تاریخچه

ازبکستان پس از بیش از یک قرن تحت سلطه روسها - در ابتدا بخشی از امپراتوری روسیه، و سپس به عنوان یکی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی سابق - در سال ۱۹۹۱ میلادی به کشوری مستقل تبدیل شد.

ازبکستان، که در کنار جاده تاریخی ابریشم میان اروپا و آسیا قرار دارد، شامل شهرهای باستانی سمرقند و بخاراست، که به خاطر معماری های باشکوه شان شهرت دارند و زمانی از جمله مراکز غنی بازرگانی و فرهنگی جهان بودند.

ازبکستان پرجمعیت ترین کشور آسیای مرکزی، و همچنین مقتدرترین قدرت نظامی در این منطقه است.

نظام سیاسی ازبکستان استبدادی است و بارها به دلیل نقض حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفته است.

هیچ اپوزیسیون قانونی در داخل کشور وجود ندارد و رسانه ها شدیدا توسط دولت کنترل می شوند.

در گزارشی از سازمان ملل اعمال شکنجه در این کشور "نظام یافته" توصیف شده است.

ازبکستان یکی از تولیدکنندگان اصلی پنبه در جهان و دارای منابع سرشار طبیعی از جمله نفت، گاز و طلاست. با این حال اصلاحات اقتصادی روند کندی داشته و نرخ فقر و بیکاری بسیار بالاست.

Image copyright BBC World Service Image caption ازبکستان، که در کنار جاده تاریخی ابریشم میان اروپا و آسیا قرار دارد

در پی حملات یازده سپتامبر، ازبکستان به نیروهای آمریکایی اجازه داد که در خاک این کشور در پشت مرز با افغانستان مستقر شوند.

گروه های حقوق بشری بارها جامعه بین المللی را در خصوص اعمال شکنجه و آزارهای گزارش شده در ازبکستان به بی توجهی متهم کرده اند.

از زمان استقلال، بارها بمبگذاری و تیراندازی در کشور رخ داده که مقامات حکومتی آن را به گروههای افراطی اسلامگرا نسبت داده اند.

در ماه مه ۲۰۰۵ در شهر اندیجان در شرق ازبکستان مردمی که در اعتراض به زندانی کردن عده ای به اتهام ارتباط با این گروه ها، دست به تظاهرات زده بودند، توسط نیروهای نظامی سرکوب شدند.

شاهدان عینی گزارش کردند که در این رخداد صدها غیرنظامی کشته شدند. اما مقامات رسمی ازبکستان تعداد کشته شدگان را کمتر از ۱۹۰ نفر اعلام کرد.

اسلام کریم اف، رئیس جمهور ازبکستان می گوید که مخالفان قصد دارند با سرنگونی حکومت یک خلافت اسلامی در آسیای مرکزی تاسیس کنند.

در واکنش به نا آرامی ها در اندیجان، دولت ازبکستان به شدت مورد حمله غرب قرار گرفت و روابط این کشور با غرب به سردی گرائید. ازبکستان نیروهای آمریکایی را از خاکش بیرون راند و به روسیه نزدیکتر شد.

Image copyright BBC World Service Image caption دولت اسلام کریم اف متهم به اعمال شکنجه و آزار علیه شهروندان اش است

آقای کریمف رابطه خود با روسیه را این گونه توصیف کرد که ازبکستان "قابل اعتمادترین شریک و متحد" روسیه است.

از سال ۲۰۰۸ به این سو، به دلیل جست وجوی اروپایی های برای یافتن منبع انرژی جایگزینی در آسیای میانه و موقعیت استراتژیک ازبکستان در خصوص عملیات علیه طالبان در افغانستان، روابط این کشور با غرب کمی بهبود یافته است.

اتحادیه اروپا از شدت تحریم ها که پس از رخداد اندیجان اعمال شده بود، کاست و بانک جهانی در تصمیم خود مبنی بر تعلیق پرداخت وام به ازبکستان تجدید نظر کرد.

در همین حال روابط تاشکند با مسکو رو به کاهش گذاشت تا جایی که دولت ازبکستان در سال ۲۰۰۹ در واکنش به طرح استقرار پایگاه نظامی روسیه در قرقیزستان، در همسایگی خود، لب به انتقاد گشود.

