زومیت: برگچهخوار، بزرگترین جونده جهان، به دوستی با همه حیوانات، حتی کروکودیلها، شهرت دارد. این رابطه غیرمنتظره رازی در خود پنهان کرده است.
برگچهخوار یا کاپیبارا معمولاً یکی از آرامترین و بیدردسرترین حیوانات در حیاتوحش محسوب میشود. آنها تقریباً با تمام جانورها کنار میآیند؛ حتی با کروکودیلها که گاهی بسیار خشن و درندهاند و معمولاً رفتار دوستانهای ندارند. اما چرا و چگونه چنین رابطهی ظاهراً دوستانهای شکل گرفته است؟
برگچهخوارها (Hydrochoerus hydrochaeris) بزرگترین جوندگان زنده در جهان هستند. آنها بومی بیشتر مناطق آمریکای جنوبیاند و معمولاً کنار رودخانهها، دریاچهها و باتلاقها، به صورت گروهی زندگی میکنند. روزشان را با خوردن علف و گیاهان آبزی میگذرانند و در همان مناطق استراحت میکنند.
این مکانها دقیقاً همان جایی هستند که تمساحسانان بسیاری مثل گونههای مختلف کایمن زندگی میکنند. بنابراین برگچهخوارها بهطور دائم در کنار این شکارچیان حضور دارند. بااینحال، آنها خیلی کم تبدیل به غذای کروکودیلها میشوند.
دکتر الیزابت کانگدون، متخصص برگچهخوارها و استادیار دانشگاه بثون-کوکمن در فلوریدا، به آیافال ساینس میگوید شکار برگچهخوار توسط تمساحسانان در طبیعت بسیار نادر است. البته، در زمانهایی که غذا کم باشد، شاید کایمنها به برگچهخوار هم حمله کنند، اما این اتفاق معمولاً رخ نمیدهد.
دکتر کانگدون میافزاید: «شکار برگچهخوار برایشان نادر است، مخصوصاً وقتی ماهیها و طعمههای راحتتر در دسترس باشند. من حتی دیدهام که در طبیعت کنار هم خوابیدهاند.» او توضیح میدهد که استثنایی هم وجود دارد: «بچههای برگچهخوار. بچهها در طبیعت برای بسیاری از حیوانات حتی پرندگان شکاری، طعمه آسانی هستند.»
چرا کایمنها معمولاً برگچهخوار را شکار نمیکنند؟
مهمترین دلیل این رفتار این است که برگچهخوارها بهتر از چیزی که به نظر میرسند از خود دفاع میکنند. آنها از دور موجوداتی آرام و بیخطر دیده میشوند، اما در واقع دندانهای جلو بسیار بزرگ و تیزی دارند که اگر مجبور شوند از آنها استفاده کنند، میتوانند آسیب زیادی وارد کنند.
دکتر کانگدون میگوید: «برگچهخوارها دندانهای بزرگ و تیز دارند. وقتی اندازه بزرگ بدنشان را هم در نظر بگیرید، حمله به آنها برای کروکودیل خطرناک میشود. برای همین معمولاً ارزش دردسر ندارد.»
دوستی برگچهخوارها فقط با تمساحسانان نیست. از آنجایی که آنها علفخوار و بیآزارند، حیوانات زیادی راحت کنارشان زندگی میکنند. دکتر کانگدون میگوید: «عکسهایی دارم که در آنها پرندهها روی پشت برگچهخوار نشستهاند، یا لاکپشتها هنگام خوابیدن برگچهخوارها روی بدنشان آفتاب میگیرند. در باغوحشها هم نمونههای زیادی از این همزیستی دیده میشود. اگر کمی علف برای خوردن و برکه خنکی برای ماندن داشته باشند، کاملاً راضی و آراماند.»
آیا انسانها برگچهخوار میخورند؟
شکارچیانی مثل کایمنها، جگوارها، آناکونداها (بوآهای آبی)، پلنگچهها و عقابهای هارپی گاهی برگچهخوارها را شکار میکنند. اما بزرگترین تهدید برای این جونده آرام، انسان است.
در بخشهایی از آمریکای جنوبی، مردم برگچهخوارهای وحشی را شکار و مصرف میکنند؛ حتی با اینکه این کار در برخی کشورها ممنوع است. برای کم کردن فشار روی جمعیتهای وحشی، در سالهای اخیر مزرعههای پرورش برگچهخوار ایجاد شده است. جالب اینکه این گونه برای پرورش تجاری هم بسیار مناسب بهنظر میرسد.
اما طبیعت آرام این جانور نباید باعث شود که او را دستکم بگیرید. اگر کسی آنها را اذیت کند، میتوانند به طور وحشتناکی گاز بگیرند. آمار دقیق حمله این جوندگان غولپیکر موجود نیست، اما گزارشهای رسانهای و ویدئوهای منتشر شده نشان میدهد برگچهخوارها گاهی به حیوانات خانگی یا حتی انسانها حمله کردهاند.
حتی آرامترین موجودات هم تاحدی صبوری میکنند.
∎