شکارچیان و نداشتن آگاهی
شکار مستقیم حیات وحش در ایران با وفور فزاینده سلاح گرم و استفاده از خودرو برای شکار همبستگی کامل دارد. بیشتر شکارچیان غیرقانونی از اهمیت یوزپلنگ و طعمه‌های آن در نظام بوم‌شناختی آگاه نیستند و شکار غیرقانونی در نظر آنها جرمی ناچیز به حساب می‌آید. علاوه‌بر شکار غیرقانونی، سالانه حدود یک میلیون مجوز شکار با سهمیه 300 گلوله به‌طور رسمی صادر می‌شود. باید به تمام این تهدیدها بهره‌برداری تجاری از گونه‌های خاص را نیز افزود که به صورت بی‌رویه ادامه دارد. گونه‌هایی چون آهو، پلنگ، باز، هوبره، کبک، مرغابی و تمساح از جمله گونه‌های در خطرند. با توجه به تعداد اندک یوزپلنگ باقی مانده در مناطق و به خاطر اینکه نسبت ماده به نر این گونه هنوز روشن نیست، با شکار هر یک از گربه‌سانان لطمه سنگینی به نظام ژنتیکی گونه در حال انقراض وارد می‌شود. متاسفانه نظارت بر شکار غیرقانونی دشوار است.
دو سالی می‌شود پارک پردیسان تهران میزبان «دلبر» و «کوشکی» دو یوزپلنگ ایرانی است که در تمام این دو سال تمام اعضای کارشناسان سازمان محیط‌زیست تلاش کردند بهترین شرایط زندگی در اسارت را برای این دو حیوان مهیا کنند و حالا امید می‌رود با تمهیداتی که مشاوران خارجی و داخلی برای جلوگیری از انقراض این حیوان اندیشیده‌اند، کوشکی و دلبر به‌زودی صاحب فرزند شوند.
هومن جوکار، مدیر پروژه یوزپلنگ آسیایی درباره وضعیت این دو یوزپلنگ ایرانی به «فرهیختگان» می‌گوید: «متاسفانه یک فصل سرد را برای جفت‌گیری و بارداری دلبر از دست دادیم و از آنجایی که احتمال بارداری یوز نر و ماده در اسارت 30 درصد است، از این رو قرار شد با حضور کارشناسان یک موسسه آلمانی که مهر به ایران می‌آیند و فعالیت‌شان تسهیل بارداری در حیوانات در معرض انقراض است، تمهیدات ویژه‌ای را برای این یوزپلنگ‌ها اجرا کنیم.»
او در پاسخ به این پرسش که این تمهیدات چیست و قرار است این کارشناسان چه کارهایی را انجام دهند، می‌افزاید: «منظور از تمهیدات ویژه به معنای آن نیست که کوشکی یا دلبر جراحی شوند، بلکه قرار است محیط و شرایط زندگی برای بارداری دلبر را بیش از گذشته مهیا کنند.»
جوکار، موفقیت اجرای جلوگیری از انقراض پروژه یوزپلنگ آفریقایی را یکی از دستاوردهای این موسسه آلمانی می‌داند و می‌گوید: «این موسسه به دلیل تجربه‌های زیادی که روی اکثر حیوانات در معرض خطر انقراض داشته‌اند با آگاهی کامل در ایران حضور پیدا خواهند کرد و روش‌های آنها هیچ اذیت و آزاری به حیوان نمی‌رساند.»
مدیر پروژه یوزپلنگ آسیایی، جراحی و خارج کردن تخمک را گزینه نهایی برای بارداری دلبر می‌داند و می‌گوید: «در حال حاضر دلبر در بهترین سن بارداری قرار دارد و امیدواریم در فصل سرد سال 1395 تمهیدات برای بارداری دلبر ثمر بخش باشد.»
سن بارداری یوز تا 9 سالگی
مدیر پروژه یوزپلنگ آسیایی می‌افزاید: «سن بلوغ برای یوز دو سال است و از یک یا دو سال بعد بلوغ، سن بارداری آغاز می‌شود و یوز تا 9 سالگی آمادگی بارداری دارد و از آنجایی که دلبر چهار سال دارد هیچ نگرانی‌ای برای بچه‌دار شدنش وجود ندارد.»
او، با اشاره به اینکه یوز حساسیت زیادی برای نگهداری بچه‌های خود دارد، می‌گوید: «همین مساله باعث می‌شود که این حیوان هر دو سال یکبار باردار شود و این علت تهدید انقراض یوزپلنگ است.»
مردم هم نسبت به یوز حساس شدند
جوکار، به برگزاری مراسم روز یوز در شاهرود طی هفته گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «دو سالی است با هدف آشنایی جامعه روستایی با خطرات انقراض یوزپلنگ ایرانی برنامه این روز در روستاها برگزار می‌شود که خوشبختانه با استقبال عمومی روبه‌رو شد.»
او تاکید می‌کند: «مشارکت مردم در پرداخت هزینه‌های برگزاری مراسم روز ملی یوزپلنگ نشان می‌دهد که مردم نسبت به وضعیت حیات وحش حساس شده‌اند و تداوم این کار می‌تواند در سال‌های آینده تاثیرات بیشتر و موثرتری داشته باشد.
به گفته مدیر پروژه یوزپلنگ آسیایی عواملی که بقای یوزپلنگ آسیایی را در ایران تهدید می‌کند، نخست تخریب و به هم ریختگی زیستگاه که ناشی از فرآیند تبدیل زمین به بیابان در بخش‌های وسیعی از کشور و دوم کاهش روزافزون طعمه است که در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی در تمام مناطق اتفاق افتاده است. زیستگاه‌های یوز غنی از کانی‌های مهم صنعتی و تجاری است که توسط وزارت صنایع و معادن مورد بهره‌برداری قرار گرفته می‌شود. استخراج معدن به خودی خود تهدیدی محسوب نمی‌شود، اما جاده‌سازی مناطق مذکور را برای همگان از جمله شکارچیان غیرقانونی، قابل دسترس می‌کند.
نویسنده : نسرین نیکنام