سیاستهای انعطاف ناپذیر اسلام کریم اف موجب پیدایش شکاف میان ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی شده است. ازبکستان با هرگونه حرکتی به سوی ایجاد همگرایی سیاسی نزدیک میان جمهوری های شوروی سابق مخالفت نموده است.

در یک نگاه

جمعیت: ۲۷.۸ میلیون (سازمان ملل، ۲۰۱۰) پایتخت: تاشکند مساحت: ۴۴۷،۴۰۰ کیلومتر مربع زبان اکثریت: ازبکی، تاجیکی، روسی دین اکثریت: اسلام امید به زندگی: ۶۶ سال (مردان)، ۷۲ سال (زنان) (سازمان ملل) واحد پول: ۱ سوم ازبک = ۱۰۰ تین صادرات عمده: پنبه، طلا، گاز طبیعی، کود، فلزات، منسوجات و وسایل نقلیه موتوری میانگین درآمد سالانه: ۱.۲۸۰ دلار (بانک جهانی) نشانه اینترنتی : uz. کد تلفن بین المللی: ۹۹۸+

رهبران

متولد ۱۹۳۸، سمرقند

Image copyright BBC World Service Image caption اسلام کریم اف تنها رهبر ازبکستان پس از استقلال بوده است

اسلام کریم اف از سال ۱۹۸۹ که به سمت ریاست حزب کمونیست ازبکستان شوروی سابق رسید و یک سال بعد به مقام ریاست جمهوری دست یافت و این مقام را پس از استقلال نیز حفظ کرد، همواره در صدر رهبری قرار داشت.

در یک همه‌پرسی که در سال ۱۹۹۵ برگزار شد، دوره ریاست جمهوری وی به مدت پنج سال تمدید شد. او در سال ۲۰۰۰ بدون هیچ مخالفتی بار دیگر در انتخابات به پیروزی رسید.

او مجددا در سال ۲۰۰۲ در یک همه پرسی دیگر موفق شد که دوران ریاست جمهوری را از پنج به هفت سال تمدید نماید. دوره او در سال ۲۰۰۷ به پایان رسید، اما او بار دیگر در انتخابات دسامبر ۲۰۰۷ این مقام را حفظ کرد که مخالفانش آن را ساختگی خواندند.

آقای کریمف برخوردی استبدادی با هرگونه مخالفتی داشت. استفاده از تهدید مسلحانه اسلامگرایان برای توجیه روش استبدادی رهبری، اتهامی است که متوجه آقای کریمف بوده است.

در سال‌های پیش از گلناره، دختر اسلام کریمف به عنوان جانشین احتمالی او نام برده می‌شد. اما ارتباط او با رسوایی‌های مالی و شیوه تجملاتی زندگی او باعث شد در حبس خانگی قرار داده شود و موقعیت خود را از دست بدهد.

در سال ۲۰۱۴، دادستانی خانم کریموا را متهم به عضویت در یک گروه جنایی کرد که به ارزش ۶۵ میلیون دلار دارایی را به سرقت برده است. او تاکنون قدرتمندترین چهره سیاسی و تجاری در ازبکستان است که با چنین اتهامی رو به رو شده است.

مورد نامهربانی قرار گرفتن او مربوط به مشاجره میان او و خواهر و مادرش، همچنین رقابت با رستم عنایتوف، رهبر قدرتمند خدمات امنیتی ازبکستان نسبت داده می شود.

آخرین انتخابات مجلس در دسامبر ۲۰۱۴ برگزار شده بود. پارلمان اختیارات سیاسی اندکی دارد و توسط منتقدان به عنوان یک ابزار دست رئیس جمهور ارزیابی می شود.

پارلمان تنها چند بار در سال برای تصویب سیاست های دولت جلسه دایر می کند. هیچ اپوزیسیون واقعی در داخل کشور به صورت قانونی فعال نیست و تقریبا همه رهبران اپوزیسیون در تبعید هستند.

آقای کریمف تحصیلات خود را در رشته اقتصاد به پایان رسانده بود و مناصب مهمی در ازبکستان شوروی سابق به عهده داشت، از جمله وزارت دارایی و ریاست کمیته مرکزی حزب کمونیست ازبکستان.

رسانه‌ها

Image copyright BBC World Service Image caption تلویزیون محبوب ترین رسانه در ازبکستان است

رسانه ها تحت کنترل شدید حکومت هستند.

