌گیری درخصوص تمدید یا عدم‌تمدید معافیت از تحریم‌های نفتی ایران دارد.
عربستان با ترامپ همراهی خواهد کرد؟
یکی از مقامات سعودی هفته گذشته در کنفرانسی در فرانسه اظهاراتی مبنی بر بلندمدت بودن همکاری اوپک و روسیه داشته که احتمال تمدید توافق نفتی اوپک پلاس را بیشتر کرده است. این مقام بلندپایه سعودی در وزارت انرژی این کشور روز جمعه اعلام کرده که توافق بین روسیه و اوپک «همیشگی» است. اوپک و ۹ کشور غیرعضو از جمله روسیه از ابتدای سال جاری میلادی توافقی برای کاهش عرضه ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز به اجرا درآورده‌اند. قرار است کمیته وزارتی نظارت بر اجرای توافق نفتی در ۱۹ ماه مه یعنی حدود دو هفته بعد از پایان مهلت شش‌ماهه معافیت از تحریم نفت ایران با یکدیگر دیدار داشته باشند و درخصوص شرایط بازار و تمدید یا تعلیق توافق نفتی تصمیم‌گیری کنند. از این رو به نظر می‌رسد اوپک و به خصوص عربستان هرگونه تصمیمی درخصوص توافق نفتی را موکول به نتیجه تصمیم ترامپ درباره تمدید معافیت‌ها از تحریم نفتی ایران کرده است. اظهارات مشاور سعودی در وزارت انرژی این کشور نیز این موضوع را تایید می‌کند. ابراهیم المحنا در بخش دیگری از اظهارات خود گفته است «اوپک و متحدانش باید بسیار احتیاط کنند تا خطایی را که سال گذشته انجام دادند، تکرار نکنند.» سال گذشته، کمتر از دو ماه بعد از خروج ترامپ از برجام و پیش از اجرایی شدن تحریم‌ها، عربستان و روسیه برای همراهی با آمریکا و جایگزین کردن نفت ایران در بازار توافق نفتی را لغو کردند و تولیدات خود را به شدت افزایش دادند. اما در نهایت ترامپ به وعده خود مبنی بر توقف صادرات نفت ایران عمل نکرد و رشد عرضه به افت شدید قیمت نفت در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۸ منجر شد. هلیما کرافت، کارشناس بازار نفت نیز در این خصوص به پلاتس گفته است که «بر خلاف سال قبل تصمیم‌گیری درخصوص معافیت از تحریم‌ها پیش از نشست اوپک انجام خواهد شد و کاخ سفید این بار مجبور است پیش از باز شدن لوله‌های نفت (عربستان و امارات) نشان دهد که فشار تحریم‌ها بر ایران را افزایش داده است یا خیر.»