با وجود اینکه قانون اساسی سانسور خبری را ممنوع و آزادی مطبوعات را تضمین کرده است، براساس گزارشی که در سال ۲۰۱۰ از سوی گزارشگران بدون مرز منتشر شد روزنامه نگاران به اتهام "دخالت در امور داخلی" و "توهین به شان شهروندان" طبق قانون مجازات می شوند.

بنا بر این گزارش از زمان قیام اندیجان در سال ۲۰۰۵ روزنامه نگاران و رسانه های خارجی به "تدریج اخراج شدند".

با وجود اینکه در سال ۲۰۰۲ سانسور مطبوعات قبل از چاپ آنها لغو شد خودسانسوری امری متداول است. طبق قانون رسانه ها مسئول مطالب منتشر شده خود هستند.

در این گزارش اضافه می شود که حکومت خبرنگارانی را که این قوانین را زیرپا می گذارند مورد اذیت و آزار قرار می دهد و یا به زندان می اندازد.

کمیته حمایت از روزنامه نگاران می گوید که بسیاری از ازبک ها به دلیل محدودیت های حاکم بر رسانه های داخلی، از منابع خبری خارجی از جمله تلویزیون روسیه و بی بی سی استفاده می کنند.

سال ۲۰۱۴، خانه آزادی گفت: "رژیم کریموف همه رسانه های آزاد در ازبکستان را ریشه کن کرده است. عده محدود روزنامه نگاران مستقل که باقی مانده اند مورد آزار و بازداشت قرار می گیرند."

دیده بان حقوق بشر می گوید دست کم سی روزنامه نگار، فعال مدنی، نویسندو و روشنفکر به دلیل فعالیت های حیرفه ای پشت میله های زندان به سر می برند.

اکثر چاپخانه ها و مراکز پخش تحت کنترل دولت قرار دارند.

تلویزیون محبوب ترین رسانه در ازبکستان است. شبک های رادیویی و تلویزیونی خصوصی در کنار شبکه های دولتی فعالیت دارند.

شبکه های خارجی از طریق کابل که به طور گسترده در دسترس هستند، پخش می شوند.

گلناره کریموا دختر رئیس جمهور یکی از بازیگران اساسی در رسانه های غیر دولتی بود، اما در سال ۲۰۱۳ مقامات تعطیل چندین و رادیو تلویزیون مربوط با را پس از آن که ظاهرا به دلیل رقابت برای قدرت مورد نامهربانی قرار گرفت، تعطیل کردند.

بر اساس آمار کمیته مطبوعات و اطلاعات ازبکستان ۶۸۷ روزنامه دارد. این روزنامه های عبارتند از روزنامه های سراسری نهاد های اجرایه و مجلس و روزنامه های چهار حزب سیاسی رسمی، اما هیچ روزنامه مخالف منتشر نمی شود.

تعداد کاربران اینترنتی در ازبکستان ۱۲ میلیون نفر برآورد شده است (Internetlivestats). سانسور اینترنتی و فیلترینگ شدیدا اعمال می شود. به گفته گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۱۰ ازبکستان "دشمن اینترنت" است. اهداف سانسور آن لاین وب سایت های مخالف و خبری هستند.

بسیار ازبک ها به خصوص جوانان از شبکه های اجتماعی روسی استفاده می کنند، مثل و کونتاکتی و اودنوکلاسنیکی. سال ۲۰۱۳ سایت اودنوکلاسنیکی ۷ میلیون عضو ازبک داشته است.

موضوعات سیاسی در شبکه های اجتماعی به مدرت مورد بحث فرار می گیرند اما موضوعات اجتماعی بیشتر مورد تبادل نظر قرار می گیرند حاتی تا حدی که بعضا مقامات به آن ها توجه می کنند. طور مثال سال ۲۰۱۴ پس از بحث های گسترده در باره افزایش بی سابقه قیمت شکر در شبکه های اجتماعی مقامات را مجبور ساخت قیمت شکر را تنظیم کنند.

سپتامبر ۲۰۱۴، همزمان با آمادگی برای انتخابات عمومی دولت قانونی وبلاگ نویسی را تصویب کرد. سازمان امنیت و همکاری در اروپا می گوید "این محدودیت جدید کشور را از اصول و آرمان های دموکراتیک دور می سازد."